Τρεις εκθέσεις σε ΗΠΑ, Αυστραλία και Βρετανία και μία ταινία με την Κέιτ Γουίνσλετ φέρνουν στο προσκήνιο, με καθυστέρηση δεκαετιών, την πολυτάραχη ζωή και το έργο της φωτορεπόρτερ Ελίζαμπεθ Λι Μίλερ.

Οι εκθέσεις

Αυτή την περίοδο, παράλληλα με τη νέα ταινία «Lee» που εξερευνά τη ζωή της Μίλερ με πρωταγωνίστρια την Κέιτ Γουίνσλετ και σε σκηνοθεσία της Έλεν Κούρας, παρουσιάζεται στο Μπράιτον εντ Χόουβ της Βρετανίας η έκθεση «Lee Miller: Dressed» (διάρκεια: 18 Οκτωβρίου 2024) που προσεγγίζει τις περιόδους της ζωής της μέσα από την γκαρνταρόμπα της. Η αφήγηση της συγκεκριμένης έκθεσης εκκινεί από το Παρίσι στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και καταλήγει στο Σάσεξ στα μέσα της δεκαετίας του 1950, όπου έζησε μετά τον γάμο της με τον ζωγράφο, ποιητή και βιογράφο του Πικάσο και του Μιρό, Ρόλαντ Πένροουζ, για 28 χρόνια. Η έκθεση παρουσιάζει υψηλή ραπτική από την Ευρώπη και τη Νέα Υόρκη του 1930, παντελόνια ιππασίας και παραδοσιακά φορέματα από τα ταξίδια της στην Αίγυπτο, στρατιωτικές στολές από την περίοδο που ήταν πολεμική ανταποκρίτρια, αλλά και ρούχα εγκυμοσύνης, κομμάτια που τα περισσότερα ανακαλύφθηκαν μετά τον θάνατό της φυλαγμένα σε μπαούλα σε μία σοφίτα.

Μία άλλη έκθεση που προσεγγίζει την Αμερικανίδα βρίσκεται, αυτή τη στιγμή, στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Χάιντι στη Μελβούρνη της Αυστραλίας (διάρκεια: 25 Φεβρουαρίου 2024). Πρόκειται για ένα αφιέρωμα σε επιμέλεια του γιου της, Βρετανού φωτογράφου Άντονι Πένροουζ, ο οποίος μελετά, συντηρεί και προωθεί το έργο της μητέρας του από τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Η έκθεση, με τίτλο «Surrealist Lee Miller», καταγράφει τα ίχνη της μέσα από 100 φωτογραφίες: Από το ξεκίνημα της με φωτογραφίες μόδας στο Παρίσι και τη Νέα Υόρκη τις δεκαετίες 1920-1930, φωτογραφίες τοπίων και αρχιτεκτονικής, μέχρι τη φρίκη του Β′ Παγκοσμίου Πολέμου ως ανταποκρίτρια της Vogue, οπότε και ήταν από τους πρώτους φωτορεπόρτερ που κατέγραψαν τις θηριωδίες στην πρώτη γραμμή του πολέμου μέχρι την απελευθέρωση του Παρισιού, αλλά και τον εκπληκτικό κύκλο της, που περιλάμβανε τον Μαν Ρέι και τον Πικάσο, τον Γερμανό ζωγράφο και γλύπτη Μαξ Ερνστ, την Ντόρα Μάαρ και πολλούς άλλους.

Η τελευταία έκθεση, με τίτλο «Seeing Is Believing: Lee Miller and Friends», εγκαινιάστηκε το Σάββατο 11 Νοεμβρίου 2023 από τη γκαλερί Γκαγκόσιαν της Νέας Υόρκης (διάρκεια: 22 Δεκεμβρίου 2023). Αυτή, επικεντρώνεται στη μακρά σχέση της Λι και του Ρόχλαντ Πένροουζ, καθώς παρουσιάζει τους φίλους της σε πίνακες, γλυπτά, και έργα σε χαρτί των Τζόζεφ Κορνέλ, Μαν Ρέι, Χένρι Μουρ, Βαλεντάιν Πένροουζ και Πάμπλο Πικάσο.

