Η ημέρα που γράφεται αυτό το σημείωμα «εορτάζεται», όπως και κάθε χρόνο η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Μία ημέρα μνήμης των αγώνων για τα δικαιώματα των γυναικών. Αγώνες που έδωσαν και οι γυναίκες στην Κύπρο, γυναίκες που πρωτοπόρησαν και μίλησαν για τη γυναικεία χειραφέτηση σε μία περίοδο που δεν ήταν εύκολη και σίγουρα καθόλου αποδεκτό να μιλάς με τη μορφή που συμβαίνει σήμερα. Και διαβάζοντας λοιπόν, ευρύτερα, τις ιστορίες πολλών Κυπρίων γυναικών μπορώ να πω πως είχαμε αρκετές και νιώθω περήφανη. Αυτό, όμως δεν σημαίνει πως πρέπει να επαναπαυόμαστε, διότι η σιωπή έχει στοιχίσει πολλές ζωές από τις γυναίκες που σκότωσε ο «Ορέστης» μέχρι άλλες δολοφονίες που γίνονται πιο αθόρυβα σε ενδοοικογενειακούς κύκλους ή ακόμη και σε καθημερινές συναντήσεις.

Αυτή τη φορά, όμως, θέλω να αναφερθώ σε δύο γυναίκες που έζησαν σε διαφορετικές εποχές αλλά η δράση τους δίνει δύναμη μέχρι σήμερα. Ξεκινώ, λοιπόν, από την Πολυξένη Λοϊζιάς, μία γυναίκα που θεωρείται η πρώτη Κύπρια φεμινίστρια αφού από τη μέρα που ανέλαβε τη διεύθυνση του Παρθεναγωγείου της Λεμεσού άρχισαν να αλλάζουν σιγά-σιγά πολλά στην εκπαίδευση των κοριτσιών, ενώ θεωρείται επίσης και πρωτοπόρα και στη γυναικεία λογοτεχνική δημιουργία ως η πρώτη Κύπρια που έζησε και δημιούργησε στην Κύπρο. Όσον αφορά το Παρθεναγωγείο, όμως, θεωρώ σημαντικό να αναφερθεί ότι ανέλαβε τη διεύθυνσή του, το 1878, χρόνο μεταβίβασης της κυριαρχίας της Κύπρου από την Τουρκία στην Αγγλία. Η ίδια παρέμεινε στο πηδάλιό του για πολλά χρόνια, μέχρι το 1913. Βέβαια, πολύ σημαντικές δράσεις της αποτελούν, μεταξύ άλλων, η ίδρυση του σωματείου «Ένωσις Ελληνίδων» της Λεμεσού, που ήταν παράρτημα του ομώνυμου ελληνικού σωματείου και το γυμναστήριο θηλέων στη Λεμεσό, το «Παλλάδιον». Σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, η ίδια εξέδιδε επίσης για σειρά ετών, από το 1924 μέχρι το 1936, το περιοδικό «Παλλάδιον», όπου δημοσίευσε ποίηση, πεζογραφία, μελέτες, ιστορικά και λαογραφικά άρθρα και θέατρο. Προς τιμήν της, παραθέτουμε ένα από τα ποιήματά της, το οποίο φέρει τον τίτλο «Γυνή και Έρως», από την ποιητική συλλογή «Ίριδες»:

«Αν έρως ήρεμος γλυκύς στα σπλάχνα της εισδύσει

και εις εστίαν ευτυχή το κράτος του ιδρύσει,

Ιέρειά του η γυνή μέχρι πνοής υστάτης

το πυρ του άσβεστον τηρεί και μετ' αυτού εκπνέει.

Αν όμως ύπουλος αυτός εις τα αισθήματά της

θανατηφόρα αφειδώς τα βέλη του εκχέει,

βράχος εντός της έρημος υψούται η καρδία,

το δάκρυ της ως θάλασσα ογκώνεται αγρία.

Ακοίμητος ο πόθος της, καν καίει στην ψυχήν της,

στα σκότη μόνη εγρηγορεί, αράν δεν εκστομίζει,

αισχύνεται το πάθος της μισεί τον εραστήν της

κι εις κύμα ή εις άβυσσον την ύπαρξιν βυθίζει».

«Ακοίμητος ο πόθος της», λοιπόν. Μια φράση που μου θυμίζει μία άλλη Κύπρια και πρωτοπόρα λογοτέχνιδα. Μία γυναίκα που μίλησε για τον φεμινισμό μέσα από το έργο της αλλά και τη φεμινιστική δράση της. Πρόκειται για την Έλενα Τουμαζή, τη γνωστή Ρεμπελίνα, η οποία αποτελεί μία νεότερη φωνή, από αυτή της Λοϊζιάς, αλλά σε μία και πάλι δύσκολη περίοδο. Τη φεμινιστική δράση της Ρεμπελίνας, εκτός λογοτεχνικού έργου, τη γνώρισα σε μία δράση που φέρει τον τίτλο «Λογοτεχνικά δωμάτια» που διοργάνωσε το ΜΙΤΟΣ, στη Λεμεσό. Εκεί λοιπόν, συνάντησα μία φωτογραφία της, η οποία πίσω έγραφε: «Η Άννι Λίποβιτς έβγαλε αυτή τη φωτογραφία εν αγνοία μου σε μία πορεία γυναικών στο Παρίσι, το '80... Με συνάντησε αργότερα στο βιβλιοπωλείο «des femmes» και μου την έδωσε... Τι τύχη!!». Μέχρι τότε, δεν ήξερα πολλά για τη ζωή της. Γνωρίζω όμως τα ποιήματά της «ερήμου φεγγός και παραμύθια», «γυναίκα» (από το οποίο πήρα και τον τίτλο αυτού του κειμένου), και φυσικά «τα σώματα της Χρυσόθεμης μετά τον δημόσιο αποκεφαλισμό της στα τέλη του 20ού αιώνα μετά Χριστόν». Όλα έχουν ψήγματα δύναμης, ωστόσο το τελευταίο, είναι ίσως ένας ύμνος για τον φεμινισμό, τη γυναικεία δύναμη και αλληλεγγύη. Παραθέτω πιο κάτω κομμάτια από αυτό (+ αυτό της φωτογραφίας):

«κι' εγώ μες τους αιώνες

ούτε μάνα ούτε κόρη αγωνιώ

πλέοντας στον αστερισμό του ερμαφρόδιτου τα μάτια μου στραμμένα στην Ανατολή

Αυτή τη φορά δε θα 'ρθω πίσω σου Περσέα

θα σεβαστώ τη βιαιότητά μου

-ακέφαλο το άλογο ακέφαλος κι ο καβαλάρης...

...

το σώμα μας ένα θέατρο

μαυσωλείο σημάτων

της γυναίκας πικρό δεύτερο τύπωμα

Παναγιά ή πόρνη το ίδιο...

...

Γυναίκες θα πάμε πίσω κάποτε

Τζ' αναστήχηκεν ο κόσμος γιέ μου'»