Η κατάργηση των επιχορηγήσεων εξωτερικής βοήθειας από το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ (DOS) θέτει σοβαρές απειλές για τις ανθρωπιστικές οργανώσεις και τις οργανώσεις πολιτιστικής κληρονομιάς σε όλο τον κόσμο. Τα εν λόγω προγράμματα χρηματοδότησης συμβάλλουν καθοριστικά στη διατήρηση απειλούμενων χώρων και στη στήριξη έργων βάσης σε περιοχές όπου οι πόροι είναι σπάνιοι και, χωρίς αυτά, οι οργανώσεις που ασχολούνται με την πολιτιστική διατήρηση αντιμετωπίζουν ένα αβέβαιο μέλλον. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην υποβάθμιση ανεκτίμητων ιστορικών χώρων, στην απώλεια αντικειμένων και στην αποδυνάμωση της διεθνούς συνεργασίας για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Τον περασμένο μήνα, το Παγκόσμιο Ταμείο Μνημείων (WMF) με έδρα τη Νέα Υόρκη ανέφερε ότι έλαβε ειδοποίηση ότι επτά κυβερνητικές επιχορηγήσεις των ΗΠΑ συνολικού ύψους άνω των 800.000 δολαρίων -που αντιπροσωπεύουν περίπου το ήμισυ της κρατικής χρηματοδότησής του- θα τερματιστούν, επηρεάζοντας έργα στην Αλγερία, το Μπενίν, την Αίγυπτο, την Ισημερινή Γουινέα, τη Σιέρα Λεόνε, την Ουκρανία και το Ιράκ.

Η οργάνωση ήταν προσεκτική στη διατύπωσή της γύρω από το θέμα, ώστε να μην «δημιουργήσει ένα γενικό κύμα ανησυχίας» και δεν ανέφερε τις απώλειες για κάθε επιχορήγηση. «Δεν θέλουμε οι εταίροι μας επί τόπου να ανησυχούν υπερβολικά ή να προτρέχουν», λέει η Bénédicte de Montlaur, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του WMF, στην εφημερίδα The Art Newspaper. «Λάβαμε μια ειδοποίηση τερματισμού και μας είπαν ότι είναι οριστική, αλλά δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν αυτές οι επιχορηγήσεις θα αποκατασταθούν. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον ή τι θα συμβεί».

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, το WMF έχει λάβει 70 επιχορηγήσεις από την κυβέρνηση των ΗΠΑ συνολικού ύψους άνω των 25 εκατ. δολαρίων. Η σημερινή κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ σχεδιάζει να περικόψει περίπου 60 δισ. δολάρια σε εξωτερική βοήθεια και έχει τερματίσει περίπου το 45% όλων των επιχορηγήσεων εξωτερικής βοήθειας, ακυρώνοντας ουσιαστικά περίπου 4.000 από τις περισσότερες από 9.000 υπάρχουσες επιχορηγήσεις.

Από τα ιστορικά κολέγια στις σημερινές εμπόλεμες ζώνες

Τα έργα του WMF που έχουν επηρεαστεί περιλαμβάνουν την αποκατάσταση του Old Fourah Bay College στη Σιέρα Λεόνε, του πρώτου δυτικού πανεπιστημίου που ιδρύθηκε στην υποσαχάρια Αφρική το 1827. Το κτίριο ήταν σοβαρά ερειπωμένο, έχοντας υποστεί εκτεταμένες ζημιές κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη Σιέρα Λεόνε και μια πυρκαγιά το 1999. Είναι ένα από τα λίγα εναπομείναντα ιστορικά μνημεία στην πρωτεύουσα Φρίταουν. Το WMF εργάζεται για την αποκατάσταση του κτιρίου τα τελευταία τέσσερα χρόνια- η πρώτη φάση του έργου ολοκληρώθηκε το 2023 και περιελάμβανε τη συμμετοχή της τοπικής κοινότητας και την ανάπτυξη ενός πλαισίου για τη μελλοντική διατήρηση. Όταν ολοκληρωθεί, θα γίνει μουσικό σχολείο για παιδιά.

