Γράφει ο Αντώνης Γεωργίου, συγγραφέας
Είναι φανερό πως τότε μόνο θα ολοκληρωθεί η προσπάθεια του κυπριακού θεάτρου, όταν δημιουργηθεί και κυπριακή θεατρική λογοτεχνία.
Περ. Προμηθέας (Λευκωσία), τεύχος 1, Ιούνιος 1946
Το ρεπερτόριο ενός Κρατικού Θεάτρου, όπως ο ΘΟΚ, πρέπει κατά τη γνώμη μου να περιλαμβάνει κάποια στοιχεία. Να αποτελείται σίγουρα από έργα του κλασικού ρεπερτορίου, ξένου και ελληνικού, πολυπρόσωπες παραγωγές που συνήθως μόνο ένα κρατικό μπορεί να αντέξει το κόστος τους. Όχι αναγκαστικά σε κλασικές αναγνώσεις. Θα είναι καλό επίσης να περιέχει σύγχρονα έργα, να έχουμε τα μάτια και τα αυτιά ανοιχτά σε ό,τι γράφεται τώρα στον κόσμο. Αλλά είναι υποχρέωσή του να περιέχει και έργα του τόπου. Υποχρέωσή του να ψάξει να βρει τι γράφεται, να το στηρίξει, να επιλέξει τα καλύτερα και να τα παρουσιάσει στο κοινό.
Δεν το γράφω αυτό από την όποια συνδικαλιστική διάθεση. Δεν το γράφω αγκρισμένος από το ΘΟΚ. Είχα τη χαρά και την τύχη να δω έργα μου στη σκηνή, το πρώτο μάλιστα στον ΘΟΚ. Αλλά είναι η πεποίθησή μου ότι ο ΘΟΚ έχει αποστολή, λέξη βαριά είναι η αλήθεια, πέρα από το να παρουσιάζει καλές παραστάσεις, να παράγει θέατρο. Θέατρο του τόπου.
Και αυτό σημαίνει να εμπιστεύεται τις δυνάμεις του τόπου. Σκηνοθέτες, ηθοποιούς, σκηνογράφους, συγγραφείς. Να βοηθά στη ζύμωση και τη δημιουργία θεατρικής ζωής με ντόπιες δυνάμεις. Ναι, είμαι υπέρ της μετάκλησης σκηνοθετών (και άλλων συντελεστών) όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και από αλλού: Γερμάνια, Ρωσία κ.ά. Βοηθούν στην ανταλλαγή εμπειριών και υπάρχουν παραδείγματα αρκετών περιπτώσεων που ευτύχησαν να μας δώσουν καλές παραστάσεις στην Κύπρο. Αλλά δεν μπορεί να είναι η πλειοψηφία. Αν σκοπός είναι μόνο να προσφέρουμε στο κοινό τις «τέλειες» παραστάσεις, θα μπορούσαμε με πολύ λιγότερα λεφτά να διαλέγουμε 5-6 παραστάσεις του εξωτερικού και να τις φέρνουμε. Δεν είναι αυτό το ζητούμενο βέβαια.
Το πρόγραμμα PLAY (του Κυπριακού Κέντρου του Διεθνές Ινστιτούτου Θεάτρου και του ΘΟΚ) βοήθησε να έρθει στο προσκήνιο το θέμα κυπριακή θεατρική γραφή, που υπήρχε βέβαια και πριν από το PLAY και θα υπάρχει και μετά. Δημιούργησε κυρίως μια κινητικότητα, γράφτηκαν έργα, ανέβηκαν έργα, ο ίδιος ο Οργανισμός δήλωνε περήφανος για το πρόγραμμα και τα αποτελέσματά του. Μάλιστα από κάποιους κριτικούς, έστω με υπερβολή και περίσσια αβρότητα χαρακτηρίστηκε η χρονιά «χρονιά του PLAY». Και η νέα φουρνιά, του PLAY Οn, παρουσίασε δείγματα αξιόλογα που θα μπορούσαν να βγουν στη σκηνή. Έτσι κι αλλιώς σκοπός του PLAY είναι τα έργα να ανεβαίνουν.
Υπάρχουν επίσης συγγραφείς που δε μπαίνουν στη διαδικασία του PLAY αλλά γράφουν. Όπως υπάρχουν έργα παλαιότερων συγγραφέων που θα άξιζε να τα δούμε ξανά ίσως με μια νέα ματιά (το Γατάνιν του Πασιαρδή, τα μονόπρακτα του Πάνου Ιωαννίδη Το μπάνιο ή Εγγαστρίμυθοι ή άλλα, έργα της Ρένας Κατσελή ή και παλαιότερα). Άρα υπάρχει μια δεξαμενή από την οποία θα μπορούσαν να επιλεχτούν κυπριακά θεατρικά έργα.
