Ένα έργο Erasmus+ θέλει να δώσει την ευκαιρία στους πολίτες να επιμεληθούν το μουσείο με βάση δικά τους αφηγήματα μέσω μιας ψηφιακής πλατφόρμας. Ο Χρίστος Παναγιώτου, Επιστηµονικός συνεργάτης (Ph.D), και ο Kωνσταντίνος Σ. Κωνσταντίνου, Επιστηµονικός συνεργάτης (Ph.D Candidate) από την ομάδα του UNESCO Chair on Digital Cultural Heritage MNEMOSYNE lab του Τεχνολογικού Πανεπιστηµίου Κύπρου μας μίλησαν για αυτό το πρότζεκτ, στο οποίο συμμετέχουν οι C.I.P. Citizens in Power , το Τεχνολογικό Πανεπιστήµιο Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), το Μουσείο Vesthimmerlands, το Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Εκπαίδευσης (EELI) και τα Αρχεία Λάρνακας – Φοίβος Σταυρίδης.

Τι είναι το Exhibit και ποιος είναι ο σκοπός του;

Το Exhibit είναι ένα ψηφιακό εργαλείο που στοχεύει να µετατρέψει τους χώρους των µουσείων απόαυστηρά θεσµικούς χώρους σε χώρους συζήτησης και κοινοτικής συµµετοχής, συµµετοχής που εµπνέεται από τα εκθέµατα. Βασίζεται στην αρχή της συν-διαµόρφωσης, δηλαδή της συλλογικής συµµετοχής, από τους πολίτες (citizen curation) στον τρόπο που τα εκθέµατα, ενός µουσειακού χώρου, νοηµατοδοτούνται και σηµασιοδοτούνται. Αυτό επιτυγχάνεται µέσω µιας υβριδικής - phygital λύσης που συνδέει την εµπλοκή του θεατή τόσο µε τον φυσικό χώρο του µουσείου και τη χρήση ψηφιακών εργαλείων για την αναβάθµιση των δυνατοτήτων συµµετοχής. Για παράδειγµα, κάποιος θα µπορούσε να επισκεφθεί τον χώρο ενός µουσείου, να σκανάρει ένα QR κώδικα ο οποίος θα του επιτρέψει να εισάγει το έκθεµα που βλέπει σε µια δική του ψηφιακή δηµιουργία, παράγοντας νοήµατα που αφορούν τον ίδιο ή την ίδια και τα οποία πιθανόν να µην εκπροσωπούνται από τα επίσηµα µουσειακά αφηγήµατα. Ο βασικός σκοπός του Exhibit, δηλαδή, είναι η δηµιουργία ενός πιο συµπεριληπτικού και δηµοκρατικού µουσειακού περιβάλλοντος, ο οποίος θα εκπροσωπεί τις φωνές όλων των κοινωνικών οµάδων και δυνητικά και των µειονοτήτων (όπως οι µετανάστες, οι εθνοτικές και θρησκευτικές µειονότητες, τα άτοµα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας και άλλες περιθωριοποιηµένες οµάδες), και όχι µόνο τα επίσηµα µουσειακά αφηγήµατα. Όλοι θα έχουν τη δυνατότητα να ανταλλάσσουν αφηγήσεις που αντικατοπτρίζουν τα δικά τους βιώµατα και τις δικές τους οπτικές γωνίες, µετατρέποντάς τους από παθητικούς αποδέκτες της γνώσης σε ενεργούς συνδηµιουργούς του πολιτισµού.

Σε ποιο κοινό απευθύνεται;

Το Exhibit απευθύνεται σε όλους, αλλά δίνει έµφαση στην εκπροσώπηση κοινοτήτων που υποεκπροσωπούνται στα πολιτιστικά ιδρύµατα. Οι άµεσοι αποδέκτες του έργου είναι πολιτιστικά ιδρύµατα και µουσεία που επιδιώκουν µια πιο περιεκτική προσέγγιση στη µουσειακή εµπειρία και των όσων επικοινωνούν στο κοινό µέσω των εκθέσεών τους. Χρησιµοποιώντας τη ψηφιακή τεχνολογία ως µέθοδο, αποσκοπεί στο να κάνει τα µουσεία πιο προσβάσιµα, δηµοκρατικά αλλά και κοινωνικά ελκυστικά αφού προάγει µια πολυµορφική αντιµετώπιση των εκθεµάτων και όχι µονοδιάστατη. Επιπλέον, το Exhibit θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί από ερευνητές, ακαδηµαϊκούς, φοιτητές και µαθητές που ενδιαφέρονται να διερευνήσουν τη σχέση µεταξύ της πολιτιστικής κληρονοµιάς και του τρόπου µε τον οποίο αυτή αλληλεπιδρά µε την κοινωνία.

