Με μια «υβριδική» μορφή διαδικτυακής και φυσικής παρουσίας, προσαρμοσμένη στους καιρούς που ζούμε, το Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών Buffer Fringe πραγματοποιείται την ερχόμενη εβδομάδα 4 μέχρι 6 Δεκεμβρίου στις δύο πλευρές της νεκρής ζώνης. Όλες οι προτάσεις ανταποκρίνονται στη φετινή θεματική του φεστιβάλ με τίτλο «Displacement / Μετατόπιση» και διερευνούν τον τρόπο με τον οποίο αυτή η ανθρώπινη δραστηριότητα αμφισβητείται και πώς διαφορετικοί άνθρωποι βιώνουν τις μετατοπίσεις των ιδεών, των πρακτικών, της ύπαρξής τους. Σε μια εποχή όπου η απόσταση είναι μέρος της καθημερινότητας ανά τον κόσμο, δύο πρότζεκτ στο φετινό φεστιβάλ επιχειρούν να μειώσουν τη γεωγραφική και νοητική απόσταση με αφηγήσεις γύρω από τη μνήμη, τον τόπο, τις ανθρώπινες σχέσεις και ό,τι μας ενώνει. Μιλήσαμε με τους Kat Kats και Bryce Ives από την Αυστραλία για το πρότζεκτ τους «Περιμένω Απάντηση» και την Έλενα Αγαθοκλέους για το «95 στάσεις, Λεμεσός - Αμμόχωστος, χαρτογραφώντας τον χώρο ανάμεσά μας»

Το 1962 ο Νεόφυτος Χαραλάμπους, κάτοικος Μελβούρνης, αρραβωνιάστηκε την Ελένη Γεωργίου από το Μαρώνι. Δεν είχε δει ο ένας τον άλλο παρά μόνο σε φωτογραφία. Η Ελένη θα ταξίδευε στην Αυστραλία σε 18 μήνες. Σε αυτό το διάστημα αλληλογραφούσαν. Τα χειρόγραφα γράμματά τους είναι το υλικό που χρησιμοποιεί η εγγονή τους Kats Kats, μαζί με τους Bryce Ives και Κυριακή Θεοδώρου γι' αυτήν τη συμμετοχή στο Φεστιβάλ Buffer Fringe. «Νιώθω ότι η Αυστραλία είναι ο τόπος μου. Ταξιδεύοντας στην Κύπρο, ωστόσο, ένιωσα το ίδιο. Αυτά τα γράμματα αφηγούνται την ιστορία μιας ολόκληρης γενιάς μεταναστών αλλά και την ιστορία μιας γυναίκας καλλιτέχνιδος κυπριακής και αυστραλιανής καταγωγής που βρήκε τον τόπο της μέσα από τον εκτοπισμό του παππού και της γιαγιάς της», εξηγεί η Kat Kats. Μέσα από μια σειρά αφισών που θα τοποθετηθούν σε διάφορα σημεία της Λευκωσίας το κοινό θα μπορέσει μέσω ενός κώδικα QR να ακούσει αυτές τις ιστορίες.





Εξήντα χρόνια μετά, ο Νεόφυτος και η Ελένη διαβάζουν ξανά τα 130 γράμματα αντάλλαξαν καθώς ο Bryce τους ρωτά στο τέλος ερωτήσεις στα αγγλικά. «Όταν ξεκίνησα να διαβάζω την αλληλογραφία περίμενα να ήταν μια πολύ πιο νοσταλγική ή βαρυσήμαντη διαδικασία, αλλά εν τέλει βρέθηκα προ εκπλήξεως για το πόσο βαρετά και συνηθισμένα μου φάνηκαν αυτά τα γράμματα. Ήταν ενδιαφέρον που ο παππούς και η γιαγιά μου είχαν μια παρόμοια αντίδραση με τη δική μου. Μερικές από τις επιστολές αφορούσαν τον καιρό και τη συγκομιδή στο χωριό. Άλλα γράμματα αφορούσαν πρακτικά πράγματα όπως: «Τι πρέπει να φέρω στην Αυστραλία όταν έρθω;»... Άλλα ήταν πιο ερωτικά με συναισθήματα λαχτάρας και θλίψης με μια αίσθηση δράματος, όπως: «Δεν μπορώ να κοιμηθώ τη νύχτα, σε σκέφτομαι συνέχεια, είσαι στα όνειρά μου», είπε η Kat.

