Μετά από αρκετό καιρό, η Δημοτική Αγορά Λευκωσίας θα φιλοξενήσει ξανά πολιτιστικά δρώμενα, ωστόσο αυτή τη φορά θα έχουν και μία πινελιά τεχνολογίας. Αφορμή τα εγκαίνια του Κέντρου Αριστείας CYENS, το οποίο θα φιλοξενείται πια στον χώρο που έχει την υπογραφή του σπουδαίου αρχιτέκτονα Σταύρου Οικονόμου, τη παλιά (πλέον) Δημοτική Αγορά της πόλης. Μία από τις δράσεις που θα πραγματοποιηθούν στα εγκαίνια, στις 23 Απριλίου 2024, ασχολείται με την ιστορία και την εξέλιξη του κτηρίου την οποία παρουσιάζει σε μία έκθεση που θα φιλοξενείται στον χώρο μέχρι και τις 21 Ιουνίου 2024.

Πρόκειται για μία έκθεση η οποία πραγματοποιείται από την ερευνητική ομάδα του Museum Lab και το Thinker Maker Space. Την επιμέλεια της ανέλαβαν η δρ Θεοπίστη Στυλιανού-Λάμπερτ, καθηγήτρια στο ΤΕΠΑΚ και επικεφαλής του Museum Lab, και οι ερευνήτριες δρ Αντιγόνη Ηρακλείδου και δρ Χέλια Ζάκερι, ενώ τον γραφιστικό σχεδιασμό η Μαρία Λοΐζου.

Αξίζει να σημειωθεί, επίσης πως η έκθεση «Agora: The Making Of» σηματοδοτεί και τη δημιουργία ενός καινούργιου εκθεσιακού χώρου που βρίσκεται στο Κέντρο Αριστείας CYENS με τίτλο «Αγορά» (Agora). Η «Αγορά», λοιπόν, θα είναι ένας χώρος διασταύρωσης της τέχνης, του πολιτισμού και της τεχνολογίας. Το «Παράθυρο» επικοινώνησε με την ερευνητική ομάδα και συνομίλησε με τη δρα Θεοπίστη Στυλιανού-Λάμπερτ και τη δρα Αντιγόνη Ηρακλείδου, οι οποίες μοιράζονται μερικά στοιχεία για την έρευνα, το υλικό που θα παρουσιαστεί αλλά και τη σημαντικότητα του διατηρητέου οικοδομήματος, το οποίο αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του κυπριακού αρχιτεκτονικού μοντερνισμού, που αποκτά ξανά χρήση και ζωή.

Αρχικά πείτε μας λίγα λόγια για την έκθεση. Τι αφορά;

«Είναι μια μικρή έκθεση που ασχολείται με την ιστορία και την εξέλιξη του κτηρίου της πρώην Δημοτικής Αγοράς Λευκωσίας. Περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό υλικό, τεχνολογικές εφαρμογές αλλά και αυθεντικά αρχιτεκτονικά σχέδια και σκίτσα τόσο από την κατασκευή του κτηρίου το 1965 όσο και από την πρόσφατη συντήρηση και ανακαίνισή του. Πρόκειται για την πρώτη έκθεση που πραγματοποιείται στον εκθεσιακό χώρο του CYENS και αποτίνει φόρο τιμής σε ένα εμβληματικό κτήριο της πρωτεύουσας και ένα από τα πιο σημαντικά δείγματα του κυπριακού μοντερνισμού».

Από ποιο σημείο άρχισε η έρευνα και σε ποιες περιόδους επικεντρώνεται η έκθεση;

«Προσπαθήσαμε να βρούμε υλικό και πληροφορίες από την εποχή της κατασκευής του κτηρίου μέχρι και σήμερα. Θέλαμε να δείξουμε τις διάφορες φάσεις μέσα από τις οποίες πέρασε το κτήριο, την ιστορία του αλλά και τις δυνατότητες και προοπτικές που έχει. Η έρευνα καλύπτει, δηλαδή, μια περίοδο 60 περίπου χρόνων, από τις αρχές του 1960 μέχρι σήμερα».

