Σαράντα πέντε χρόνια από τη δολοφονία του ποιητή Δώρου Λοΐζου συμπληρώνονται στις 30 Αυγούστου και μια ομάδα πρωτοβουλίας φίλων και εκτιμητών του έργου του διοργανώνουν Ημερίδα προς τιμήν του.

Ο Δώρος Λοΐζου υπήρξε ποιητής και πολιτικός ενταγμένος στις τάξεις του Σοσιαλιστικού Κόμματος της ΕΔΕΚ. Ήταν επίσης διευθυντής της κομματικής εφημερίδας Σοσιαλιστική Έκφραση ενώ μετέφρασε στα ελληνικά ποιήματα πολλών ξένων λογοτεχνών Πωλ Ελυάρ, Έλιοτ, Πάρρα, Ίκου Τακενάκα κ.ά. Μετά τον θάνατό του, εκδόθηκε η ποιητική συλλογή με τίτλο «Ψωμί και Ελευθερία».

Στις 30 Αυγούστου 1974, σκοτώθηκε από ένοπλους της ΕΟΚΑ Β' σε μια ενέδρα που στήθηκε στην πλατεία του ΟΧΙ στη Λευκωσία και είχε στόχο τον Βάσο Λυσσαρίδη.

Δύο ποιήματα από τις σελίδες της συλλογής «Ψωμί και Ελευθερία»:



Ποιητές και λογοτέχνες θυμούνται από χτες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την προσωπικότητα του Δώρου Λοϊζου και «μοιράζονται» ποιήματα και αναμνήσεις. Ανάμεσά τους ο Γιώργος Μολέσκης που ανάρτησε στη σελίδα του στο facebook απόσπασμα από το νέο του βιβλίο «Κάθε Ιούλιο επιστρέφω»  [Εκδόσεις ΒΑΚΧΙΚΟΝ, Αθήνα 2019], που μιλά για την τελευταία του συνάντηση με τον Δώρο Λοΐζου, μια μέρα πριν την δολοφονία του.

Ο Χρίστος Χατζήπαπας ανάρτησε στη δική του σελίδα ένα ποίημα που έγραψε για τον Δώρο Λοΐζου.

Ημερίδα προς τιμήν του

Στο μεταξύ σήμερα, Παρασκευή 30 Αυγούστου πραγματοποιείται η Ημερίδα προς τιμήν του, την οποία θα συντονίσει και παρουσιάσει η δρ Μαρία Μιχαηλίδου, πρόεδρος του Ομίλου Φίλων της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Στροβόλου και θα χαιρετίσει η αδελφή του Δώρου Λοΐζου, Αθηνούλα Λυμπουρή.

Η ημερίδα έχει δύο μέρη με 15λεπτες εισηγήσεις, αλλά και απαγγελία ποιημάτων του Δώρου Λοΐζου.

Στο πρώτο μέρος θα δώσουν ομιλίες οι Απόστολος Κουρουπάκης («Ήταν κάποιοι που νόμιζαν πως ήταν άνθρωποι» - Άνθρωπος και Ελευθερία στην ποίηση του Δώρου Λοΐζου»), ο Κώστας Βενιζέλος («Δώρος Λοΐζου: Οραματιστής, Ιδεολόγος, Αγωνιστής»), ο Χρήστος Μαυρής («Είμαι πέραν από τον θάνατο - Η Ορθόδοξη Θρησκεία και ο Θάνατος στην ποίηση του Δώρου Λοΐζου»).

Στο δεύτερο μέρος θα μιλήσουν οι Κώστας Νικολαΐδης («Μερικά ιδιάζοντα της ποίησης και της ποιητικής του Δώρου Λοΐζου»), Λεωνίδας Γαλάζης («Σχόλια γύρω από την ποιητική ηθική του Δώρου Λοΐζου») και Χρυσόθεμις Χατζηπαναγή («Θεματικές ορίζουσες και εμβληματικά ορόσημα στην ποίηση του Δώρου Λοΐζου»).

+ Παρασκευή 30 Αυγούστου στις 19:00 στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Στροβόλου, Αρχ. Κυπριανού 34, Στρόβολος. Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη.

