Το «Murale contro il Femminicidio» [τοιχογραφία κατά της γυναικοκτονίας] αποκαταστάθηκε το Σάββατο, 8 Μαρτίου 2025, την Πάγκοσμια Ημέρα της Γυναίκας, από μέλη της κοινότητας της περιοχής San Lorenzo, στη Ρώμη της Ιταλίας.

«Murale contro il Femminicidio»

Πρόκειται για μία μεγάλη σύγχρονη τοιχογραφία του δρόμου που φιλοτεχνήθηκε το 2012 από τις Ιταλίδες καλλιτέχνιδες Marina Biagini και Elisa Caracciolo και σηματοδοτεί τους θανάτους εκατοντάδων γυναικών που δολοφονήθηκαν από άνδρες.

Αυτή η τοιχογραφία, πρέπει να πούμε ότι είναι διαφορετική από τα συνηθισμένα γκράφιτι της Ρώμης, όπου υπογραφές τοποθετούνται συχνά πάνω από άλλες εικόνες ή σκηνές σε τοίχους σπιτιών και εμπορικών κτηρίων. Στον χώρο του έργου, που δημιουργήθηκε με μπογιά σπιτιού, το γκράφιτι, σε αντίθεση με άλλα, σταματά απότομα στην αρχή της τοιχογραφίας και επανέρχεται έντονα στο τέλος της. Αυτή η ξαφνική αλλαγή δημιουργεί μια σημαντική ρήξη, μια οπτική παύση στα ήθη της τέχνης του δρόμου, η οποία δείχνει σοβαρότητα και την ανάγκη για μια συλλογική αναγνώριση.

Η τοποθεσία και το  σκεπτικό

Το Mural Against Femicide έχει δημιουργηθεί σε δύο κάθετους τοίχους, όπου οι οδοί Via dei Sardi και Via degli Enotri συναντιούνται, περιτριγυρίζοντας γήπεδα και ένα κτήριο του 1926. Το δίδυμο καλλιτεχνιδών-ακτιβιστριών, γνωστό ως WaW Duo, επέλεξε την τοποθεσία ειδικά για αυτό το έργο. Μάλιστα, οι δύο τους κινητοποίηθηκαν μετά από ένα κράμα οργής για την πατριαρχική βία στην Ιταλία, αλλά και λόγω τη γειτνίασης της γωνιάς του δρόμου με κοινότητες φοιτητών και καθηγητών του Πανεπιστημίου Sapienza όπως της μακροχρόνιας επαφής και αποδοχής των δημόσιων τοιχογραφιών στην περιοχή.

«Ψάχναμε έναν τρόπο να αναπαραστήσουμε τον απίστευτο αριθμό των γυναικών που σκοτώθηκαν», ανέφερε μία από τις καλλιτέχνιδες, η Marina Biagini, προσθέτοντας ότι πρόκειται για «τον αριθμό των ζωών που έχουν διαλυθεί, αφού όταν βρεθείς μπροστά στον τοίχο, μπορείς να δεις πόσο [μεγάλο] είναι το πρόβλημα». Η τοιχογραφία τιμά τις δολοφονίες 128 γυναικών το 2012 και 130 το 2013. Πρόσφατα δεδομένα, σύμφωνα με την έκθεση του ιταλικού Υπουργείου Εσωτερικών για τη έμφυλη βία, παρουσιάζουν ότι, 101 γυναίκες δολοφονήθηκαν, περισσότερες από τις μισές από τον σύντροφό τους ή τον πρώην σύντροφό τους, κατά το έτος 2024.

Η Elisa Caracciolo τόνισε ότι η κλίμακα των επιθέσεων συνέβαλε στην επιλογή του σημείου, σημειώνοντας ότι: «Ψάξαμε για έναν τοίχο που να είναι μεγάλος και αρκετά μακρύς. Και θέλαμε να επιλέξουμε έναν τόπο που να είναι ήδη ανοιχτός σε αυτόν τον τύπο καλλιτεχνικής έκφρασης. Το San Lorenzo είχε και τα δύο». Αξίζει να σημειωθεί ότι, η ιστορία του San Lorenzo δεν προέρχεται από Ρωμαίους αυτοκράτορες. Η δυναμική της κοινότητας έχει τις ρίζες της στην ιστορία της ως μία εργατική συνοικία, με ορατά στοιχεία καταστροφής από μια εκστρατεία βομβαρδισμού των Συμμάχων, το 1943, και από μαχητές της αντίστασης, με την πρόσθετη -πια- ζωντάνια από το πανεπιστήμιο και την άφθονη υπαίθρια τέχνη με διερευνητικά πολιτικά θέματα. Η γειτονιά έχει υποδεχτεί τολμηρές εκφράσεις στους δρόμους της, από καλλιτέχνες και καλλιτέχνες γκραφίτι, και είναι περισσότερο γνωστή για τα φοιτητικά στέκια και τη νυχτερινή ζωή παρά για τον τουρισμό.