Πώς αντλήσατε αρχείο και ποιες ήταν οι προκλήσεις;

«Δυσκολευτήκαμε πολύ να βρούμε φωτογραφίες από τη δεκαετία του 1960 όταν πρωτολειτούργησε η Δημοτική Αγορά. Για βοήθεια αποταθήκαμε πρώτα στον δρα Γιώργο Αρτόπουλο, έναν εκ των επιμελητών της έκθεσης 'Past-Forward: Stavros Economou Unarchived' που πραγματοποιήθηκε στη ΣΠΕΛ το 2021, ο οποίος μάλιστα ανταποκρίθηκε αμέσως στο κάλεσμά μας και επικοινώνησε με τους κατόχους του αρχείου του αρχιτέκτονα Σταύρου Οικονόμου για την παραχώρηση υλικού. Θερμές ευχαριστίες οφείλουμε λοιπόν στο γραφείο Economou Engineers and Designers, στον Χάρη και την Τζούλη Γρηγορίου για τις φωτογραφίες και τα αρχιτεκτονικά σχέδια της Αγοράς του 1965. Όσον αφορά τις αποτυπώσεις από πιο πρόσφατες χρήσεις της Αγοράς, φωτογραφικό υλικό προσέφεραν η δρ Σάβια Παλάτε, ο κ. Ξένιος Συμεωνίδης, η εφημερίδα 'Πολίτης' και το 'Παράθυρο' με φωτογραφίες του Παύλου Βρυωνίδη και της Ελένης Παπαδοπούλου που βρέθηκαν στο αρχείο της, όπως και ο αρχιτέκτονας του Δήμου Λευκωσίας, κ. Γιώργος Τσαγγαρίδης, που είχε αναλάβει τη συντήρηση του κτηρίου. Πληροφορίες βρήκαμε επίσης στον Τύπο, αλλά και σε διάφορες εκδόσεις και μελέτες που έγιναν για την αρχιτεκτονική στην Κύπρο».

Τι υλικό θα παρουσιαστεί;

«Στην έκθεση θα παρουσιαστούν μερικά από τα πρώτα αρχιτεκτονικά σχέδια και σκίτσα της Αγοράς, σκίτσα και αρχιτεκτονικά σχέδια από την πρόσφατη ανακαίνιση του κτηρίου, πλούσιο φωτογραφικό υλικό, VR περιήγηση του κτηρίου κατά την ανακαίνιση, αλλά και μέρος της εφαρμογής USHer (η οποία έχει αναπτυχθεί από το Πανεπιστήμιου Κύπρου και τη δρα Σάβια Παλάτε, σε σενεργασία με το CYENS) που ασχολείται με κτήρια αρχιτεκτονικής αξίας σε όλη την Κύπρο. Παρά το ότι η έκθεση είναι μικρή κυρίως λόγω του περιορισμένου χώρου, θεωρούμε ότι διαθέτει ενδιαφέρον υλικό που συνδυάζεται αρμονικά με το ίδιο το κτήριο της Αγοράς στην καινούργια του μορφή και χρήση».

Αναφερθήκατε στα αρχιτεκτονικά σχέδια του σπουδαίου Κύπριου αρχιτέκτονα, του Σταύρου Οικονόμου. Θα υπάρχουν πληροφορίες για τον ίδιο ή το σκεπτικό της ιδέας του κτηρίου;

«Θα υπάρχουν κάποιες πληροφορίες σχετικά με το σκεπτικό της ιδέας του κτηρίου, αλλά στην έκθεση τονίζεται κυρίως η σημασία της συντήρησης ενός κτηρίου που είχε αφεθεί στη δίνη του χρόνου, και η μετατροπή του σε έναν κόμβο έρευνας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας. Για την έκθεση συνεργαστήκαμε με αρχιτέκτονες και ερευνητές που μελέτησαν τόσο το κτήριο όσο και το έργο του Σταύρου Οικονόμου και προσπαθήσαμε να κτίσουμε στη γνώση τους αντί να επαναλάβουμε όσα έχουν ήδη ειπωθεί σε προηγούμενες εκθέσεις ή εκδόσεις».