Το ποίημα του Χρίστου Χατζήπαπα

Του Δώρου Λοΐζου

O τόπος δεν πάει καλά, Δώρο.
Οι ελιές συστρέφονται
από ντροπή

Το διήγημα του Γιώργου Μολέσκη

Την Πέμπτη, 29 Αυγούστου 1974, το πρωί, δανείστηκα το ποδήλατο της Ανθής για να πάω στο ταχυδρομείο στην πλατεία Μεταξά, που μετά την τραγωδία εκείνη μετονομάστηκε σε Πλατεία Ελευθερίας, για να ταχυδρομήσω κάποιες επιστολές σε φίλους στο εξωτερικό, να τους πω ότι ζούσα, ότι ήμουν καλά και ότι έλπιζα να τους δω ξανά κάποια μέρα. Πέρασα μέσα από τους στενούς δρόμους της παλιάς Λευκωσίας, πήρα την οδό Τρικούπη και βγήκα στον κυκλικό κόμβο του ΟΧΙ, που πήρε τη λαϊκή της αυτή ονομασία από το γνωστό περίπτερο της περιοχής και τη διατηρεί μέχρι σήμερα, έστριψα δεξιά, πήρα την Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, πέρασα μπροστά από το εστιατόριο «Προπύλαια», που βρισκόταν στο ισόγειο της γνωστής πολυκατοικίας Λυσσαρίδη, πάνω στην οποία βρισκόντουσαν και τα γραφεία του κόμματός του και κατευθύνθηκα προς το ταχυδρομείο. Στους δρόμους επικρατούσε μια ασυνήθιστη κίνηση. Οι καταστηματάρχες είχαν ανοίξει τα καταστήματά τους και στέκανε έξω στους δρόμους συζητώντας μεταξύ τους, ενώ κυκλοφορούσαν και αρκετοί άλλοι, κατά πάσα πιθανότητα πρόσφυγες, που αναζητούσαν δικούς τους ανθρώπους ή έψαχναν για κάποια στέγη. Στο ταχυδρομείο υπήρχαν ελάχιστοι άνθρωποι. Ταχυδρόμησα γρήγορα τις επιστολές και επέστρεφα στο φυλάκιο ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο.
Στο τέλος της Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, ακριβώς απέναντι από την πολυκατοικία Λυσσαρίδη, πάνω στον τσιμεντένιο τοίχο που χώριζε το πεζοδρόμιο από την τάφρο, καθόταν ο Δώρος Λοΐζου μαζί με τη γυναίκα του, τη Βαρβάρα. Χάρηκα που τους είδα. Είχαμε γνωριστεί στη Λευκωσία στα χρόνια της μπουάτ, όταν ήταν ακόμη φοιτητής στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα καλοκαίρια ερχόταν για διακοπές, έπαιρνε μέρος στις λογοτεχνικές βραδιές που οργανώναμε, διάβαζε ποιήματα, συζητούσε. Έτσι συνδεθήκαμε με μια φιλική σχέση. Όταν έφευγε μετά το καλοκαίρι, ανταλλάζαμε επιστολές και ποιήματα. Όταν τέλειωσε τις σπουδές του, επέστρεψε μαζί με την Αμερικανίδα γυναίκα του. Εγώ τότε ήμουν μαθητής σε κολέγιο στη Λευκωσία και εργαζόμουν τα βράδια στο Σοβιετικό Πολιτιστικό Κέντρο. Εκεί είχαν έρθει να με συναντήσουν ένα βράδυ το καλοκαίρι του προηγούμενου χρόνου. Είχαμε μια εγκάρδια και φιλική κουβέντα. Έμειναν μαζί μου μέχρι την ώρα που σχόλασα και ύστερα πήγαμε μαζί μέχρι το σπίτι τους, στην οδό Κλήμεντος στον Άγιο Αντώνιο, όπου ανεβήκαμε για ποτό και για συνέχιση της κουβέντας μας. Μιλούσαμε περισσότερο για τη λογοτεχνία και την τέχνη, παρόλο που ο Δώρος ήταν έντονα πολιτικοποιημένος, αντίθετα από εμένα που τοποθετούσα τον εαυτό μου στην αριστερά γενικά, εκτός οποιουδήποτε κόμματος, και η σκέψη μου ήταν στο ταξίδι στη Σοβιετική Ένωση, όπου θα πήγαινα σύντομα για σπουδές.
Η απρόσμενη εκείνη συνάντησή μας, αυτοί να κάθονται πάνω στο περιτοίχισμα της τάφρου κι εγώ να έρχομαι με στρατιωτικά ρούχα πάνω σε γυναικείο ποδήλατο, μέσα στις συνθήκες των ημερών και των όσων είχαμε βιώσει όλοι μας, είχε κάτι το ξαφνικό και το ιδιαίτερο. Χαρήκαμε. Ανταλλάξαμε εγκάρδιους χαιρετισμούς. Ακούμπησα το ποδήλατο στο περιτοίχισμα και κάθισα πλάι τους. Μιλήσαμε για τα γεγονότα, τα οποία ο Δώρος έζησε από τη μεριά του αγωνιστή της αντίστασης στο πραξικόπημα, θέτοντας συνειδητά σε κίνδυνο τη ζωή του. Μιλήσαμε και για τη Σοβιετική Ένωση και για τις σπουδές μου.