Ποια µουσεία θα µπορούσαν να συµµετέχουν;

Το Exhibit σχεδιάστηκε µε γνώµονα κυρίως τα µικρά και µεσαία µουσεία, τα οποία συχνά αντιµετωπίζουν µεγαλύτερες προκλήσεις στη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας. Λόγω των περιορισµένων πόρων τους, τα µικρά µουσεία έχουν λιγότερες πιθανότητες να έχουν πρόσβαση σε τεχνολογικές λύσεις που προωθούν τη συµµετοχική δράση της κοινότητας, ενώ συχνά υποεκπροσωπούνται και τα ίδια. Το ExhiBIT είναι εποµένως µια αποτελεσµατική λύση για να βοηθήσει τα µικρότερα ιδρύµατα να συνδεθούν µε την κοινότητα και να ενισχύσουν τη δική τους παρουσία. Λέγοντας αυτό, όµως, δεν αποκλείεται η χρήση του ExhiBIT και από µεγαλύτερα µουσεία και πολιτιστικά ιδρύµατα.

Ποιες είναι οι προκλήσεις στην πραγµατοποίηση αυτής της ιδέας;

Μία από τις κύριες δυσκολίες στην υλοποίηση του έργου είναι η εκπαίδευση τόσο του κοινού όσο και των µουσείων που ενδεχοµένως εµπλέκονται στη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας για σκοπούς ένταξης και συµµετοχής. Ειδικά τα µικρότερα µουσεία µπορεί να µην έχουν πάντα εκπαιδευµένο προσωπικό σε θέµατα συµµετοχής και συµπερίληψης, οπότε ο στόχος της εφαρµογής δεν γίνεται πάντα κατανοητός. Ταυτόχρονα, δεχθήκαµε επίσης αντιδράσεις από ορισµένους επιµελητές, οι οποίοι θεωρούν το ExhiBIT και την ιδέα της συν-επιµέλειας που προωθεί ως απειλή για τον θεσµικό ρόλο των µουσείων, τον οποίο θεωρούν επιστηµολογικά αδιαµφισβήτητο.

Βέβαια, ορισµένα από τα επιχειρήµατα δεν ήταν αβάσιµα, όπως το τι συµβαίνει όταν γίνεται κατάχρηση της εφαρµογής και χρησιµοποιείται µε τρόπο που προωθεί τις διακρίσεις αντί για τη συµπερίληψη. Εξάλλου βλέπουµε συχνά τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία αρχικά ξεκίνησαν µε στόχο να ενθαρρύνουν τη συζήτηση και τη δηµοκρατική συµµετοχή, να γίνονται τα ίδια απειλή για τη δηµοκρατία. Όλες αυτές οι εισηγήσεις και προκλήσεις λήφθησαν υπόψη και εισαγάγαµε στον σχεδιασµό της εφαρµογής ορισµένες δικλείδες ασφαλείας για να εγγυηθούµε την αρµονική εκπροσώπηση όλων των κοινωνικών οµάδων.

Σε ποιο στάδιο βρίσκεται η ανάπτυξη της εφαρµογής;

Το Exhibit βρίσκεται επί του παρόντος στη διαδικασία ανάπτυξης της εφαρµογής. Συγκεκριµένα, έχουµε πραγµατοποιήσει µια σειρά από Ανοιχτά Φόρουµ στις συµµετέχουσες χώρες, δηλαδή στην Κύπρο, τη Δανία και την Ελλάδα, από τα οποία αποκτήσαµε εικόνα για τις ανάγκες των µουσείων και των ιδρυµάτων, τον τρόπο µε τον οποίο αντιµετωπίζουν τη συµπερίληψη και τη συµµετοχή, καθώς και τους πιθανούς τρόπους µε τους οποίους θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί η εφαρµογή για αυτούς τους λόγους. Με βάση αυτές τις πληροφορίες και σύµφωνα µε την υπάρχουσα βιβλιογραφία για τα θέµατα αυτά, σχεδιάσαµε την εφαρµογή, η οποία βρίσκεται τώρα υπό ανάπτυξη.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε το πρότζεκτ µπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα https://exhibit-project.com/

*Με τη συγχρηµατοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι απόψεις και οι γνώµες που διατυπώνονται εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών και δεν αντιπροσωπεύουν κατ’ ανάγκη τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή του Ιδρύµατος Διαχείρισης Ευρωπαϊκών Προγραµµάτων (ΙΔΕΠ) Διά Βίου Μάθησης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και η χορηγούσα αρχή δεν µπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνοι για τις εκφραζόµενες απόψεις.