Πρόκειται για έναν χώρο που φιλοξένησε και διάφορες καλλιτεχνικές δράσεις, από εκθέσεις, εκδηλώσεις μέχρι και εργαστήρια. Θα δούμε κάτι από αυτά στην έκθεση;

«Ναι βέβαια. Στο φωτογραφικό υλικό που θα προβληθεί φαίνονται στιγμές από το Agora Project του 2018, το Nicosia Pop Up festival to 2017, την έκθεση 'Διόρθωση' της Πάολας Ρεβενιώτη το 2014 η οποία προκάλεσε μάλιστα και ποικίλες αντιδράσεις, ειδικά μετά την παρέμβαση της Αστυνομίας στον χώρο».

Ως Κέντρο Αριστείας CYENS, μετά το πέρας της έκθεσης, θα αναρτήσετε κάπου το υλικό; Σε κάποια ιστοσελίδα ή θα χρησιμοποιηθεί με κάποιο τρόπο η έρευνα και το αρχείο που συλλέξετε;

«Προς το παρόν η έκθεση θα παραμείνει ανοικτή μέχρι τις 21 Ιουνίου 2024 και ο κόσμος μπορεί να την επισκεφθεί μεταξύ των ωρών 9.00 και 16.00. Στη συνέχεια, υπάρχουν σκέψεις αλλά πρώτα χρειάζεται μία περαιτέρω επικοινωνία με τα άτομα που παραχώρησαν υλικό για να αποφασιστούν τα επόμενα βήματα».

Μέσα από την έκθεση, εκτός από την παρουσίαση της πορείας της, ποια θεωρείται ήταν η θέση της στην πόλη; Συνήθως η Αγορά είναι ένας χώρος συνάντησης... εσείς τι λέτε; Τι σημαίνει ή σήμαινε η Αγορά για τη Λευκωσία;

