O Τζίμης Πανούσης έφυγε από τη ζωή στις 13 Ιανουαρίου 2018. Γνωστός για την καυστική του σάτιρα, υπήρξε τολμηρός και εκκεντρικός καλλιτέχνης με τεράστια απήχηση και μεγάλο, φανατικό κοινό. Για τους χιλιάδες φανς του ήταν και θα είναι πάντα ο «Τζιμάρας» ή ο «Τζιμάκος». Πολλοί ήταν και οι πολέμιοι του και όσοι μέσα στα χρόνια ενοχλήθηκαν από την συχνά ωμή και χωρίς πολιτική ορθότητα διατυπωμένη σάτιρά του.

Τον Ιούνιο του 2011 βρέθηκε στην Κύπρο για να παρουσιάσει το δράμα εποχής «Mnimonium: 30 Χρόνια Νύχτα». Πιο κάτω η συνέντευξη που έδωσε στο ΠΑΡΑΘΥΡΟ. 

Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως στις 5 Ιουνίου 2011

«Πατρίδα μου είναι η γλώσσα, είναι το όνειρο, είναι άλλα πράγματα…» Ο Τζίμης Πανούσης παρομοιάζει την Ελλάδα με ένα αεροπλάνο έτοιμο να πέσει και μιλά για τον Γιωργάκη, την κρίση και την κυπριακή διάλεκτο που του αρέσει πολύ. 

Ο Τζίμης Πανούσης [γέννημα του ’54] ξεκίνησε την πολιτιστική του δράση το 1972, ως μέλος του Πολιτιστικού Ομίλου Νέων Χολαργού, όπου μεγάλωσε. Προτού καταλήξει στο τραγούδι, υπήρξε εργάτης του θεάτρου και υπάλληλος της Εθνικής Τράπεζας [απ’ όπου παραιτήθηκε δίνοντας πέντε «γιατί» εκ των οποίων το πέμπτο ήταν «αρνούμαι να είμαι μισθωτός σκλάβος»]. Στην αυτοβιογραφία που περιλαμβάνεται στην επίσημη ιστοσελίδα του, www.tzimakos.gr, προτάσσει ένα απόσπασμα της εφημερίδας Ελευθεροτυπία του 1985, που μάλλον τον εκφράζει: «Άλλος θα τον χαρακτήριζε Χατζηπαναγή πεταμένο στις πίστες της νεοελληνικής διασκέδασης. Ας επιφυλαχτούμε. Λάκκος λεόντων η καλλιτεχνία: Θα επιβιώσει ο μονομάχος μάρτυρας; Ποιος περίμενε ότι ο νεαρός τσιλιαδόρος αριστεριστών αφισοκολλητών των Βορείων Προαστίων θα όρθωνε μια μέρα το ανάστημά του, θα ‘βγαζε γλώσσα; Γλώσσα αυθάδικη που σμπαραλιάζει, στόμα που φιλάει και δαγκώνει ταυτόχρονα. Ερωτικός και αποκρουστικός. Τον απορρίπτεις ή τον δέχεσαι. Αλλά πάντα πληρώνεις.»

Λίγο πριν την κάθοδό του στην Κύπρο για δύο συναυλίες στο Αμφιθέατρο Λακατάμιας την Πέμπτη και στο Δημοτικό Κηποθέατρο Λεμεσού το Σάββατο, ο Τζίμης Πανούσης μίλησε στο «Π» για την παράσταση που θα δώσει, «Mnimonium: 30 χρόνια νύχτα», για την επιχείρηση διάσωσης της ελληνικής οικονομίας από την αμερικανική κεντρική τράπεζα και για τους Αγανακτισμένους του Συντάγματος. Όπου και ο ίδιος έδωσε το «παρών» του με τη δίχρονη κόρη του, Φωτεινή. Την «μπέμπα», όπως την αποκάλεσε ο ίδιος, που άρχισε να κλαίει και έδωσε τέλος στην πιο κάτω συνέντευξη.

Πότε το Δημήτρης έγινε Τζίμης;

Το Τζίμης ακούγεται οικείο σε σας, έτσι; Διότι με την αγγλική έχετε καλή σχέση.