«Μετά από κάθε γράμμα τους ρωτούσα πράγματα γύρω από αυτό, για παράδειγμα, γιατί ήσασταν θυμωμένοι ή χαρούμενοι και συχνά αντιδρούσαν», λέγοντάς μου: «Ήμασταν τόσο ανόητοι, ήμασταν τόσο χαζοί! Ο κόσμος θα νομίσει ότι είμαστε ηλίθιοι. Υπήρχε πολύ γέλιο, καβγάδες αλλά και δάκρυα και αμφισβήτηση. Είχα γράψει αυτό πραγματικά;» Η γιαγιά ήταν μόλις 16 ετών, ο παππούς 23, στην ουσία ήταν δύο έφηβοι που αντάλλαζαν ερωτικά γράμματα», είπε ο Bryce, τον οποίο η Kat συνειδητά επέλεξε να κάνει τις συνεντεύξεις.

«Δεν έκανα εγώ τις συνεντεύξεις σκόπιμα γιατί θα άρχιζαν να μιλούν στα ελληνικά και θέλαμε να μιλήσουν στα αγγλικά. Επίσης, είναι διαφορετικό να μιλάς σε κάποιον εκτός του οικογενειακού κύκλου για αυτήν την εμπειρία. Ο Bryce θα μπορούσε να βγάλει ιστορίες και πληροφορίες από αυτούς που δεν θα μπορούσα να βγάλω εγώ», συμπληρώνει.

«Το όλο εγχείρημα ήταν μια άσκηση στη μνήμη. Αφορά τη μνήμη, τις σχέσεις μέσα στον χρόνο, την αγάπη. Είναι μια ιστορία μέσα σε ένα εννοιολογικό πλαίσιο, το αποτέλεσμα θα ήταν πολύ διαφορετικό αν οι παππούδες μου είχαν πεθάνει πριν από 20 χρόνια, διότι το μόνο που θα είχα θα ήταν τα γράμματα, ενώ τώρα έχουμε αυτά και τα τοποθετούμε μέσα ένα πλαίσιο, και αυτό είναι συναρπαστικό. Κυριαρχούν ένα συναίσθημα και μια συνειδητοποίηση από αυτούς ότι υπάρχει κάτι σε αυτήν την ιστορία που πρέπει να ειπωθεί ή ίσως ότι υπάρχει μια καθολικότητα σε αυτήν που άλλοι μετανάστες μπορεί να είναι σε θέση να συσχετιστούν», είπε η Κατ.

Όταν ο Bryce ρώτησε την Ελένη πού θεωρεί ότι είναι το σπίτι της, απάντησε η Κύπρος. Ο παππούς όμως είπε η Αυστραλία. «Νομίζω ότι δεν έχουν σπίτι. Το σπίτι τους δεν είναι η Αυστραλία αλλά ούτε και η Κύπρος, και νομίζω ότι όσο μεγαλώνει κανείς τόσο περισσότερο το συνειδητοποιεί και σκέφτεται διάφορα όπως το πού θα ταφεί όταν πεθάνει. Η Μελβούρνη δεν είναι η ίδια, η Κύπρος δεν είναι η ίδια... είναι δύσκολο! Οι μετανάστες αυτής της γενιάς συχνά παγιδεύονται σε μια χρονοδίνη… Θα ήθελαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους αλλά δεν ήταν αυτό που κάποτε ήταν. Στο μυαλό τους η Κύπρος είναι αυτή της δεκαετίας του '50 και του '60, αλλά σήμερα είναι μια πολύ διαφορετική Κύπρος», είπε ο Bryce.

«Ελπίζουμε ότι ο κόσμος στη Λευκωσία θα δει αυτές τις αφίσες, θα σαρώσει τον κωδικό και θα ακούσει τις ιστορίες. Ελπίζουμε ότι θα συναντήσουμε ανθρώπους που διαφορετικά δεν θα πήγαιναν σε φεστιβάλ, γκαλερί τέχνης ή θέατρο και ότι το πρότζεκτ αυτό θα τους προσκαλέσει να σκεφτούν τις δικές τους σχέσεις. Με τον συνάνθρωπό τους, την πόλη τους, το σπίτι τους».