«Το Old Fourah Bay College είναι ένα σύμβολο της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης», λέει ο Montlaur. «Θα αλλάξει επίσης τη γειτονιά και θα δώσει ευκαιρίες στα παιδιά».

Ένα άλλο έργο που έλαβε ειδοποίηση διακοπής είναι η αποκατάσταση του Takiyyat Ibrahim al-Gulshani στο Κάιρο, ενός οθωμανικού συγκροτήματος που χτίστηκε μεταξύ 1519 και 1524 και περιλάμβανε ένα μεγάλο θολωτό μαυσωλείο, κατοικίες, ένα τζαμί, καταστήματα και άλλα. Έχει υποφέρει από δεκαετίες βανδαλισμών, φυσικές καταστροφές και τις επιπτώσεις των πολιτικών αναταραχών. Σε συνεργασία με το Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, το WMF είχε αναπτύξει ένα σχέδιο συντήρησης και ξεκίνησε τις προσπάθειες αποκατάστασης το 2018 με επιχορήγηση 500.000 δολαρίων από το Ταμείο Πρεσβευτών των ΗΠΑ για την Πολιτιστική Διατήρηση.

«Ειδικά αυτό το έργο παρείχε πρακτική εκπαίδευση σε Αιγύπτιους συντηρητές και φοιτητές, εξασφαλίζοντας τη συνέχιση της τεχνογνωσίας της πολιτιστικής κληρονομιάς στην περιοχή», λέει ο Montlaur.

Το WMF έχει επίσης επικεντρωθεί στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ουκρανία, η οποία έχει υποστεί εκτεταμένες καταστροφές από τότε που η Ρωσία εξαπέλυσε την εισβολή πλήρους κλίμακας τον Φεβρουάριο του 2022. Ξεκίνησε το Ukraine Heritage Response Fund το 2022 με μια αρχική επιχορήγηση ύψους 500.000 δολαρίων από το Ίδρυμα Helen Frankenthaler και έχει πραγματοποιήσει επιτόπιες εκτιμήσεις ζημιών στις πιο σοβαρά πληγείσες περιοχές της Ουκρανίας, συνεργαζόμενο με ουκρανικές ομάδες για την εξέταση περισσότερων από 600 πολιτιστικών χώρων και τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων με περισσότερους από 1.400 χώρους που βρίσκονται σε κίνδυνο.

Πρώτα η Αμερική, μετά η πολιτιστική κληρονομιά

Τα κριτήρια για τον τερματισμό κάθε επιχορήγησης δεν είναι σαφή, αλλά οι οργανώσεις ενημερώθηκαν ότι οι επιχορηγήσεις εξετάστηκαν σύμφωνα με την οδηγία «Πρώτα η Αμερική» της κυβέρνησης Τραμπ, η οποία έχει ως στόχο να «υπερασπιστεί τα βασικά αμερικανικά συμφέροντα και να θέσει την Αμερική και τους Αμερικανούς πολίτες σε προτεραιότητα», σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο.

Τα κριτήρια για τον τερματισμό κάθε επιχορήγησης δεν είναι σαφή, αλλά οι οργανώσεις ενημερώθηκαν ότι οι επιχορηγήσεις εξετάστηκαν σύμφωνα με την οδηγία «Πρώτα η Αμερική» της κυβέρνησης Τραμπ, η οποία έχει ως στόχο να «υπερασπιστεί τα βασικά αμερικανικά συμφέροντα και να θέσει την Αμερική και τους Αμερικανούς πολίτες σε προτεραιότητα», σύμφωνα με τον Λευκό Οίκο.

«Η κυβέρνηση επανεκτιμά τις διεθνείς υποθέσεις και τις διπλωματικές προτεραιότητές της», λέει η Montlaur. «Το Υπουργείο Εξωτερικών ήταν πάντα υποστηρικτής της πολιτιστικής κληρονομιάς, επειδή είναι ένα σπουδαίο εργαλείο για την πολιτιστική διπλωματία. Ελπίζουμε ότι θα συνεχιστεί γιατί πιστεύουμε ότι σίγουρα εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Αμερικής».

