Tης Anni Irish/Art Newspaper, Επιμέλεια: Χριστοθέα Ιακώβου

Το Upstate Art Weekend, η ετήσια καλοκαιρινή σειρά εκδηλώσεων που γιορτάζει τις τέχνες και τον πολιτισμό στη Νέα Υόρκη, έχει αναπτυχθεί από τότε που ξεκίνησε το 2020 και για την έκδοση του 2024 καλωσόρισε περισσότερους από 140 συμμετέχοντες, συμπεριλαμβανομένων γκαλερί, μουσείων, κατοικιών καλλιτεχνών και στούντιο. Η φετινή διοργάνωση δε έφερε κάτι νέο, το Zero Art Fair. Κρυμμένο σε έναν αχυρώνα στην Ελίζαβιλ της Νέας Υόρκης, τη Zero Art Fair, έκανε το ντεμπούτο της, γύρω στα μέσα Ιουλίου, και το κοινό επεφύλαξε θερμή υποδοχή, αν και προβάλλει μια ελαφρώς αποκαλυπτική προσέγγιση στο παραδοσιακό μοντέλο της έκθεσης τέχνης.

Η φιλοσοφία του

Η πρωτοβουλία των καλλιτεχνών Jennifer Dalton και William Powhida, η έκθεση, επέτρεψε στους επισκέπτες να πάρουν στο σπίτι ένα διαθέσιμο έργο, την ημέρα, δωρεάν αλλά με ένα τρικ. Τα έργα της έκθεσης παραχωρούνται στους επισκέπτες με μία σύμβαση η οποία ουσιαστικά θέτει τα έργα σε πενταετές πρόγραμμα. Όταν παρέλθουν τα πέντε χρόνια, το έργο θα ανήκει στο άτομο που το πήρε στο σπίτι. 

Αλλά μέχρι τότε, το συμβόλαιο επιτρέπει στον καλλιτέχνη να διατηρεί τα δικαιώματα για το έργο του, που παρουσίασε στη συγκεκριμένη έκθεση, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας να πουλήσει το έργο, να το δανειστεί για μια έκθεση, και κάτω από ορισμένα σενάρια, ακόμη και να ζητήσει την επιστροφή του.

Στην περίπτωση άλλου ενδιαφερόμενου αγοραστή, το συμβόλαιο παρέχει στον δανειολήπτη το δικαίωμα πρώτης άρνησης και μια αναλογική έκπτωση στη λιανική τιμή που ορίζει ο καλλιτέχνης, με βάση το χρονοδιάγραμμα κατοχύρωσης. Εάν το άτομο που πήρε το έργο στο σπίτι, από τη Zero Art Fair, αποφασίσει να πουλήσει το έργο αφού περιέλθει στην κατοχή του, το συμβόλαιο αναφέρει επίσης ότι ο καλλιτέχνης θα λάβει το 50% της τιμής πώλησης της πρώτης πώλησης και 10% δικαιώματα, επ’ αόριστον, σε επόμενες μεταπωλήσεις. Εάν το έργο πουληθεί ή αλλάξει χέρια, η σύμβαση ορίζει ότι ο ιδιοκτήτης του έργου θα ενημερώσει τον καλλιτέχνη.

«Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι κανείς δεν θα εξαπατήσει και θα προσπαθήσει να πουλήσει το έργο χωρίς πληρωμή στους καλλιτέχνες», είπε ο Ντάλτον. «Αλλά η σύμβαση είναι νομικά κατοχυρωμένη και είμαστε αισιόδοξοι ότι οι άνθρωποι θα συμπεριφέρονται τίμια και θα συνεχίσουν το πνεύμα γενναιοδωρίας του έργου». Σημειώνεται δε ότι η σύμβαση απαλλάσσει τη Zero Art Fair και τους διοργανωτές της από τυχόν αξιώσεις ή υποχρεώσεις που σχετίζονται με την επιβολή της σύμβασης.

Η ανταπόκριση

Αξίζει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη έκθεση έκλεισε μετά από δύο ημέρες, αφού έλαβε συντριπτική ανταπόκριση από τους συλλέκτες. Από τους 81 συμμετέχοντες στην έκθεση, όλα τα έργα τέχνης, εκτός από τέσσερα, δόθηκαν σε ιδιοκτήτες και σπίτια «φιλοξενίας».

«Η ατμόσφαιρα δεν θα μπορούσε να ήταν πιο διαφορετική από ό,τι σε μια τυπική έκθεση τέχνης», είπε η Powhida. «Σίγουρα δώσαμε μία ευκαιρία σε ανθρώπους που συνήθως δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να συλλέξουν έργα τέχνης. Αρκετά έργα δόθηκαν, επίσης, σε ανθρώπους που εργάζονται στις τέχνες, όπως επιμελητές, καλλιτέχνες, ακαδημαϊκούς, εμπόρους έργων τέχνης, έναν ιστορικό και έναν σύμβουλο τέχνης».