Όπως πλέον έχουν όλοι στις μέρες μας. Φαίνεται πως ήμασταν πρωτοπόροι.

Εμείς τώρα έχουμε τα greeklish πολύ. Αυτά τα σπασμένα ελληνικά, που μιλάει ο Γιωργάκης. Λοιπόν, να σας πω ότι εμένα από μικρό με βγάλανε έτσι, με το ζόρι, χωρίς να το θέλω. Το θεωρώ λίγο περίεργο παρατσούκλι. Αμερικανοβλάχικο ακούγεται.

Το κρατήσατε όμως.

Ναι. Οι ξαδελφούλες μου κάνανε αγγλικά και ξεσπάσανε πάνω μου για practice. Και έτσι το απέκτησα.

Τι γίνεται τώρα στην Ελλάδα;

Εμείς πάμε πάρα πολύ καλά, τα μαθαίνετε τα νέα μας. Κατεβαίνω την ερχόμενη βδομάδα και πέρα από τις συναυλίες θα κάνω κι ένα ρεπεράζ – χρησιμοποιώ τον κινηματογραφικό όρο αλλά είναι ένα ρεπεράζ ζωής. Δηλαδή να κοιτάξω να βρω κάποιο κατάλυμα. Πολλοί από εμάς εδώ στην Ελλάδα, ετοιμαζόμαστε για μετανάστευση. Πήγα ένα ταξίδι στην Αλβανία, δεν ήταν τόσο καλά τα πράγματα.

Και πού αλλού σκέφτεστε;

Κοιτάξτε, βλέπω τις συνεργασίες μου επειδή βασικά το επάγγελμά μου είναι χειριστής γλώσσας, το μόνο που σκέφτομαι είναι η Κύπρος, να μελετήσω λίγο τα κυπριακά μου…

Να ψάξετε τα ενοίκια, είναι ακριβά.

Είναι πανάκριβα, ε; Θα ζητάω μεγάλα μεροκάματα για να ισοφαρίσω.

Πάτε καλά σ’ αυτό το κομμάτι.

Να πω κάτι. Απ’ όσα διαβάζω και βλέπω, κινδυνεύετε κι εσείς μαζί μας. Θα σας συμπαρασύρουμε σ’ αυτή την κρίση.

Ε, τι «αδέλφια» είμαστε…

Όχι, ξέρετε, έχετε πολλά απ’ αυτά τα ομόλογα, τα σκουπίδια τα δικά μας. Δηλαδή εσείς και οι Γερμανοί κινδυνεύετε πάρα πολύ από το ντόμινο. Ελπίζω πως όλα θα πάνε καλά, γιατί οι πληροφορίες που είχα χθες το βράδυ διαδικτυακά από φίλους στην Αμερική και στο Μεξικό, είναι ότι ετοιμάζεται επιχείρηση διάσωσης από το αμερικανικό Ιππικό. Συγκεκριμένα από το Τίμιο Ξύλο, αυτή την επωνυμία έχει. Είναι ωραίες οι επωνυμίες στις επιχειρήσεις που κάνει η Αμερική, όπως ήταν και η Καταιγίδα της Ερήμου. Τώρα το Τίμιο Ξύλο θα κατέβει με συστατικές επιστολές της FED, της Κεντρικής Τράπεζας της Αμερικής, η οποία θα μας σώσει δανειακά, θα επιβάλει κάποιους όρους στους Ευρωπαίους οι οποίοι είναι άχρηστοι, τουλάχιστον να ξεχρεώνουμε χωρίς τόκους για πέντε χρόνια, και απ’ εκεί και πέρα βλέπουμε. Αυτό θα γίνει γιατί φοβούνται το ντόμινο. Μετά την κατάρρευση της Ελλάδας, της Κύπρου και της Γερμανίας, θα ακολουθήσει η Πορτογαλία, θα φτάσει και στα Αμερικανάκια, στα golden boys και έχουν πολλά έξοδα. Δεν το αντέχουνε.