Το WMF έχει απευθύνει πρόσκληση για δωρεές. Κατά τη στιγμή που η παρούσα δημοσίευση πήγαινε στο τυπογραφείο, είχε λάβει 100.000 δολάρια για υποστήριξη από το Ίδρυμα Danny Kaye και Sylvia Fine Kaye και 50.000 δολάρια σε αντισταθμιστικά κεφάλαια, εκτός από ιδιωτικές δωρεές.

Ένας άλλος οργανισμός που επηρεάζεται από την πολιτική οδηγία της κυβέρνησης Τραμπ είναι η Διεθνής Συμμαχία για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Aliph) με έδρα τη Γενεύη. Ο οργανισμός συνεργάστηκε με το Υπουργείο Εξωτερικών πέρυσι για να συμβάλει στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ουκρανία, αλλά ενημερώθηκε ομοίως τον περασμένο μήνα ότι η επιχορήγησή του ύψους 645.000 δολαρίων τερματίστηκε. Η Aliph διερευνά τον τρόπο με τον οποίο «θα συνεχίσει την υποστήριξή της προς τα ουκρανικά αρχεία και τους επαγγελματίες», λέει ο εκτελεστικός διευθυντής της οργάνωσης, Valéry Freland.

«Γενικότερα, στο σημερινό διεθνές πλαίσιο, είναι ζωτικής σημασίας για τους φορείς προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς να συνεργάζονται όλο και πιο στενά», προσθέτει ο Freland. «Η Aliph συνεχίζει να εμμένει σταθερά στην αποστολή της, η οποία είναι «δράση, δράση, δράση». Συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε επί τόπου έργα προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς».

Το έργο στην Ουκρανία περιελάμβανε την ψηφιοποίηση των συλλογών των κρατικών αρχειακών υπηρεσιών της Ουκρανίας, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ιστορία της χώρας διαφυλάσσεται για τις μελλοντικές γενιές, και περιελάμβανε εκπαίδευση του προσωπικού στη διαχείριση των αρχειακών αρχείων που βρίσκονται σε κίνδυνο. Η Unesco εκτιμά ότι έχουν προκληθεί ζημιές ύψους 3,5 δισ. δολαρίων σε περισσότερα από 1.200 ουκρανικά μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς που σχετίζονται με την ευρωπαϊκή, βυζαντινή και σλαβική ιστορία σε ολόκληρη τη χώρα και ότι θα απαιτηθούν σχεδόν 9 δισ. δολάρια την επόμενη δεκαετία.

Με την υποστήριξη της ελβετικής κυβέρνησης, η Aliph σχεδιάζει να διοργανώσει τον Μάιο στη Γενεύη ένα συνέδριο με τίτλο «Προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς: από την κρίση στην ειρήνη», το οποίο έχει ως στόχο να ανοίξει συζητήσεις και να σφυρηλατήσει νέες συνεργασίες που θα βοηθήσουν στο συνεχιζόμενο έργο της στην Ουκρανία.

«Η ευελιξία και η ανταπόκριση, δύο από τα βασικά πλεονεκτήματα της Aliph από την ίδρυσή μας, θα χρειάζονται όλο και περισσότερο», λέει ο Freland. «Είναι σημαντικό να ενισχυθεί ο διάλογος μεταξύ των φορέων προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, και πέραν αυτού, με άλλους εταίρους από τους τομείς της ανθρωπιστικής βοήθειας, της αναπτυξιακής βοήθειας και της οικοδόμησης της ειρήνης, ώστε να ενισχυθούν οι συμπληρωματικότητες και οι συνέργειες σε κάθε επίπεδο».

Φωτογραφία: Από το 2018, Αιγύπτιοι συντηρητές και φοιτητές αποκαθιστούν το Takiyyat Ibrahim al-Gulshani, ένα οθωμανικό συγκρότημα του 16ου αιώνα στο Κάιρο, εν μέρει χάρη σε μια αμερικανική επιχορήγηση ύψους 500.000 δολαρίων που τερματίστηκε.

ΠΗΓΗ: theartnewspaper.com