«Η συνολική ανταπόκριση ήταν απίστευτα θετική και θερμή», δήλωσε η Powhida. «Ακούσαμε από άλλους καλλιτέχνες για το πώς η όλη πρωτοβουλία τους έκανε να σκεφτούν την καριέρα τους, την αξία της τέχνης, τις δικές τους σχέσεις με την αγορά και τις πιέσεις της».

Η ζωγράφος Jane Fine, η οποία έχει συμμετάσχει σε πολλές εκθέσεις, συμπεριλαμβανομένου του Armory Show στη Νέα Υόρκη, σημείωσε πως οι αλληλεπιδράσεις της με το άτομο που απέκτησε το έργο τέχνης της ήταν διαφορετικές από τις συνήθεις εμπειρίες της με συλλέκτες. Το έργο της Fine επέλεξε κάποιος που γνώριζε και μέσα σε λίγες ώρες ο δανειολήπτης επικοινώνησε απευθείας μαζί της.

«Αυτό είναι πολύ εκτός των τυποποιημένων συνηθειών, είναι πολύ σπάνιο να επικοινωνήσει απευθείας ένας νέος συλλέκτης», είπε η Fine.

Στόχοι και επιτυχία

Το ευρηματικό, θα λέγαμε, συμβόλαιο και πρωτοβουλία επέτρεψε, ουσιαστικά, σε άτομα που δεν είναι αυτό που ονομάζουμε «τυπικός συλλέκτης έργων τέχνης» να λάβουν μέρος σε μια έκθεση τέχνης και να τους δοθεί η ευκαιρία να ζήσουν με έργα τέχνης. 

Ένας από τους στόχους της έκθεσης ήταν να απομυθοποιήσει τι συμβαίνει στην εμπορική αγορά τέχνης και τον τρόπο με τον οποίο οι καλλιτέχνες λειτουργούν με αυτήν. Επιχείρησε να αποσαφηνίσει, για παράδειγμα, ορισμένους από τους μηχανισμούς πίσω από την αγορά και την πώληση έργου, καθώς και τι συμβαίνει με τα έργα τέχνης που οι καλλιτέχνες δεν μπορούν να πουλήσουν. Αυτή η αντισυμβατική προσέγγιση «μεταφράστηκε» στο κλίμα της έκθεσης.

«Λατρεύω τη διανόηση και την αίσθηση του χιούμορ της Τζεν και του Γουίλιαμ και την πρόθεσή τους να 'κοροϊδέψουν' τη θεσμική και εταιρική σκέψη», πρόσθεσε η Fine. «Έδωσαν φωνή και αποκάλυψαν την πλάνη της σπανιότητας του προϊόντος στον κόσμο της τέχνης και πιστεύω ότι πέτυχαν αυτόν τον στόχο», ανέφερε η καλλιτέχνιδα Fine.

Η έκθεση επέτρεψε σε καλλιτέχνες και συλλέκτες από ένα ευρύ φάσμα υποβάθρων και κλάδων να γνωρίσουν αυτό το νέο μοντέλο. Αυτό περιελάμβανε ακαδημαϊκούς, ανθρώπους από τις γύρω πόλεις και άτομα που μπορεί να μην επισκέπτονται συνήθως μια έκθεση τέχνης ή να μην μπορούν να αντέξουν οικονομικά την τέχνη.

Σε μια ολοένα και πιο πολυσύχναστη αγορά που κυβερνάται από μεγάλες γκαλερί και εκθέσεις επώνυμων εμπορικών σημάτων όπως η Frieze και η Art Basel, οι μικρότεροι έμποροι και οι ανερχόμενοι καλλιτέχνες αντιμετωπίζουν συχνά προκλήσεις. Καθώς ο κόσμος της τέχνης προσπαθεί ολοένα και περισσότερο να αντιμετωπίσει ζητήματα ισότητας και πρόσβασης, η έναρξη εναλλακτικών εκθέσεων ήταν ένας τρόπος για να δοθεί προσοχή σε ένα ευρύτερο φάσμα καλλιτεχνών και γκαλερί. Το 2010, η επί χρόνια γκαλερίστας της Νέας Υόρκης Elizabeth Dee ξεκίνησε το Independent. Μια έκθεση τέχνης που οι καλλιτέχνες μπορούν να συμμετέχουν μόνο με πρόσκληση σε μία προσπάθεια να επιτευχθεί μία πιο αυστηρή επιμέλεια, ως απάντηση στο μοντέλο της μεγαλύτερης έκθεσης.

Το 2019 ακολούθησε η Future Fair στη Νέα Υόρκη, με ένα μοναδικό σύστημα κατανομής κερδών μεταξύ των συμμετεχόντων. Η Esther, η νεότερη από αυτές τις εκθέσεις, πραγματοποιήθηκε στο ιστορικό Εσθονικό Σπίτι στη γειτονιά Murray Hill της Νέας Υόρκης, παρουσίαζε μόνο 20 γκαλερί και ήταν δωρεάν για τους επισκέπτες.