Η ταινία

Η Μίλερ «συστήνεται» φέτος και μέσα από τη μεγάλη οθόνη της έβδομης τέχνης, με την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του γιου της, με τίτλο «The Lives of Lee Miller» (1985), η οποία έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τορόντο. Τη φωτογράφο στην ομώνυμη ταινία, «Lee», ερμηνεύει η Κέιτ Γουίνσλετ, η οποία δήλωσε πως δεν πρόκειται για μία τυπική βιογραφική ταινία. «Αυτό που θέλαμε, ήταν να βρούμε την πιο ενδιαφέρουσα δεκαετία της, αυτή που καθόρισε ποια ήταν και πώς εξελίχθηκε εξαιτίας όσων έζησε. Ήταν η περίοδος 1938 - 1948 που την οδήγησε στον πόλεμο.» Μία από τις πιο διάσημες φωτογραφίες της Λι Μίλερ, αν όχι η διασημότερη, από την εποχή που βρέθηκε στα πολεμικά μέτωπα της Ευρώπης μαζί με τον φωτογράφο Ντέιβιντ Σέρμαν, η οποία και έχει ανασυσταθεί στην ταινία, είναι από το σπίτι του Χίτλερ στο Μόναχο. Η Λι έχει απαθανατιστεί μέσα στην μπανιέρα του, ενώ φαίνονται οι λασπωμένες στρατιωτικές μπότες της. Είχε μόλις γυρίσει από το Νταχάου.

Μία ματιά στη ζωή της

Η Ελίζαμπεθ Λι Μίλερ γεννήθηκε στο Πουκίπσι της Νέας Υόρκης το 1907 και αγάπησε τη φωτογραφία από τον πατέρα της. Ερασιτέχνης φωτογράφος ο ίδιος, της έμαθε τα βασικά με μια «Κόντακ Μπράουνι» και έναν σκοτεινό θάλαμο που είχε στήσει στο σπίτι καθώς τη φωτογράφιζε, ζητώντας της να ποζάρει γυμνή. Στα επτά της χρόνια υπέστη βιασμό (από οικογενειακό φίλο) και προσβλήθηκε από γονόρροια, υπομένοντας χρόνια επώδυνης και επεμβατικής θεραπείας μέχρι την ενηλικίωσή της. Το 1926, σε ηλικία 19 ετών, έφυγε οριστικά από το πατρικό της, άρχισε να ασχολείται με το μόντελινγκ και γράφτηκε στο «Art Students League» στο Μανχάταν, όπου σπούδασε σχέδιο και ζωγραφική. Την ίδια χρονιά συνάντησε τυχαία τον μεγιστάνα εκδότη του «Κοντέ-Ναστ», ο οποίος εντυπωσιάστηκε από την ομορφιά της και της πρότεινε να γίνει μοντέλο της Vogue. Τον Μάρτιο του 1927, η φωτογραφία της είναι το εξώφυλλο της αμερικανικής και βρετανικής έκδοσης. Η Μίλερ φωτογραφήθηκε από αξιόλογους φωτογράφους μόδας (Άρνολντ Γκέντε, Νίκολας Μουράι και Έντουαρντ Στάιχεν). Μετά, η ίδια γνώρισε τον Μαν Ρέι στο Παρίσι, με τον οποίο έζησε για τρία χρόνια ως μαθήτρια, συνεργάτιδα, μούσα και ερωμένη του. Εκείνη την περίοδο φωτογράφησε σημαντικούς καλλιτέχνες, όπως ο Πολ Ελιάρ, ο Πικάσο, ο Μαξ Ερνστ, ο Χουάν Μιρό. Μεταξύ αυτών και ο Ζαν Κοκτό, ανταγωνιστής του Μαν Ρέι, ο οποίος της έδωσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην πρώτη του ταινία «Το αίμα ενός ποιητή» (1930). Δίπλα του εξελίχθηκε και σταδιακά απέκτησε τη δική της φωτογραφική φωνή. Φωτογράφισε εντυπωσιακά πορτρέτα και σατιρικά σχέδια, αινιγματικές σκηνές δρόμου, κομψές σχεδόν αφηρημένες εικόνες και εικόνες σαν το «Exploding Hand» πρότυπο ομορφιάς, όπως όριζε την ομορφιά ο ιδρυτής του υπερρεαλισμού, Αντρέ Μπρετόν. Είναι η περίοδος που δημιούργησε επίσης μερικές από τις πιο ριζοσπαστικές φωτογραφίες του γυμνού της σουρεαλιστικής εποχής.

