Πριν από λίγες μέρες βρέθηκα σε δύσκολη θέση όταν ένας φίλος με ρώτησε γιατί δεν βγαίνω συχνότερα στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο για να εκφράσω και εγώ τις απόψεις μου για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Άκουγε, λέει, μία εκπομπή στο ραδιόφωνο όπου ένας «ειδικός» εξηγούσε διάφορα βαθυστόχαστα για την εξάρτηση από τα social και για τους τρόπους που θα έπρεπε να την αντιμετωπίζουμε.
Εκτός από την προφανή απάντηση ότι δεν βγαίνεις μόνος σου στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση (κι εγώ είμαι η χειρότερη δημοσιοσχεσίτισσα έβερ), η αλήθεια είναι, το έχω παρατηρήσει και εγώ, ότι γι' αυτά τα θέματα μιλάνε όντως κάποιοι «ειδικοί», οι οποίοι μετά εξαφανίζονται για να πάρουν τη θέση τους άλλοι, οι οποίοι στη συνέχεια επίσης θα εξαφανιστούν. Χωρίς να μπορώ να δώσω όρκο γι’ αυτό, η πάνω από 25 χρόνια ενασχόλησή μου με τον χώρο εμπειρικά μου έχει δείξει ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους «ειδικούς» είναι ή καθηγητές που βρίσκουν μια καραμέλα ως πρότζεκτ και μετά το παρατάνε για κάτι πιο σέξι ή επαγγελματίες του χώρου οι οποίοι βγάζουν το ψωμάκι τους από τα παρελκόμενα: SEO Optimisation (Search Engine Optimization, πώς να σε φέρνει η αναζήτηση του Google πιο πάνω - λέμε τώρα γιατί πάνω-πάνω είναι οι πληρωμένες καταχωρίσεις), επαγγελματικές σελίδες στο facebook και πάει λέγοντας. Εγώ δεν εμπίπτω ούτε στη μία ούτε στην άλλη κατηγορία, αλλά τουλάχιστον είμαι σταθερή.
Κολλημένοι στην οθόνη: Τα social είναι η διέξοδος από μια κοινωνία που δεν μας αρέσει
Κι επίσης είμαι ανάποδη μέχρι εκεί που δεν παίρνει. Το παράδειγμα του εθισμού στα social για τους ενήλικες είναι χαρακτηριστικό. Τι να τις κάνω τις έρευνες του τάδε ή του δείνα πανεπιστημίου εάν δεν μπορώ να τις ερμηνεύσω; Αν δείτε, όλες καταλήγουν σε ένα συμπέρασμα: το τόσο τις εκατό των ερωτηθέντων υποφέρει από μοναξιά. Το τόσο τις εκατό των ερωτηθέντων θεωρεί τους φίλους στο facebook αληθινούς φίλους. Το τόσο τις εκατό των ερωτηθέντων φλερτάρει μέσω Messenger.
Τα πράγματα είναι πιο απλά και πιο εύκολα, αλλά η απάντηση είναι πάρα πολύ δύσκολη και ιδιαιτέρως ενοχλητική. Τα social είναι έτσι φτιαγμένα για να σε εθίζουν. Και πότε εθίζεσαι; Όταν η ζωή σου έξω είναι άδεια. Και πότε η ζωή σου είναι άδεια; Όταν ο καπιταλισμός έχει αντικαταστήσει την ευρύτερη οικογένεια με μια εκτεταμένη μοναξιά. Όταν αντί να πίνουν μέχρι εσχάτων κάποιοι δεν ξεκολλάνε από την οθόνη (μάλλον καλύτερο). Όταν το like αναδεικνύεται σε εργαλείο κοινωνικής αναγνώρισης γιατί δεν έχεις να την πάρεις από αλλού, γιατί οι κοινωνίες μας είναι φτιαγμένες για να δίνουν κοινωνική αναγνώριση στους πλουσίους και στους μαϊντανούς κάθε είδους (προσφάτως και τους Instagram influencers).
Και τα παιδιά; Οι έφηβοι, που αντί να συζητάνε είναι κολλημένοι σε μια οθόνη; Που είναι μαζί και χώρια. Φίλες και φίλοι είναι απλό: βαριούνται θανατηφόρα. Ο ένας κοιτάει τα αποτελέσματα από το ποδόσφαιρο, η άλλη περιμένει μήνυμα, ο τρίτος παίζει παιχνίδι. Αλλά κάποτε δεν βαριόμασταν με τους φίλους μας. Γιατί είχαμε πολλούς και οι κοινωνίες ήταν ανοιχτές κι έφτανε να πας σε ένα μπαράκι μόνος σου και να γυρίσεις με παρέα. Το ίδιο και στις διακοπές. Και σήμερα δεν μιλάει άνθρωπος σε άνθρωπο: μία ο φόβος μην είναι ο άλλος ανώμαλος, μία να μην σε κυνηγήσουν για σεξουαλική παρενόχληση, μία γιατί δεν είναι καθωσπρέπει. Σταλάζουμε τον φόβο στην καρδιά των παιδιών μας -και δικαίως ώς έναν βαθμό γιατί ακριβώς οι κοινωνίες έχουν αλλάξει- και μετά περιμένουμε να μπορούν να αποδεσμευτούν και να ανοίξουν τα φτερά τους και να ψάξουν ανθρώπινες σχέσεις. Όχι, μια χαρά κάθονται με αυτούς που βαριούνται και ας κοιτάνε την οθόνη.
Δεν θέλω με κανέναν τρόπο να πω ότι «παλιά ήταν καλύτερα». Αυτά είναι βλακείες, μπροστά πάμε πάντα. Θέλω να πω ότι όπως τα κάναμε, τα social είναι η διέξοδος από μια κοινωνία που δεν μας αρέσει.