Και τι θα ζητήσουν σε αντάλλαγμα για την επιχείρηση διάσωσης;

Η FED δεν ζητάει πολλά χρήματα. Προσπαθεί κι αυτή να καλύψει τα νώτα της. Έχουν βγάλει πολλά λεφτά από τις κατασχέσεις σπιτιών – γιατί απ’ εκεί ξεκίνησε όλο αυτό το κόλπο της οικονομικής κρίσης. Είναι στημένο όλο αυτό για να περάσουμε στον εργασιακό μεσαίωνα. Εμείς εδώ όμως τα πάμε περίφημα. Ο Γιωργάκης ένα του λέμε, 15 κάνει. Είμαστε πάρα πολύ ευχαριστημένοι. Πολύ περήφανοι. Αυτό θα προσπαθήσω να πω, με πολλά λόγια, στις συναυλίες. Ότι ο Γιωργάκης είναι πολυβραβευμένος, είναι ο μοναδικός που έχει πάρει βραβείο από την Deutsche Bank. Πολλοί βουλευτές εδώ λένε ότι είναι broker. Ότι για αυτούς που δουλεύει, αυτοί έχουν ποντάρει στην πτώχευση της Ελλάδας. Δεν τα πιστεύω εγώ όλα αυτά. Πιστεύω πως έχει πάρει μια πολύ καλή ανατροφή απ’ τη μαμά του, από τον μπαμπά του όχι και τόσο καλή…

Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση στην Ελλάδα, εσείς τι κάνετε;

Τις εκλογές τις σιχαίνομαι. Διότι είναι μια διαδικασία εξευτελισμού της λαϊκής βούλησης όπως την έχουν καταντήσει.

Όπως την έχουν καταντήσει, γιατί γενικώς θεωρείται μια δημοκρατική διαδικασία.

Η άμεση δημοκρατία. Γιατί αυτή η δημοκρατία είναι μια κληρονομική δημοκρατία του κώλου. Οι δημοκρατίες σε πολλά άλλα κράτη είναι διαφορετικές, καμία σχέση. Αυτό που ζούμε είναι μια κομματική ολιγαρχία. Είναι οι κομματικές συμμορίες, μια πολυκομματική χούντα. Και το τονίζω ότι υπεύθυνα είναι όλα τα κόμματα, γι’ αυτό ο κόσμος έχει αντιδράσει και έχει βγει στους δρόμους και νομίζω πως θα φουντώνει αυτό το κίνημα γιατί δεν πάει άλλο, έχουμε φτάσει στο απροχώρητο. Δηλαδή, δεν καταλαβαίνουν τίποτα. Δεν είναι θέμα προσώπων, δεν αρκεί να αλλάξουν τα πρόσωπα. Είναι θέμα ότι το σύστημα αυτό όπως δουλεύει, μας οδηγεί στον Καιάδα. Δεν έχουμε περιθώρια άλλα. Αν δεν απαλλαγούμε από τις κομματικές συμμορίες, τις οποίες το μόνο που τις ενδιαφέρει είναι το μικροκομματικό συμφέρον του κόμματός τους και πώς θα βγάλουν περισσότερα χρήματα και πώς η συντεχνία η δικιά τους θα επιβιώσει, γι’ αυτό και στις παραστάσεις μου λέω ότι η πιο επικίνδυνη τρομοκρατική οργάνωση παγκοσμίως είναι η συνωμοσία των Κηφήνων της Ελληνικής Βουλής. Πρέπει να απαλλαγούμε απ’ αυτούς.

Φταίνε δηλαδή αποκλειστικά οι πολιτικοί.