Περίμεναν τον αρχηγό του κόμματός του, τον Βάσο Λυσσαρίδη, να κατέβει από το γραφείο του για να τον μεταφέρουν σε κάποια συνάντηση ή σύσκεψη. Κατέβηκε σε δεκαπέντε περίπου λεπτά, αποχαιρετιστήκαμε, μπήκαν όλοι στο αυτοκίνητο του Δώρου που ήταν σταματημένο δίπλα κι έφυγαν. Έφυγα κι εγώ με το ποδήλατο της Ανθής για το φυλάκιο. Ένιωθα ευτυχής που ζούσα και που μπορούσα να συναντήσω στον δρόμο κάποιον παλιό φίλο.
Την επόμενη μέρα η είδηση ήταν καταπέλτης: Σκότωσαν τον Δώρο. Τα γεγονότα έγιναν γρήγορα γνωστά. Ήταν το πρωινό της 30ης Αυγούστου. Ο Δώρος με τη Βαρβάρα μετέφεραν τον Βάσο Λυσσαρίδη, ο οποίος καθόταν στο πίσω κάθισματου αυτοκινήτου τους, από το σπίτι όπου είχε διανυκτερεύσει το προηγούμενο βράδυ για σκοπούς ασφάλειας, στα γραφεία του κόμματος. Εκεί, στον κυκλικό κόμβο, μπροστά από το περίπτερο, κάποιοι τους είχαν στήσει καρτέρι με σκοπό να σκοτώσουν τον Λυσσαρίδη, που η στάση που κρατούσε ενάντια στους πραξικοπηματίες και η επιμονή του να επιστρέψει ο Μακάριος για να επέλθει στον τόπο δημοκρατική τάξη, τους ενοχλούσαν. Από τις ριπές που ρίχτηκαν ενάντια στο αυτοκίνητο σκοτώθηκε ο Δώρος, ο οποίος ήταν ο οδηγός με συνοδηγό τη σύζυγό του τη Βαρβάρα. Σκοτώθηκε κι ένας περαστικός από την περιοχή, ο Χρυσήλιος Μαυρομμάτης, ξεχασμένος τώρα, με το όνομά του να κρατά μια υποσημείωση σε κάποιο βιβλίο ιστορίας. Ο Βάσος Λυσσαρίδης, ο οποίος καθόταν στο πίσω κάθισμα, τραυματίστηκε από τα θραύσματα των γυάλινων παραθύρων του αυτοκινήτου.
Με το άκουσμα της είδησης εκείνης σοκαρίστηκα, ο κόσμος σκοτείνιασε μέσα μου, ένιωθα πόνο, θλίψη αλλά και οργή και αγανάκτηση. Ύστερα από όλα όσα έγιναν να έρχονται κάποιοι και να συνεχίζουν το ίδιο βιολί! Τι τόπος είμαστε, τι ανθρώπους έχουμε!
Την επόμενη μέρα γινόταν η κηδεία του Δώρου. Αξύριστος όπως ήμουν τον ενάμιση εκείνο μήνα και με τα παλιά και λερωμένα στρατιωτικά μου ρούχα, έφυγα από το φυλάκιο χωρίς να ζητήσω την άδεια κανενός. Περπάτησα μέχρι την αγορά του Αγίου Αντωνίου και κατευθύνθηκα προς το σπίτι του Δώρου. Έξω ήταν μαζεμένος πολύς κόσμος. Η θλίψη και η οργή ήταν ζωγραφισμένες στα πρόσωπα όλων. Η ατμόσφαιρα ηλεκτρισμένη, ο κόσμος έτοιμος να ξεσπάσει, αλλά η συναίσθηση του τραγικού αδιεξόδου που βίωνε ο τόπος τον συγκρατούσε.
Εκεί συνάντησα και κάποιους γνωστούς, κυρίως από τον χώρο του σοσιαλιστικού κέντρου, και περιμέναμε. Φίλοι του Δώρου μετέφεραν το φέρετρο στα χέρια έξω από το σπίτι, η Βαρβάρα ακολουθούσε κλαίγοντας ασταμάτητα. Ξαφνικά με είδε, ήρθε κοντά μου, αγκαλιαστήκαμε και κλάψαμε μαζί. Εκείνη για τον άνθρωπο που αγαπούσε και είχε συνδέσει μαζί του τη ζωή της, αφήνοντας πίσω της την πατρίδα της και όσα τη συνέδεαν μ’ αυτήν. Εγώ για τον Δώρο και για ό,τι χανόταν για πάντα μαζί του, αλλά και για τον τόπο, για μένα και για τη χαμένη ελπίδα.
Φίλοι και σύντροφοί του από το σοσιαλιστικό κόμμα αλλά και πλήθος κόσμου ακολουθούσαν πεζοί τη νεκροφόρα που μετέφερε το φέρετρο μέχρι τον ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Νέο κοιμητήριο Λευκωσίας όπου έγινε η κηδεία. Ο κόσμος ήταν οργισμένος με τους πραξικοπηματίες και τους δολοφόνους. Είχαν φέρει τόσα κακά στον τόπο και ακόμη ήταν αμετανόητοι. Υπήρχαν και πολλή θλίψη και πόνος. Για τον Δώρο και για τον τόπο.
Επέστρεψα στο φυλάκιο μετά την κηδεία σε πολύ άσχημη κατάσταση. Ένας θάνατος τόσο άδικος, ένας φόνος τόσο εγκληματικός!