Σίγουρα τα έργα μας δεν είναι Σαίξπηρ, δεν είναι Τενεσί Ουίλιαμς, δεν είναι βέβαια Τσέχωφ, ίσως δεν είναι εφάμιλλα κάποιων συγχρόνων ξένων συγγραφέων. Αυτά μπορούμε να γράψουμε για την ώρα, ας το δεχτούμε. Υπάρχει όμως ένα στοιχείο που μπορεί να τους προσθέσει κάτι. Σχεδόν όλα, ακόμα και όσα φαινομενικά δεν προέρχονται από την κυπριακή πραγματικότητα, έχουν την ανάσα, τον παλμό, την αγωνία, τη σκέψη του τόπου. Όλα αυτά θεωρώ πως είναι χρήσιμα. Για το θέατρο, τον τόπο και τους ανθρώπους του.
Είμαι σίγουρος πως με αυτά συμφωνούν και πολλοί φίλοι εντός και εκτός ΘΟΚ. Είναι αλήθεια επίσης πως τα τελευταία χρόνια για την προώθηση της κυπριακής θεατρικής γραφή έγιναν από τον ΘΟΚ όχι απλά βήματα, αλλά άλματα. Πρέπει αυτό να αναγνωριστεί. Τόσο με τη συνδιοργάνωση του προγράμματος PLAY και με το ανέβασμα θεατρικών έργων από τις σκηνές του, όσο και με τη γενναία οικονομική στήριξη παραγωγών με κυπριακά θεατρικά έργα, που χωρίς αυτήν, ίσως να μην ανέβαιναν.
Γι’ αυτό η απουσία κυπριακού έργου από το ρεπερτόριο του για το 2015-2016 ήταν μια δυσάρεστη έκπληξη. Δεν ξέρω αν μπορεί τώρα να αλλάξει κάτι. Αναγνωρίζω πως ο Οργανισμός είναι σε μια μεταβατική φάση (απουσία Διευθυντή, νέα πολιτική πρόσληψης θιάσου, νέο πρόγραμμα επιχορηγήσεων) και ελπίζω αυτό να είναι απλώς μια εξαίρεση και να μην επιστρέψουμε στις εποχές της παντελούς απουσίας κυπριακού έργου από τις σκηνές του.
ΥΓ. Τα λέει καλύτερα από μένα ο Ανδρέας Χριστοφίδης στο πρόγραμμα του ΘΟΚ για την παράσταση Το Νερόν του Δρόπη του Μιχάλη Πασσιαρδή το 1974. Παραθέτω κάποια αποσπάσματα:
«Η ανάπτυξη του θεάτρου σ’ ένα τόπο είναι δυνατό να σημαίνει για διάφορους διάφορα, όμως ο ορισμός εκείνος που μακρόπνοα σημαίνει για τον τόπο περισσότερα λέει πως θεατρική ανάπτυξη δεν νοείται χωρίς την ανάδειξη θεατρικών συγγραφέων.
Το θέατρο είναι κατ’ εξοχήν κοινωνικό είδος λόγου, δεν γράφεται σε απομόνωση για να διαβαστεί σ’ ένα δωμάτιο μοναξιάς, γράφεται για ένα συγκεκριμένο θεατρικό χώρο για να παρουσιαστεί για μια ομάδα μέσα σε δεδομένα χρονικά πλαίσια.
[…] Τελικά, θα κριθεί αν θα υπάρξει ανάπτυξη και αγωγή και παιδεία θεατρική από το αν θα δοθεί και σε ποιαν έκταση η ευκαιρία να παρουσιαστούν στη σκηνή έργα που γράφονται στον τόπο.
[…] Το συνηθισμένο είναι να επισημαίνονται αρχή-αρχή οι αδυναμίες που τυχόν χαρακτηρίζουν ένα έργο της παραγωγής ενός τόπου κι η αποτυχία που ενδεχομένως θα συνοδεύσει την παρουσίαση του και να εμποδίζεται κατ’ ακολουθίαν με διάφορους τρόπους η συνέχιση της πολιτικής της ενθαρρύνσεως της τοπικής θεατρογραφίας. Ιδιαίτερα για την Κύπρο, ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα ήταν και περισσότερο πιθανό και ιδιαίτερα ατυχές.
[…]Επειδή το Κυπριακό θεατρικό έργο γράφεται τώρα και δεν έχει δοκιμαστεί αρκετά στην κάμινο της σκηνής και δεν έχει κερδίσει από την επαφή, τη δημιουργική επικοινωνία, με το λαό, θα έχει ατέλειες κι αδυναμίες, που θα επισημαίνονται και υπογραμμίζονται από τον κοινό θεατή και τον κριτικό. Αλλά περισσότερη σημασία έχει το γεγονός πως ο ίδιος ο συγγραφέας θα μπορεί αν βλέπει το έργο του στη σκηνή, να παίρνει σ’ αυτό το δημιουργικό πάρε-δώσε, για να μας προσφέρει πιο πολλά αργότερα. Για αυτό ο λόγος για επένδυση...»
