Γράφει η Μερόπη Μωυσέως | Φωτογραφίες Ελένη Παπαδοπούλου
Τις παράλληλες διαδρομές ενός ανθρώπου και μιας χώρας ανιχνεύει η νέα προσωρινή έκθεση της Λεβέντειου Πινακοθήκης στη Λευκωσία, για την οποία μελετάται το ενδεχόμενο να μεταφερθεί στο Λονδίνο.
Στο μικρό κατάστημα ειδών τέχνης της Λεβέντειου Πινακοθήκης, στο ισόγειο του κτηρίου, θα βρει κανείς αυτές τις μέρες σουπλά σε ωραία χρώματα, τετράδια ντυμένα με ύφασμα, καρτ ποστάλ από το Λάγος του ’50. Πρόκειται για αντικείμενα που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο της νέας περιοδικής έκθεσης της Πινακοθήκης, με τίτλο «Όραμα και Δημιουργία: ο Α. Γ. Λεβέντης και η Δυτική Αφρική».
Η έκθεση ανιχνεύει με ενδιαφέροντα τρόπο την παράλληλη πορεία και το όραμα ενός ανθρώπου, του Αναστάσιου Λεβέντη, για ένα καλύτερο μέλλον, και της Δυτικής Αφρικής στη διαδρομή των συνιστώντων κρατών της προς την ανεξαρτησία.
«Επειδή είναι τα πρώτα γενέθλια της πινακοθήκης, θελήσαμε να κάνουμε μια έκθεση αφιερωμένη στον ιδρυτή της, Αναστάσιο Γ. Λεβέντη. Σκεφτήκαμε όμως πως δεν θα ήταν ενδιαφέρουσα μια απλή βιογραφική έκθεση. Περισσότερο θέλαμε να δείξουμε πώς αυτός ο άνθρωπος ξεκίνησε από την Κύπρο για ένα καλύτερο μέλλον και πώς ακόμη και το δικό μας μέλλον εξαρτάται από αυτή την κίνηση που έκανε», σημειώνει η διευθύντρια της Λεβέντειου Πινακοθήκης Λουκία Λοΐζου Χατζηγαβριήλ.
«Ουσιαστικά και ο ίδιος δημιουργήθηκε στη Δυτική Αφρική και σκεφτήκαμε να δείξουμε τι είναι η Δυτική Αφρική. Στην πορεία, μελετώντας για την περιοχή που σήμερα αποτελείται από την Γκάνα, τη Νιγηρία και κάποια μικρά κρατίδια στον βορρά, παράλληλα έχουν αναπτύξει αυτές οι χώρες μια πολύ σημαντική τέχνη που αναγνωρίζεται διεθνώς».
Κρις Οφίλι για καλωσόρισμα
Ο τίτλος της έκθεσης, «Όραμα και Δημιουργία», αντανακλά το όραμα του Αναστάσιου Λεβέντη για να δημιουργήσει την αυτοκρατορία του, αλλά και το όραμα των καλλιτεχνών της Δυτικής Αφρικής ώστε να δείξουν τις δικές τους παραδόσεις μέσα από τη σύγχρονη τέχνη.
Στις 30 Ιουνίου 2015 αναμένεται να δημοπρατηθεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα έργα σύγχρονης τέχνης: η «Παναγία» του Κρις Οφίλι, Βρετανού καλλιτέχνη, νικητή του περιβόητου βραβείου Τέρνερ, γόνου μεταναστών Νιγηριανών στο Μάντσεστερ. Το έργο είναι φτιαγμένο από περιττώματα ελέφαντα και η τιμή εκτίμησης του ανέρχεται περί τα 2 εκατ. ευρώ.
Ένα άλλο έργο του Οφίλι, η «Μαύρη Παράνοια» [1997], καλωσορίζει τους επισκέπτες στην έκθεση της Λεβέντειου Πινακοθήκης.
Το έργο είναι μεταξύ εκείνων που παρουσιάζονται αντιπροσωπεύοντας τη σύγχρονη τέχνη της Γκάνας και της Νιγηρίας από την ανεξαρτησία τους και έπειτα [1957 και 1960 αντίστοιχα].
Το έργο «Μαύρη Παράνοια» του Κρις Οφίλι, ένα από τα πιο ιδιαίτερα έργα της έκθεσης.
Αριστερά, το έργο Shut Cut, της εικαστικού Taiye Idahor [1984-], από τη σειρά Hairvolution, 2014. Δεξιά, το έργο Afronude, 2006 του Κρις Οφίλι [1968-].
Το στήσιμο
Είναι πάντα ενδιαφέρων -αν είναι επιτυχημένος- ο τρόπος με τον οποίο συστήνεται μια έκθεση στο κοινό. Στην περίπτωση της παρούσας έκθεσης, η οποία έχει διττή αποστολή, η πρόκληση για τους επιμελητές της ήταν ακόμη μεγαλύτερη.
«Προσπαθούμε η κάθε έκθεση να έχει τη δική της ταυτότητα, γι’ αυτό έχουμε πάντα ένα λογότυπο, τα χρώματα που θα τη χαρακτηρίζουν, τα πράγματα που μπορεί να τη συνοδεύουν στο κατάστημα πέραν του καταλόγου», σημειώνει η κ. Χατζηγαβριήλ. «Πριν ξεκινήσουμε να σκεφτόμαστε πώς θα στηθεί μια έκθεση, βρίσκουμε τον τίτλο, βρίσκουμε τα βασικά της χαρακτηριστικά, δημιουργούμε το λογότυπο και προχωρούμε στην επόμενη φάση».