Σύμφωνα με την εφημερίδα Art Newspaper, στο έργο των Biagini και Caracciolo, οι λευκές σιλουέτες περισσότερων από διακοσίων γυναικών είναι ζωγραφισμένες σε φόντο χρώματος τερακότα. Το περίγραμμά τους είναι ένα επαναλαμβανόμενο πρότυπο του οποίου η γραμμική απλότητα παραπέμπει σε μια απλή χάρτινη αλυσίδα κούκλας, που διασυνδέεται μέσω των ενωμένων χεριών. Όταν οι θεατές αντικρίζουν τις φιγούρες, σημειώνεται στο δημοσίευμα, μπορεί να σκεφτούν τις εύθραυστες πτυχώσεις και την επανάληψη των χαρτονένιων παιχνιδιών, αλλά η σύνδεση και επαφή τους είναι στην πραγματικότητα μια αλυσίδα βίας, όπου οι φιγούρες καλούν τους περαστικούς σε ανθρώπινη κλίμακα. Η ατομικότητά τους, επίσης, διασφαλίζεται: κάθε γυναίκα, από έφηβες μέχρι εβδομηντάχρονες, φέρει ένα όνομα και την ημερομηνία της δολοφονίας της, γραμμένα σε ένα μικρό σκούρο ορθογώνιο που τοποθετείται στο άνω μέρος του στήθους της. Πρέπει να πούμε, ότι τα ονόματα, αρχικά, συλλέχθηκαν από πηγές που συγκεντρώθηκαν από το Σπίτι της Γυναίκας στην Μπολόνια. Σήμερα, οι πληροφορίες για τους θανάτους γυναικών στην Ιταλία είναι προσβάσιμες σε κυβερνητικές πύλες και άλλους ιστότοπους. 

Κάθε φιγούρα και ένα όνομα

Σύμφωνα με την Art Newspaper, η απόφαση να συμπεριληφθούν τα πρώτα ονόματα, τα οποία θα σηματοδοτούσαν τη βίαιη απώλεια συγκεκριμένων ζωών, προσθέτει μία ανθρώπινη προέκταση στο έργο, ενώ, ταυτόχρονα, απεικονίζει ένα κοινό είδος «απανθρωπιάς» το οποίο μοιράζονται οι γυναίκες της τοιχογραφίας. Αυτή η πρακτική, επισημαίνεται στο δημοσίευμα, παραλληλίζεται με την καμπάνια «Say Their Names» του παγκόσμιου κινήματος Black Lives Matter, του 2014, όπου το όνομα του αποθανόντος προβάλλεται -αντί να γενικεύεται. Μετά τη δολοφονία του Trayvon Martin στη Φλόριντα, το 2012, η συνειδητοποίηση του εγκλήματος προήλθε από τη συνεχιζόμενη αναφορά του ονόματός του. Από τότε, τα ονόματα των θυμάτων ψιθυρίζονται τόσο ιδιωτικά όσο και δημόσια, σε σπίτια, στους δρόμους, σε πάρκα, σε πανεπιστημιακές σχολές και σε δημόσια κέντρα.

Σημαντικό να σημειωθεί, ακόμη, ότι, αν και οι καλλιτέχνες γκράφιτι σέβονται σε μεγάλο βαθμό τα όρια του «Murale contro il Femminicidio», το έργο έχει υποστεί βανδαλισμούς, με κάποια ονόματα να έχουν ξυστεί -μια επίθεση στην ταυτότητα. Οι Biagini και Caracciolo, οι κάτοικοι και άλλες ομάδες έχουν αποκαταστήσει τα ονόματα και το Σαββατοκύριακο που πέρασε, στις 8 και 9 Μαρτίου 2025, καθάρισαν τους τοίχους πριν ενωθούν με τους χιλιάδες που συμμετείχαν στη διαδήλωση, στη Ρώμη, για την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Δεδομένου ότι οι τοίχοι δεν μπορούν να φιλοξενήσουν άλλες φιγούρες και καθώς οι καλλιτέχνες εξετάζουν νέες πιθανές τοποθεσίες, το έργο συνεχίζεται στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, και ενημερώνει με πληροφορίες για τις γυναίκες που πρόσφατες έπεσαν θύματα γυναικοκτονίας. Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να πούμε ότι η τοιχογραφία έχει καταφέρει να εισέλθει και στους ψηφιακούς κοινόχρηστους χώρους, όπου η εμβέλειά του είναι απεριόριστη.

Με πληροφορίες από Art Newspaper