«Το βάρος της φυγής» είναι ο τίτλος της έκθεσης της εικαστικού και μέλους του διοικητικού συμβουλίου του Ε.ΚΑ.ΤΕ, Μαρίας Ιωάννου. Μία έρευνα δέκα και πλέον χρόνων η οποία πραγματεύεται τη διαρκή πάλη της επιβίωσης και το ασήκωτο βάρος της ύπαρξης. Συναντήσαμε την ίδια, στον χώρο της έκθεσης, την ώρα που «ντυνόταν» ο χώρος με τα έργα και μέσα από αυτό το κείμενο, δίνουμε ίσως μία μικρή γεύση μέσα από τη μικρή ξενάγηση και μία κουβέντα μαζί της στον πράσινο κήπο του Nasty Cat.

«Ως μια καινούργια ανάγνωση του μύθου του Σίσυφου, η έκθεση μας καλεί να ακολουθήσουμε τα χνάρια μιας διαρκούς ενδοσκόπησης αναζητώντας τη φυγή», όπως σημειώνεται και στο δελτίο Τύπου. Σε μία άλλη ανάγνωση των έργων, θα έλεγα, πως αναδεικνύει την πυκνότητα της γυναικείας φιγούρας, μία ιστορία για κάθε βάρος που κουβαλά στη ζωή. Αυτό, βέβαια, το βάρος συχνά το παραβλέπουμε ή δεν του δίνουμε τις ανάλογες διαστάσεις. Το έργο της Μαρίας Ιωάννου, μέσα από τα γλυπτά μικρών διαστάσεων στα οποία εστιάζεται, αναγκάζει τον θεατή να δώσει έμφαση και να παρατηρήσει αυτό το βάρος.

Το νήμα, η έρευνα

Με την εικαστικό, συναντηθήκαμε λοιπόν, για να αντλήσουμε μερικά στοιχεία από το σκεπτικό αυτής της δεκαετούς έρευνας που επικεντρώνεται γύρω από την πάλη. Σημαντικό να σημειωθεί ότι, η πάλη, εντοπίζεται ακόμη και στην πρακτική που ακολουθεί για τη δημιουργία των έργων, αφού μεγαλώνει μεταξοσκώληκες και εργάζεται και υπομένει τη διαδικασία ώστε να φτιάξει τη δική της μεταξοκλωστή. Σε αρκετά έργα, μάλιστα, ο μεταξοσκώληκας γίνεται συνδημιουργός ή αποτελεί μέρος του έργου. Πώς άρχισε, όμως, αυτή η έρευνα; Η Μαρία Ιωάννου εξιστορεί: «Άρχισα να διαβάζω πολύ Καζαντζάκη, ο οποίος αναφέρεται στο κουκούλι ['Ασυμβίβαστος']». Όσον αφορά την αρχή της εργασίας της με μεταξοσκώληκες, η ίδια αναφέρει πως, έκανε μία σειρά μαθημάτων στο Κέντρο Κυπριακής Χειροτεχνίας. «Έχω και αργαλειό στο σπίτι... έτσι, μπήκα στη διαδικασία να μεγαλώνω μόνη μου τους δικούς μου μεταξοσκώληκες. Τα τελευταία δέκα χρόνια, ουσιαστικά, από την προηγούμενη έκθεση ['Ποιο τάμα να σου προσφέρω; με ποιο φόρεμα να σε ντύσω;'] εργαζόμουν σε αυτό, σε μία έρευνα γύρω από τον μεταξοσκώληκα: Μεγαλώνω τα κουκούλια, βγάζω το δικό μου μετάξι, είναι δική μου παραγωγή. Τα έργα έχουν κομμάτια από όλα τα στάδια, ακόμη και πεταλούδες από το στάδιο που καίγεται στον ήλιο. Υπάρχει δηλαδή το νεκρό στίγμα, που δένει με την έννοια του θανάτου», προσθέτει. Σε ερώτηση για τη συνδημιουργία με τον μεταξοσκώληκα, η ίδια διευκρινίζει πως δημιουργεί το πλαίσιο και ακολούθως αφήνει τον μεταξοσκώληκα να υφάνει και να φτιάξει το έργο. Μιλώντας γι' αυτή την πρακτική, η Ιωάννου καταλήγει στην οπτική πως νιώθει ότι είναι ένας τρόπος που ο καλλιτέχνης μοιράζεται την ταυτότητά του. «Χρειάζεται να αγγίξει το υλικό ο καλλιτέχνης, να το δημιουργήσει και να παίξει μαζί του. Όταν φτιάχνει ο καλλιτέχνης το υλικό, μιλά για την αλήθειά του», σημειώνει η ίδια.

