Γράφει ο Φοίβος Παναγιωτίδης /Γλωσσολόγος

Ο μεγάλος δαμαστής

Η πανδημία μέχρι στιγμής είχε τουλάχιστον δύο συνέπειες, πέρα από τη δημιουργία εξωπραγματικά ερημικών εικόνων στις πόλεις του κόσμου.

Το πρώτο είναι ότι αναίρεσε σαρωτικά δεκαετίες νεοφιλελεύθερης επιχειρηματολογίας. Ακούγαμε τους θιασώτες του νεοφιλελεύθερου δόγματος να ισχυρίζονται ξανά και ξανά ότι το κοινωνικό κράτος μπορεί να υπάρχει εφόσον υπάρχουν φορολογούμενοι αναγκασμένοι να το στηρίζουν, ότι η απελευθέρωση (δηλαδή το ξεπούλημα) των δημόσιων αγαθών θα ωφελούσε τους πάντες – και ούτω καθεξής. Με δυο λόγια, το κήρυγμα που ακούγαμε συνοψιζόταν στο πόσο σπάταλο, άδικο για τους φορολογούμενους και εντέλει αναποτελεσματικό ήταν το κράτος πρόνοιας.

Με το ξέσπασμα της κρίσης, όλοι ευθύς προσέτρεξαν στο κράτος πρόνοιας, ή σε ό,τι έχει απομείνει κατά τόπους από αυτό. Ακόμα και οι μαλθουσιανοί κοινωνικοί πειραματισμοί των Βρετανών Τόρηδων ακυρώθηκαν κακήν κακώς.

Ταυτόχρονα, ανακαλύφθηκαν ξανά οι αρετές της άνωθεν ρύθμισης: οι κεντρικές τράπεζες προσέφυγαν σε συγκομιδές από λεφτόδεντρα (που υποτίθεται πως δεν ευδοκιμούν στην Ευρωζώνη) και στην ποσοτική χαλάρωση, ενώ όσες εθνικές κυβερνήσεις διατηρούν ένα μίνιμουμ πολιτικού φιλότιμου εγγυήθηκαν μέρος των εισοδημάτων των μισθωτών.

Τελικά το πρόβλημα με τον νεοφιλελευθερισμό, και όχι με τον «σοσιαλισμό» της Θάτσερ, είναι ότι κάποια στιγμή τελειώνουν τα λεφτά των άλλων. Ο νεοφιλελευθερισμός αναδείχθηκε ως αυτό που εξαρχής ήταν: σύστημα για να πλουτίζουν οι λίγοι σε περιόδους σχετικής ευημερίας.

Όσο για την αποτελεσματικότητα της αυτορρύθμισης, και μάλιστα σε καιρούς κρίσης όπως η πανδημία που ενέσκηψε, αστεία πράγματα: όλοι πλέον περιμένουν από το κράτος. Άλλοι περιμένουν να εισπράξουν υπέρογκες χρεώσεις για τις ιδιωτικές ΜΕΘ τους ώστε να κερδοσκοπήσουν, όπως στην Ελλάδα, και άλλοι να λειτουργήσει το υποχρηματοδοτημένο ή και λεηλατημένο κράτος πρόνοιας ώστε να επιβιώσουν.

Το δεύτερο που ήδη έφερε η πανδημία είναι όχι μόνο η ανάνηψη του κράτους εγγυητή και του κράτους νοσηλευτή αλλά και η ενεργοποίηση κοινωνικών αντανακλαστικών που θεωρούνταν νεκρά ή σε αφάνεια. Πιο συγκεκριμένα, μια από τις μεγάλες διαψεύσεις της Μνημονιοκρατίας στην Ελλάδα υπήρξε και η μη ενεργοποίηση της αλληλεγγύης σε μεγάλη κλίμακα, με πολλές και λαμπρές αλλά τοπικές και περιορισμένες εξαιρέσεις.

Εκ των υστέρων, ο λόγος της γενικευμένης απάθειας και της λαχτάρας για κανονικότητα με οποιοδήποτε κόστος που είχε καταλάβει την πλειονότητα του ελληνικού λαού είχε προφανή εξήγηση: η Μνημονιοκρατία εξαθλίωσε και εξανδραπόδισε μόνον όσους δεν έχουν φωνή, τα «συνήθη υποζύγια» κατά τη διατύπωση που ακούστηκε στην ελληνική Βουλή. Οι υπόλοιποι, οι σχετικώς έχοντες, απλώς έγιναν μάρτυρες εντονότερης ή ηπιότερης επιδείνωσης των οικονομικών τους και μέχρι εκεί.

Η πανδημία ωστόσο μάς αφορά όλους: αφορά και τους πλούσιους και τα μέλη των ελίτ και τους θεράποντες των ελίτ. Εδώ λοιπόν σκουραίνουν τα πράγματα. Αν και οι γνήσιες νεοφιλελεύθερες φωνές εξακολουθούν να διαμαρτύρονται με τον γνώριμο απάνθρωπο και ολοκληρωτικό  τους τρόπο ότι θα γονατίσει η οικονομία εξαιτίας ενός 2,5% του πληθυσμού, δηλαδή για χάρη «πανάκριβων και μη παραγωγικών» συνταξιούχων, για πρώτη φορά μπήκαν για όλους οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη, αφού πια στους εν λόγω ανθρώπους περιλαμβάνονται και οι λίγο ως πολύ προνομιούχοι…