Νομίζω ότι σ’ αυτό δεν σηκώνει αμφιβολία. Υπάρχει αυτό το γελοίο τσιτάτο που ξεκίνησε ο Πάγκαλος, ότι «μαζί τα φάγαμε». Το οποίο δυστυχώς περνά και σε προοδευτικούς κύκλους, ότι φταίνε κι οι πολίτες. Να σας πω κάτι; Η Ελλάδα είναι ένα αεροπλάνο έτοιμο να πέσει. Γι’ αυτή την πτώση, δεν φταίνε οι επιβάτες οι οποίοι έχουν πληρώσει ένα πανάκριβο εισιτήριο. Φταίνε οι κυβερνήτες, φταίει η εταιρεία που δεν έκανε τα σέρβις, επομένως δεν θα ρίχνουμε την ευθύνη στους ανθρώπους. Εμείς πληρώνουμε τους φόρους μας, απ’ ό,τι διάβαζα σήμερα δουλεύουμε σκληρότερα απ’ όλους τους Ευρωπαίους, είμαστε σκληρά εργαζόμενοι και πενιχρά αμειβόμενοι, κι έχουμε όλα αυτά τα κοράκια που είναι απόγονοι των δωσίλογων. Γιατί αυτή η ατιμωρησία πάει πολύ καιρό. Και τώρα ακόμη δεν τιμωρείται κανένας, έστω για τα μάτια του κόσμου. Και συνεχίζεται αυτό το πράγμα. Εγώ τους θεωρώ αποκλειστικά υπεύθυνους. Ο κόσμος όταν πάει να ψηφίσει, δεν έχει εναλλακτικές. Είχαμε τον Καραμάν-αλί και τον Γιωργάκη για να διαλέξουμε. Ο Γιωργάκης μάς είπε ψέματα, ψηφίσαμε Γιωργάκη.

Εγώ δεν συμμετέχω σ’ αυτές τις διαδικασίες.

Απέχετε;

Όχι, δεν θεωρώ λύση την αποχή. Πηγαίνω και επειδή υπάρχει μια ασάφεια στον ελληνικό νόμο –δεν λέει πόσο χρόνο μπορείς να κάτσεις μες στο παραβάν– ο χρόνος είναι άπειρος, εγώ κάθομαι μέσα, κάνω μια συμβολική κατάληψη στο παραβάν, γιατί είμαι αναποφάσιστος και εκείνη την ώρα θέλω να αποφασίσω. Κάθομαι δυο ώρες.

Ένα σαμποτάζ των εκλογών επειδή είναι παρωδία. Πολύ σωστά ο Γιωργάκης έχει αποκαλέσει τις κάλπες «κάλτσες». Το έχει πει. Θα προσέθετα άπλυτες κάλτσες.

Κάνατε καμιά βόλτα μέχρι το Σύνταγμα να δείτε τους Αγανακτισμένους;

Ναι, πηγαίνουμε με την κορούλα μου τη μικρή. Είναι λίγο περίεργα τα πράγματα. Πρέπει να πω ότι χρειάζεται μια επαγρύπνηση και μια διοργάνωση. Γίνονται διάφορα πράγματα αλλά βλέπω και κάτι περίεργους τύπους με κάτι γαλανόλευκες σημαίες και ασπίδες αρχαιοελληνικές, οι οποίοι θέλω να καταγγείλω πως στα διαλείμματα αυτοί οι τύποι πηγαίνουν και μαχαιρώνουν τους ανυποψίαστους μετανάστες. Είναι λίγο περίεργα τα πράγματα. Αλλά είναι ένα πολύ καλό πρώτο βήμα που εγώ τα φωνάζω από το ραδιόφωνο εδώ και πάρα πολλά χρόνια ότι πρέπει να απαλλαγούμε, όταν γίνει κάποια κινητοποίηση, από τα κομματικά, συνδικαλιστικά, επαγγελματικά στελέχη.

Έτσι ξεμπέρδεψε κι η Αργεντινή. Μπήκανε μπροστάρες οι οικοκυρές με απαράβατο όρο ότι δεν συμμετέχουν τα κόμματα και οι επαγγελματίες της πολιτικής. Πρέπει να απαλλαγούμε απ’ αυτούς. Νομίζω πως αυτό είναι το ζητούμενο αυτή την περίοδο και όλα αυτά που ακούγονται για το τι θα γίνει μετά, θα το βρούμε. Μπορεί να έρθει ο Εφραίμ να κυβερνήσει. Πολύ καλός μάνατζερ.

Έχετε κατηγορηθεί για προσβολή εθνικού συμβόλου, για περιύβριση εθνικού συμβόλου και για καθύβριση θρησκεύματος.