Δεκαπέντε χρόνια αργότερα κατοικούσα στη Λευκωσία με την οικογένειά μου. Όταν έβγαινα το πρωί για να πάω στη δουλειά ή τις Κυριακές και τις γιορτές για να περπατήσω με τα μικρά παιδιά μου, έπεφτα πάντα πάνω στο άγαλμα του Δώρου. Στεκόμουν και τον χαιρετούσα:

Καλημέρα, Δώρο. Σε χαιρετώ
μέσα στον θόρυβο και τ’ αυτοκίνητα
που δεν μ’ αφήνουν να σου πω δυο λόγια.
-Οξειδωθήκαμε, θα ’λεγες,
μέσα στις γειτονιές του κόσμου,
μας νίκησαν οι πολυκατοικίες και τα μικρόβια-.
Μα εσύ βγήκες, Δώρο, βγήκες
αφήνοντας τις πράξεις και τους στίχους σου
να υπερασπίζονται το αίμα σου, αφήνοντάς με χρεωμένο
μ’ εκείνη τη μισοτελειωμένη συνομιλία μας
παραμονή του θανάτου σου,
με τα γράμματα και τα ποιήματά σου
που χάθηκαν σε κατεχόμενα σπίτια.
Σήμερα είναι Πάσχα, Δώρο, κι η άνοιξη
πολυβολεί αδιάκριτα τη μοιρασμένη Λευκωσία,
πολυβολεί φονιάδες, εκμεταλλευτές και ποιητές.
Καλό Πάσχα, Δώρο. Το δάκρυ μου θα το κρατήσω
και θα συνεχίσω να καρφώνω λέξεις
σ’ αυτήν την άσφαλτο της ρουτίνας και της ισοπέδωσης,
θα συνεχίσω να πιστεύω στην πατρίδα, στην ελευθερία,
στον άνθρωπο και στον σοσιαλισμό.
Και να ελπίζω.