Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, η Documenta δημοσίευσε έναν νέο κώδικα δεοντολογίας με στόχο την αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων επιπτώσεων από μια διαμάχη με θεματική τον αντισημιτισμό που προκάλεσε αναταραχή κατά τη διάρκεια της έκδοσής της το 2022, σύμφωνα με το Art News.

Ενόψει της έκδοσής της το 2027, την οποία θα επιμεληθεί η Ναόμι Μπέκγουιθ, η διάσημη γερμανική έκθεση τέχνης ανέφερε στον κώδικα δεοντολογίας της ότι «υποστηρίζει την ανεκτικότητα και τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Αντιτίθεται ενεργά σε όλες τις μορφές αντισημιτισμού, ρατσισμού και κάθε άλλης μορφής μισανθρωπισμού που σχετίζεται με ομάδες».

Ο ΙΗRA

Ο κώδικας δεοντολογίας στηρίζεται σε έναν διχαστικό ορισμό του αντισημιτισμού, που ορισμένοι ισχυρίστηκαν ότι θα χρησιμοποιηθεί για τη λογοκρισία καλλιτεχνών που έχουν υποστηρίξει φιλοπαλαιστινιακές απόψεις, είτε στην τέχνη τους είτε αλλού.

Αυτός ο ορισμός του αντισημιτισμού είναι ο ορισμός της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος( International Holocaust Remembrance Alliance- IHRA), ο οποίος απαριθμεί πολλά είδη διακρίσεων εις βάρος των Εβραίων. Μια τέτοια μορφή ορίζεται ως «η άρνηση του δικαιώματος του εβραϊκού λαού στην αυτοδιάθεση».

Ο ορισμός του IHRA: ««Ο αντισημιτισμός είναι μια ορισμένη αντίληψη για τους Εβραίους, η οποία μπορεί να εκφράζεται ως μίσος προς τους Εβραίους. Οι ρητορικές και φυσικές εκδηλώσεις του αντισημιτισμού στρέφονται εναντίον Εβραίων ή μη Εβραίων ατόμων ή/και της περιουσίας τους, εναντίον ιδρυμάτων της εβραϊκής κοινότητας και θρησκευτικών εγκαταστάσεων»

Ο Τζο Τσιάλο και οι αντιδράσεις

Η Documenta δεν είναι η πρώτη στον κόσμο της τέχνης που υιοθετεί τον ορισμό του αντισημιτισμού του IHRA. Όταν ο γερουσιαστής πολιτισμού του Βερολίνου Τζο Τσιάλο προσπάθησε να θεσπίσει μια ρήτρα χρηματοδότησης που θα απαιτούσε από τους αποδέκτες να αντιτίθενται στον αντισημιτισμό χρησιμοποιώντας τον ορισμό του IHRA, δέχτηκε τόσες αντιδράσεις που κατέληξε να εγκαταλείψει τα αρχικά του σχέδια.

H κριτική του σιωνισμού δεν αποτελεί προκατάληψη κατά των Εβραίων

Το Strike Germany, ένα κίνημα υπό την ηγεσία των καλλιτεχνών, προέτρεψε τα γερμανικά ιδρύματα να χρησιμοποιήσουν αντ’ αυτού τον ορισμό του αντισημιτισμού που προτάθηκε από τη Διακήρυξη της Ιερουσαλήμ για τον αντισημιτισμό, η οποία αναφέρει ότι η κριτική του σιωνισμού δεν αποτελεί μορφή προκατάληψης κατά των Εβραίων.

Τι αναφέρεται στον κώδικα δεοντολογίας

Ο κώδικας δεοντολογίας της Documenta πρότεινε ότι οποιαδήποτε μορφή αντισημιτισμού, όπως ορίζεται από τον IHRA, δεν θα ήταν ανεκτή – και θα μπορούσε ακόμη και να διωχθεί ανάλογα.

«Ο κώδικας δεοντολογίας περιέχει εσωτερικούς οργανωτικούς κανόνες συμπεριφοράς που είναι άμεσα δεσμευτικοί για όλα τα πρόσωπα που καλύπτονται από το πεδίο εφαρμογής του», αναφέρει ο κώδικας δεοντολογίας.

«Οι παραβιάσεις αυτών των κανόνων θα διώκονται από την documenta με τη χρήση των σχετικών μέσων πειθαρχικού και εργατικού δικαίου».

Αν και δεν σχετίζεται ξεκάθαρα με το πώς η Documenta του 2027 ασχολείται με το Ισραήλ ή τον σιωνισμό, στην επιτροπή συμμετέχουν η διευθύντρια του Μουσείου Τέχνης του Τελ Αβίβ, Τάνια Κόεν- Ούζιελ, και ο μελετητής Τόμας Σπαρ, ο οποίος συνέγραψε το 2024 ένα βιβλίο με τίτλο «On the unresolved debate on Germans and Jews».

Μέρος της τοιχογραφίας της κολεκτίβας Τάρινγκ Πάντι που ψέγεται για αντισημιτισμό.

Τι έγινε το 2022

Αμέσως μετά τα εγκαίνια της Documenta το 2022, ένα έργο δίχασε τον καλλιτεχνικό κόσμο. Το People’s Justice (2002) του Τάρινγκ Πάντι είναι ένα πανύψηλο έργο που εμφανίστηκε στην Friedrichsplatz, έναν από τους πιο σημαντικούς χώρους της Documenta σε μια κεντρική πλατεία του Κάσελ. Η τοιχογραφία ύψους 26 μέτρων είναι μια επική απεικόνιση διαφόρων ιστορικών γεγονότων στην Ινδονησία, απ’ όπου κατάγεται η κολεκτίβα.