Το βάρος: Η ανάγνωση

«Το βάρος της φυγής». Η αφορμή στον τίτλο της έκθεσης, πάει την κουβέντα μας στον εσωτερικό χώρο. Η ίδια σημειώνει πως «ευρύτερα, αυτή η δουλειά εμπερικλείει όλες τις εκφάνσεις της φυγής: την απώλεια, την ψυχική φυγή, αυτούς που ίσως μένουν και βιώνουν τη φυγή ενός άλλου». Η Ιωάννου, επιπλέον, υπογραμμίζει πως «όλοι σηκώνουμε ένα βάρος και αυτό το αντιλαμβάνομαι και στον ευρύτερο περίγυρο. Κανείς δεν είναι ευχαριστημένος, ας το θέσουμε έτσι». Ένα βάρος το οποίο διακρίνεται σε κάθε έργο το οποίο, όπως λέει, μιλά για μία ιστορία. Αυτό διακρίνεται σε κάθε έργο για τα οποία επισημαίνει πως όλα φέρουν γυναικεία ονόματα. «Όλες οι φιγούρες είναι γυναίκες, το βάρος του νυφικού, το βάρος που μπορεί να νιώθουμε σε μία προσπάθεια να φύγουμε». Το πρώτο έργο που παρουσιάζεται είναι μια φωλιά την οποία έχουν φτιάξει οι μεταξοσκώληκες, η οποία τοποθετείται σε ένα πλαίσιο επάνω σε ένα γλυπτικό -μικρών διαστάσεων- έργο το οποίο παρουσιάζει ένα σετ ποδιών. Η ίδια επισημαίνει πως εάν κοιτάξουμε από ψηλά το έργο, δημιουργείται μία ψευδαίσθηση πως κουβαλάει το βάρος των ποδιών του. Ένα άλλο έργο, λίγο πιο πίσω, αναδεικνύει τις γυναίκες υφάντριες, και δίνει, θα λέγαμε τα εύσημα στο έργο τους, αφού παρουσιάζει μέσα από έναν φακό μία γυναίκα που υφαίνει ένα πολύ μεγαλύτερο και βελούδινο φόρεμα. Η ίδια σχολιάζει πως είναι «ένας αφανής ήρωας, ο οποίος δουλεύει και κάνει κόπο για το κάθε μεταξωτό». Στη μέση του τρίπτυχου πλαισίου, που βρίσκεται ενδιάμεσα των υπολοίπων έργων, εντοπίζουμε μία γυναίκα, ένα ανθρωπάκι να είναι ντυμένη και να κουβαλά ένα «τεράστιο» κέντημα, μία ύπαρξη που κουβαλά το βάρος του νυφικού, σύμφωνα με την Ιωάννου. Στο τρίπτυχο, εντοπίζουμε αρκετές υπάρξεις, η κάθε μία με το δικό της όνομα και ιστορία. Η μία φαίνεται σαν κάποιο βάρος να της κόβει τα φτερά, της άλλης την ισορροπία. Μία άλλη είναι αλυσοδεμένη και κουβαλά το δικό της βάρος. Δύο έργα στον πίσω τοίχο πραγματεύονται τα κομμάτια που «κόβουν» οι διάφοροι από το σώμα και την ψυχή μας. Ένα άλλο παρουσιάζει ένα χέρι αετού, το οποίο παραπέμπει σε αρπακτικό. Ωστόσο, στο ίδιο έργο εντοπίζουμε αβγά μεταξοσκώληκα και μία παιδική αθωότητα σε μία κούνια από νήμα. Οι κάψουλες χαπιών πραγματεύονται σε διάφορες φάσεις το βάρος, μιας ιερότητας ή της «χρυσής» ζωής, σε μία δική μου μετάφραση των έργων. Οι κάψουλες εντοπίζονται και στα έργα πίσω από το τρίπτυχο, ως κάτι που φυλακίζει ανθρωπάκια και φιγούρες σε διαφορετικές οπτικές ιστοριών. Η ίδια θίγει πως «μερικά από τα έργα βρίσκονται σε κάψουλες και παίζουν ίσως τον ρόλο ενός χαπιού. Τρώμε ανθρωπάκια ή μας τρώνε ως ανθρωπάκια;».