«Οι Αγορές αποτελούν μέρος της μακράς και πολύπλευρης πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού μας. Η Λευκωσία, μπορεί να υπερηφανεύεται για μια πλούσια πολιτιστική κληρονομιά βαθιά συνυφασμένη με την ιστορική της σημασία και το σύγχρονο αστικό τοπίο. Για δεκαετίες, οι Αγορές στη Λευκωσία ήταν κομβικά σημεία συνάντησης και συναναστροφής. Ήταν ουσιαστικά ποικιλόμορφοι και πολυπολιτισμικοί χώροι, και αυτό αντανακλάται εξίσου στους ανθρώπους που εργάζονταν εκεί ή επισκέπτονταν τις αγορές, αλλά και στα προϊόντα που πωλούσαν. Ιδιαίτερα πριν από την ανεξαρτησία του νησιού, το 1960, οι Αγορές ήταν οι κύριοι τόποι κοινωνικής αλληλεπίδρασης και οικονομικής δραστηριότητας. Το Παντοπωλείο/Bandabuliya, η κύρια Δημοτική Αγορά της Λευκωσίας, είναι ένα από τα πρώτα μέρη της πόλης που επηρεάστηκαν άμεσα από τις διακοινοτικές ταραχές το καλοκαίρι του 1958. Έκλεισε για τρεις εβδομάδες, αλλά όταν άνοιξε ξανά, λειτούργησε ως αποκλειστικά τουρκοκυπριακή αγορά. Μετά τις διακοινοτικές συγκρούσεις του Δεκεμβρίου 1963 όταν η διαίρεση της Λευκωσίας εδραιώθηκε με τη δημιουργία της Πράσινης Γραμμής το νότιο τμήμα της Λευκωσίας παρέμεινε χωρίς κεντρική δημοτική αγορά και η ανάγκη για μια τέτοια αγορά ήταν επείγουσα και επιτακτική. Έτσι, από το 1965 και μέχρι το τέλος της πρώτης δεκαετίας του 2000, το κτήριο αυτό φιλοξένησε αγρότες και παραγωγούς στο ισόγειο και δημοτικούς υπαλλήλους στον πρώτο όροφο. Ήταν ένας ζωντανός και πολυσύχναστος χώρος. Από τη δεκαετία του 2010, όταν το δημαρχείο μετέφερε τα γραφεία του αλλού και η Αγορά έκλεισε, το κτήριο αφέθηκε στο έλεος του χρόνου και χρησιμοποιείτο σποραδικά. Ωστόσο, διάφορες εκδηλώσεις που έγιναν την τελευταία κυρίως δεκαετία, όπως το Agora Project ή το Nicosia Pop Festival, έδειξαν ότι το κτήριο αυτό μπορεί να συνεχίσει να είναι ένα σημείο συνάντησης και συναναστροφής, αλλά με άλλη χρήση. Η ένταξη της συντήρησης και αναδόμησης του κτηρίου στις προτεραιότητες της στρατηγικής του Δήμου Λευκωσίας για Ολοκληρωμένη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη για την προώθηση της έρευνας, της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας και η σύνδεσή του με τη δημιουργία ενός Κέντρου Αριστείας φαίνεται πως αναδεικνύει τη σημασία της παραμονής του κτηρίου σε κόμβο συνάντησης και συνδιαλλαγής. Μπορεί τώρα να μην λειτουργεί δημοτική αγορά στο κτήριο, αλλά εκεί συναντώνται καθημερινά, συνεργάζονται και ανταλλάζουν ιδέες επιστήμονες, ερευνητές, επιχειρηματίες και δημιουργοί διαφόρων ηλικιών και εθνικοτήτων».

Τι σας εντυπωσίασε ως ερευνητές στην ιστορία της;

«Ένα ωραίο στοιχείο που μάθαμε είναι ότι το αρχιτεκτονικό σχέδιο που υλοποιήθηκε για την κατασκευή της Αγοράς δεν ήταν το πρώτο που είχαν προτείνει οι αρχιτέκτονες. Είχαν αρχικά προτείνει ένα άλλο σχέδιο, που θα δείξουμε και στην έκθεση, το οποίο είχε απορρίψει ο Δήμος Λευκωσίας καθώς περιελάμβανε ένα ψηλό κτήριο που θεωρήθηκε ότι δεν ταίριαζε με τον χαρακτήρα της πόλης. Κάτι που σήμερα ακούγεται περίεργο δεδομένου του ύψους των κτηρίων που έχουν αναγερθεί στο αστικό κέντρο της Λευκωσίας. Μάθαμε επίσης ότι το κτήριο περιλαμβάνεται στους 100 πιο σημαντικούς κτηριακούς χώρους και γειτονιές της Κύπρου στον κατάλογο του Docomomo Cyprus για έργα που κατασκευάστηκαν περίπου μεταξύ 1920 και 1980. Το Docomomo Cyprus είναι τμήμα του Docomomo International, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού αφιερωμένου στην τεκμηρίωση και συντήρηση κτηρίων, τοποθεσιών και γειτονιών του Μοντέρνου Κινήματος».

Πληροφορίες

Agora: The Making Of / Αγορά: Η Δημιουργία | Ερευνητική ομάδα Museum Lab

Εγκαίνια: Τρίτη 23 Απριλίου 2024, 19.00-22.00

Ώρες Λειτουργίας: Δευτέρα με Παρασκευή 09.00-16.00

Χώρος έκθεσης: Παλιά Δημοτική Αγορά Λευκωσίας - Κέντρο Αριστείας CYENS [Πλατεία Λέλλου Δημητριάδη 01, 1016]

Διάρκεια έκθεσης: 23 Απριλίου έως 21 Ιουνίου 2024