Κι έχω αθωωθεί πανηγυρικά, να το σημειώσουμε αυτό. Γιατί νομίζω πως είναι αναφαίρετο δικαίωμα των καλλιτεχνών –και κυρίως της σάτιρας– να χρησιμοποιεί σύμβολα όπως είναι η σημαία, οι θρησκευτικές εικόνες. Νομίζω πως σε όλο τον κόσμο πια, όταν καίγονται για παράδειγμα αμερικανικές σημαίες, δεν καταδικάζεται κάποιος διαδηλωτής. Αυτό το έχουμε κατακτήσει.

Αλλά τα πράγματα δυσκολεύουν. Απαγορεύτηκε μια διαφήμιση που έκανε ο Μάρκος Σεφερλής για πατατάκια. Τώρα θα αρχίσουν όλα αυτά. Βέβαια ο Γιωργάκης είναι υπέρ των Αγανακτισμένων, όπως είναι και ο Άνθιμος, ο Τράγκας, διάφοροι. Όλοι είναι υπέρ των Αγανακτισμένων. Λες και δεν φταίνε αυτοί. Σχολιάζουν τα γεγονότα λες και δεν συμβαίνει τίποτα. Λένε τα ψέματα με ένα τρόπο δικό τους. Είναι υπέρ των εξεγερμένων λες και δεν φταίει αυτή η κυβέρνηση. Δεν υπογράφει αυτή τα μνημόνια αλλά κάποιοι εξωγήινοι και αυτοί απλώς τα σχολιάζουνε.

Μιλάμε για τρομερά πράγματα. Θα δούμε, δεν ξέρω τώρα. Και πάλι το να φύγεις δεν είναι λύση.

Εσείς πώς αντιστέκεστε σ’ αυτό το πράγμα; Όχι μέσα από τη δουλειά σας, στην καθημερινότητά σας. Έχετε ακόμη υπομονή;

Δεν έχω πια. Ξέρετε, τσακώνομαι με φίλους σχεδόν καθημερινά. Γιατί υπάρχει αυτός ο φόβος, υπάρχει ένας φόβος κυρίως από τις παρέες μου και στενοχωριέμαι. Άνθρωποι που υποτίθεται ότι είναι αριστεροί, προοδευτικοί. Στην ουσία αποδεικνύεται με τα χρόνια πως είναι τόσο τρομοκρατημένοι, τόσο υποταγμένοι στο σύστημα, τόσο βολεμένοι που θεωρούν… Θυμάμαι είχαμε μια μεγάλη σύγκρουση με τα γεγονότα της εξέγερσης στην Αίγυπτο. Θεωρούσαν ότι όλα αυτά ήταν στημένα. Αυτό με εξοργίζει, όπως το χτύπημα των Δίδυμων Πύργων που λένε ότι το κάνανε οι ίδιοι οι Αμερικάνοι. Είμαστε θύματα συνωμοσιολογίας. Η γενιά μου ψάχνει συνέχεια δικαιολογίες να κρυφτεί από πίσω. Εγώ αντιμετωπίζω συνεχώς αυτά τα προβλήματα και επειδή η δουλειά μου στο ραδιόφωνο καθημερινά είναι να σχολιάζω, προσπαθώ να κόψω τις πολιτικές συζητήσεις και συζητάμε για το ποδόσφαιρο αλλά καταλήγουμε πάλι στα πολιτικά γιατί οι πρόεδροι των ομάδων είναι όλοι… γνωρίζετε.

Ποια ομάδα υποστηρίζετε;

Δεν μπορώ να έχω, για να πω την αλήθεια, ούτε ομάδα, ούτε θρησκεία, ούτε πατρίδα.

Δεν έχετε, δηλαδή, πίστη σε κάτι.

Να πω την αλήθεια, όχι.

Και πώς δημιουργήθηκε ο άνθρωπος;

Θα απαντήσω σ’ αυτό όταν απαντήσω και στο ερώτημα γιατί δεν βλέπω την ανάσα μου και δεν βλέπω τον αέρα που αναπνέω. Είναι δύσκολο να το απαντήσω. Περιμένω.

Ζηλεύω και τους οπαδούς, και των θρησκειών, και τους πατριώτες. Αλλά, δεν ξέρω… Πατρίδα μου είναι η γλώσσα, είναι το όνειρο, άλλα πράγματα…