Στο πλάι, τα έργα που παρουσιάζονται και στην κεντρική φωτογραφία αυτού του κειμένου, είναι δύο έργα που σηματοδοτούν το βάρος της μήτρας, της γονιμότητας από τη μία και από την άλλη της εμμηνόπαυσης, σημειώνει η Μαρία Ιωάννου. Παραδίπλα, δύο ποντικοπαγίδες, στον ίδιο τοίχο με τις μήτρες. Το ένα ίσως εξετάζει τον ψυχικό εγκλωβισμό και το βάρος της σκέψης. Το άλλο, μοιάζει σαν να κουβαλάει το βάρος της ελπίδας, την οποία «ταΐζει» ένα χρυσό κουτάλι. Κάθε γωνία φέρνει στο φως τη δική της ιστορία, λοιπόν. Όσον αφορά το χρυσό, η ίδια λέει: «Συμβολικά, στα έργα εντάσσεται και το χρυσό, στο οποίο γίνεται μία αναφορά στους προύχοντες και παράλληλα παραπέμπει στην -ιερότητα- της Εκκλησίας, στην οποία παρουσιάζεται έντονα το χρυσό την ώρα που ο κόσμος πεινά. Εξετάζει ακόμη την έννοια του βελούδου, το οποίο είναι επίσης ένα στοιχείο που εντοπίζουμε στη θεία κοινωνία και στα υφάσματα της Εκκλησίας». Αξίζει να σημειωθεί πως στα έργα που εντοπίζεται το κέντημα είναι μία μνεία στο βελονάκι και σε μία γιαγιά που γνώρισε και ήξερε τη συγκεκριμένη τεχνική, η ίδια αναφέρει πως «εμένα με δίδαξε η εγγονή της, διότι η γιαγιά έχει 'φύγει' από τη ζωή. Είναι μία συσχέτιση με τη λαϊκή παράδοση, η οποία σιγά-σιγά χάνεται, 'φεύγει'».

Γενικότερα, κι όπως αναφέρεται στο δελτίο Τύπου, ακολουθώντας το ατέρμονο ταξίδι μεταξύ φθοράς/θανάτου και αφθαρσίας και συνεχίζοντας τον κύκλο της ζωής του μεταξοσκώληκα, η εικαστικός επεξεργάζεται το αλάβαστρο, το κουκούλι, τη μεταξοκλωστή, το ξύλο και την πέτρα «φορτώνοντας» το βάρος της ύπαρξης σε γλυπτά μικρών διαστάσεων.

Περί μικρογλυπτικής

Οι μικρές διαστάσεις, θα έλεγε κανείς, πως είναι σήμα κατατεθέν της δουλειάς της Ιωάννου. Οπότε εάν επισκεφθεί κανείς την έκθεση θα εντοπίσει πρώτα από όλα αυτό το στοιχείο. Πώς όμως άρχισε να δουλεύει τη μικρογλυπτική; «Ξεκίνησα μετά από μία συζήτηση που είχα, ως φοιτήτρια, με έναν καθηγητή μου στη Σχολή Καλών Τεχνών. Τότε, όλοι προσπαθούσαμε να κάνουμε μεγάλα έργα και σε μία κουβέντα μας, μας είπε: 'Δεν είναι απαραίτητο να είναι σε μεγάλη κλίμακα το έργο για να είναι αξιόλογο. Στο μεγάλο έργο μπορείς να κρύψεις πράγματα, μπορεί να είναι εντυπωσιακό αλλά κάποτε χάνεται η ουσία αφού ο θεατής θα κοιτάξει όσο χωράει η κάθε ματιά'. Αυτό το συγκράτησα και το αναγνωρίζω, ιδιαίτερα στη μικρογλυπτική αφού είναι εύκολο να παρατηρήσεις τη λεπτομέρεια σε μία ολότητα. Κάπως έτσι, επικεντρώθηκα στη μικρή κλίμακα και πλέον παίζω με τα όριά μου, γι' αυτό δουλεύω και με μεγεθυντικούς φακούς και λεπτότητα».

Πληροφορίες

«Το βάρος της φυγής» | Ατομική έκθεση της Μαρίας Ιωάννου

Ώρες λειτουργίας: 10.00-13.00 / Σάββατο και Κυριακή απόγευμα ανοικτά. [κατόπιν ραντεβού 16.00-23.00]

Διάρκεια: Μέχρι 18 Ιουνίου

Χώρος: Gallery n_c_annex στο Nasty Cat [Διγενή Ακρίτα 64, Λευκωσία, 1061].

Για περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε στο: 94086726