Δούλεψε στην προσωπογραφία διασημοτήτων, τη μόδα, τη διαφήμιση, ενώ παράλληλα εμφανίστηκε ως μοντέλο και φωτογράφος σε μια φωτογράφηση μόδας για την αμερικανική Vogue. Αποκορύφωμα στην καριέρα της, ήταν η ανάθεση σ' αυτήν να φωτογραφίσει το καστ της όπερας «Τέσσερις άγιοι σε τρεις πράξεις», μιας πρωτοποριακής όπερας με μουσική του Βιρτζίλ Τόμσον και λιμπρέτο της Γερτρούδη Στάιν. Μετά από τον γάμο της με τον Άζια Μπέι, μέλος επιφανούς οικογένειας του Καΐρου, μετακόμισε στο Κάιρο (1934) και φωτογράφησε μοναστήρια της ερήμου της Αιγύπτου, δίνοντας ένα από τα αριστουργήματά της, το «Portrait of Space» (1937), που τραβήχτηκε κοντά στη Σίβα στη Δυτική Έρημο. Η Μίλερ επέστρεψε στο Παρίσι (1937), όπου γνώρισε και ερωτεύτηκε τον Βρετανό υπερρεαλιστή ζωγράφο Ρόλαντ Πένροουζ με τον οποίο ταξίδεψε μαζί του στην Αγγλία και τη Γαλλία. Το 1939 βρέθηκε στο Λονδίνο, όπου εργάστηκε για τη βρετανική Vogue παράγοντας διαρκώς έργο και αναλαμβάνοντας κάθε είδους φωτογραφική εργασία για το περιοδικό, είτε πρόκειται για ντοκιμαντέρ, πορτρέτα, ή μόδα. Σύντομα, άρχισε επίσης να αρθογραφεί για το περιοδικό. Ο φωτογράφος του περιοδικού «Life», Ντέιβιντ Σέρμαν, γίνεται ο επόμενος μέντοράς της στο φωτορεπορτάζ αλλά και ως εραστής και φίλος της. Η ίδια επιστρέφει ξανά στη Γαλλία ως διαπιστευμένη πολεμική ανταποκρίτρια της Vogue πια. Μαζί ακολούθησαν την 83η Μεραρχία Πεζικού του αμερικανικού στρατού καθώς προχωρούσε στις γραμμές του μετώπου. Η Μίλερ έγινε η πρώτη γυναίκα φωτορεπόρτερ. Το περιοδικό δημοσίευε τις σκληρές εικόνες της μέσα από τα νοσοκομεία στο πεδίο μάχης στη Νορμανδία, την απελευθέρωση του Παρισιού, τις μάχες γύρω από τη κατεχόμενη από τους Γερμανούς ακρόπολη του Σεν Μαλό, τα στρατόπεδα θανάτου του Νταχάου και του Μπούχενβαλντ και, τέλος, το διαμέρισμα του Χίτλερ στο Μόναχο. Παρά τη μάχη με την κατάθλιψη, τον αλκοολισμό και αυτό που σήμερα αναγνωρίζεται ως μετατραυματικό στρες μετά τον πόλεμο, επέστρεψε στο Λονδίνο και συνέχισε να φωτογραφίζει, ειδικά καλλιτέχνες και συγγραφείς. Παντρεύτηκε τον Πένροουζ το 1947 και στα 40 της έμεινε έγκυος στον γιο της, Άντονι. Δύο χρόνια αργότερα αγόρασαν το «Farley Farm House» στο Ανατολικό Σάσεξ, όπου τα επόμενα χρόνια φιλοξένησαν καλλιτέχνες, πολλούς από τους οποίους η Μίλερ απαθανάτισε σε στιγμές χαλαρές, ιδιαίτερα τον Πικάσο, με τον οποίο διατηρούσαν στενές σχέσεις.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 τελείωσε με τη φωτογραφία και «επανεφηύρε» τον εαυτό της ως γκουρμέ μαγείρισσα, παρακολουθώντας μαθήματα στο «Cordon Bleu» στο Παρίσι. Οργάνωνε σουρεαλιστικά δείπνα. Η Λι Μίλερ πέθανε από καρκίνο το 1977 σε ηλικία 70 ετών.

Με πληροφορίες από The Art Newspaper, Britannica