Για το στήσιμο της έκθεσης δημιουργήθηκε μια ομάδα αποτελούμενη από τη Νάγια Σαββίδου ως αρχιτέκτονα του χώρου, τον Ανδρέα Άππιο για τα γραφιστικά και για το εικαστικό μέρος, τη Μυρτώ Χατζάκη - επιμελήτρια της Συλλογής του Παρισιού, τη Δήμητρα Θεοδότου Αναγνωστοπούλου - υποδιευθύντρια της πινακοθήκης, τη Θέμιδα Ανθοπούλου - υπεύθυνη του φωτογραφικού αρχείου και λειτουργό επικοινωνίας, και την ίδια τη Λουκία Λοΐζου Χατζηγαβριήλ.
Όταν ξεπεράστηκε ο πρώτος προβληματισμός του τίτλου της έκθεσης, ο χώρος στήθηκε με την τοποθέτηση ενός κύβου στη μέση της αίθουσας «που ουσιαστικά αντιπροσωπεύει τη ζωή του Α.Γ. Λεβέντη. Έξω από τον κύβο είναι το περιβάλλον στο οποίο έζησε και δημιούργησε».
Τα εκθέματα
Στο διαμέρισμα του Α.Γ. Λεβέντη στο Παρίσι βρέθηκε ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό αποτελούμενο από 25-30 χιλιάδες φωτογραφίες. Από αυτές χρησιμοποιήθηκαν στην έκθεση όσες αφορούν τα χρόνια του Α.Γ. Λεβέντη στη Δυτική Αφρική κυρίως. Περάστηκαν σε μικρές οθόνες τις οποίες ο επισκέπτης είναι εύκολο να «μετροφυλλίσει» και τοποθετήθηκαν επιμελώς αντικείμενα του ιδίου που αντανακλούν τη ζωή του: μικρές συλλογές που είχε ο ίδιος εκτός από τους πίνακες και μάλιστα κάποιες σχετίζονται με το θέμα της έκθεσης. «Είχε ένα ειδικό κουτί όπου φύλασσε όλα τα πράγματα που αφορούσαν την ίδρυση της Γκάνας και της Νιγηρίας: το Σύνταγμα, τα γραμματόσημα, τα πρώτα νομίσματα, οι προσκλήσεις που είχε, αποκόμματα εφημερίδων.
Έξω από τον κύβο φιλοξενούνται τα έργα καλλιτεχνών της Δυτικής Αφρικής, μεταξύ αυτών του Κρις Οφίλι όπως προαναφέραμε, του Bruce Onobrakpeya, του Muraina Oyelami, του Seven Seven Twins και άλλων. Πρόκειται για έργα προερχόμενα από τη συλλογή των οικογενειών Λεβέντη και Δαυίδ, οι οποίες έχουν πολλούς πίνακες των πρώτης γενιάς καλλιτεχνών κι αυτό γιατί αρκετοί από αυτούς ζούσαν στη Νιγηρία, γνώριζαν τους καλλιτέχνες και αγόραζαν έργα από τις εκθέσεις τους. Κάποια έργα αποκτήθηκαν από δημοπρασίες που γίνονται συχνά στο Λονδίνο για τη Δυτική Αφρική, ενώ το έργο του Κρις Οφίλι προέρχεται από έκθεση στο Λονδίνο.
«Οι πρώτοι καλλιτέχνες ήταν ή πρίγκιπες ή γιοι βασιλικών οικογενειών - έχει 56 βασίλεια η Νιγηρία. Είχαν το ταλέντο αλλά ήταν και επιλογή της φυλής τους το ότι έπρεπε να γίνουν ζωγράφοι για να δείχνουν τα έργα και την παράδοσή τους».
Στην έκθεση περιλαμβάνεται και η συλλογή του πρώτου προέδρου του Ιδρύματος Λεβέντη, Κωνσταντίνου Λεβέντη, ο οποίος συνέλεγε αγαλματίδια που έχουν σχέση με τον γάμο ή άλλους συμβολισμούς.
«Επίσης, οι επιχειρήσεις Λεβέντη, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αναπτύχθηκαν στο εμπόριο των υφασμάτων των βαμβακερών στο Μάντσεστερ. Είχαν εργοστάσιο που τύπωνε τα υφάσματα με τα φανταχτερά χρώματα και παράγονταν μόνο για την Αφρική. Ήταν ένα από τα βασικά προϊόντα που εμπορεύονταν οι επιχειρήσεις Λεβέντη. Υπάρχει μια μεγάλη ιδιωτική συλλογή στο Λονδίνο που περιλαμβάνει τα παραδοσιακά υφάσματα και εκείνα που γίνονταν στο Μάντσεστερ, η οποία δείχνει πώς ξεκίνησε η παράδοση - γίνονται στη βούφα από άντρες, ενώ στο Μάντσεστερ ήταν τυπωμένα. Δανειστήκαμε τέσσερα τέτοια υφάσματα για την έκθεση. Τόσο εκείνα που φτιάχνονταν στη βούφα όσο και εκείνα του Μάντσεστερ είναι σήμερα παραδοσιακά».