Δημιουργήθηκε πριν από 20 χρόνια για το Φεστιβάλ Τέχνης της Νότιας Αυστραλίας στην Αδελαΐδα το 2002 και καταγράφει μια περίοδο της ιστορίας της Ινδονησίας που εκτείνεται από τη δεκαετία του 1960 έως τις αρχές του αιώνα. Διαφέρει από τα άλλα έργα που παρουσιάστηκαν σε αυτή την έκδοση της Documenta, καθώς δεν ήταν ένα έργο που είχε ανατεθεί πρόσφατα.

Μια ιδιαίτερη εστίαση της τοιχογραφίας είναι η γενοκτονία του 1965, κατά την οποία εκατοντάδες χιλιάδες κομμουνιστές, αριστεροί, γυναίκες της Gerwani, Κινέζοι, Ιάβανοι Abangan και άλλοι δολοφονήθηκαν από κρατικές δυνάμεις.

Η τοιχογραφία παραπέμπει στους ισχυρισμούς ορισμένων ιστορικών ότι οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες βοήθησαν το καθεστώς του Σουκάρνο, του πρώτου προέδρου της Ινδονησίας, να πραγματοποιήσει τη γενοκτονία. Η γενοκτονία έδωσε τελικά τη θέση της σε ένα πραξικόπημα που οδήγησε στην άνοδο του Σουχάρτο, ο οποίος κατείχε δικτατορία στη χώρα για πάνω από 30 χρόνια, μέχρι την παραίτησή του το 1998, τη χρονιά που σχηματίστηκε το Τάρινγκ Πάντι.

Σε μια περιοχή, υπάρχει η εικόνα ενός στρατιώτη της Μοσάντ, ο οποίος απεικονίζεται με κεφάλι γουρουνιού και φοράει ένα αστέρι του Δαβίδ στο μαντήλι του. Υπάρχει επίσης ένας Εβραίος που απεικονίζεται με πλαγιόκλαδα, καπέλο με σύμβολα των SS και πούρο, προκαλώντας μια συγχώνευση ναζισμού και αντισημιτικών στερεοτύπων.

Ποια ήταν η ανταπόκριση στο κομμάτι του Τάρινγκ Πάντι;

Σχεδόν αμέσως μόλις ανέβηκε το έργο, οι εικόνες των αντισημιτικών εικόνων κυκλοφόρησαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ακολούθησε μια ευρείας κλίμακας κατακραυγή.

Η Κλόντια Ροθ, υπουργός Πολιτισμού της Γερμανίας, άρχισε να ζητά την αφαίρεση των εικόνων, γράφοντας: «Θα το ξαναπώ: η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η προστασία από τον αντισημιτισμό, τον ρατσισμό και τη μισανθρωπία είναι τα θεμέλια της συνύπαρξής μας και εδώ είναι που η καλλιτεχνική ελευθερία βρίσκει τα όριά της».

Η ισραηλινή πρεσβεία στη Γερμανία χαρακτήρισε το έργο «προπαγάνδα τύπου Γκέμπελς», μια αναφορά στον επικεφαλής προπαγανδιστή του ναζιστικού κόμματος.

Πώς αντέδρασε η Documenta στη διαμάχη;

Αρκετές ημέρες μετά την εγκατάστασή της, η τοιχογραφία της Τάρινγκ Πάντι καλύφθηκε με ένα μαύρο ύφασμα. Την επόμενη ημέρα, η Documenta ανακοίνωσε ότι είχε λάβει την απόφαση να αφαιρέσει την τοιχογραφία εντελώς.

Η κολεκτίβα Τάρινγκ Πάντι δήλωσε ότι το έργο δεν υποτίθεται ότι ήταν αντισημιτικό, προσθέτοντας: «Το έργο αυτό γίνεται τότε ένα μνημείο πένθους για την αδυναμία διαλόγου αυτή τη στιγμή. Αυτό το μνημείο, ελπίζουμε, να αποτελέσει την αφετηρία για έναν νέο διάλογο».

Το σύνολο των underground καλλιτεχνών ζήτησε συγγνώμη για το έργο και, σε επόμενη δήλωση, παραδέχθηκε αργότερα ότι η απεικόνιση των αντισημιτικών εικόνων ήταν ένα «λάθος».

Πώς σχολίασαν οι Γερμανοί πολιτικοί την αντίδραση της Documenta στη διαμάχη;

Ορισμένοι Γερμανοί πολιτικοί ζήτησαν μεγαλύτερη δράση από την πλευρά της Documenta, ακόμη και μετά την αφαίρεση της τοιχογραφίας. Η Ροθ, ο υπουργός Πολιτισμού, προσέφερε ένα σχέδιο πέντε σημείων για το πώς η Documenta θα πρέπει να αλλάξει παρασκηνιακά και δήλωσε ότι η τήρηση αυτών των προτεινόμενων μεταρρυθμίσεων αποτελεί «προϋπόθεση για μελλοντική ομοσπονδιακή χρηματοδότηση».

Πηγή: artnews.com