Διαδικτυακό road trip

Η απόσταση των 95 χιλιομέτρων ανάμεσα σε Λεμεσό και Αμμόχωστο είναι η αφετηρία για το πρότζεκτ που επιμελήθηκαν η Έλενα Αγαθοκλέους, καλλιτεχνική διευθύντρια του Μίτος, και η καλλιτέχνις Νουρτανέ Καραγκίλ. Πρόκειται για τη δημιουργία ενός διαδικτυακού χάρτη με 95 σταθμούς και αντίστοιχες ιστορίες όπου η έννοια της μετατόπισης αντιστρέφεται από την αρνητική της σε θετική συνδήλωση. Η διαδρομή ξεκινά από το Ξυδάδικο στη Λεμεσό και καταλήγει στον κοινοτικό χώρο Mağusa Kale Pasajı, όπου και θα βρίσκεται η Νουρτανέ Καραγκίλ με ένα βίντεο που έχει δημιουργήσει ειδικά για τις 95 στάσεις. Ο καθένας θα μπορεί ελεύθερα να συντονίζεται όποτε και όσες φορές θέλει.

Η αρχική μορφή του πρότζεκτ θα περιλάμβανε εγκαταστάσεις στον χώρο του Μίτου και άλλες διαδραστικές δραστηριότητες που θα έτρεχαν παράλληλα με τον διαδικτυακό χάρτη, αλλά λόγω της πανδημίας το πρότζεκτ προσαρμόστηκε σε μια νέα οπτική.

«Το θέμα της μετατόπισης μάς προβλημάτισε αρκετά και είπαμε ότι δεν θέλουμε να έχουμε κάτι αρνητικό στο αποτέλεσμα του πρότζεκτ. Είτε πρόκειται για πολιτική μετατόπιση, κοινωνική ή υπαρξιακή μετατόπιση. Το βλέπουμε ως μια αλλαγή μιας θέσης που μπορεί να εμπεριέχει καινούργιες δυνατότητες. Αυτό κρατώ σαν ένα δυνατό φίλτρο μέσα από το οποίο επέλεξα τις στάσεις και το περιεχόμενό τους μέχρι να φτάσω στον χώρο της Νουρτανέ όπου θα είναι η ίδια και θα μοιραστεί ένα βίντεο που θα αφορά και άλλους καλλιτέχνες από την Αμμόχωστο που θα μας συστήσει», είπε η Έλενα.







«Προτείνω έναν νέο χάρτη που συμπεριλαμβάνει πολλούς νέους καλλιτέχνες και άλλους ανθρώπους που ζουν στην Κύπρο ή πέρασαν από την Κύπρο. Ήθελα να είναι απλός, άμεσος και κατανοητός για το κοινό. Ο δημόσιος χώρος, ο ιδιωτικός, τι είναι η μνήμη και πώς τη διαπραγματευόμαστε, όπως κάνει για παράδειγμα αυτήν την περίοδο ο διευθυντής του Δημοτικού Κέντρου Τεχνών Γιάννης Τουμαζής και άλλοι Βαρωσιώτες στο facebook ανεβάζοντας φωτογραφίες από την περίκλειστη πόλη. Το βλέπω σαν έναν τρόπο διαχείρισης της μνήμης που δεν εμπεριέχει προπαγάνδα ή έναν συναισθηματικό εκβιασμό, αλλά με κάποιον τρόπο πρέπει να συζητηθεί. Αυτό με συγκλονίζει γιατί δεν είμαι πρόσφυγας ούτε έχω ρίζες στην Αμμόχωστο αλλά μέσα από αυτούς τους ανθρώπους βλέπω πώς ήταν το Βαρώσι. Προσπαθούν να διαχειριστούν τη μνήμη, όχι μια μνήμη που σε κλειδώνει αλλά μια μνήμη ζωντανή που επειδή συμβαίνει στο τώρα θεώρησα ότι έπρεπε να μπει στον χάρτη. Οπότε από τον Τουμαζή μέχρι μια πρεσβυτέρα που κάνει αγγεία στο Φοινί, κάθε στάση σχετίζεται με μια πραγματική τοποθεσία. Έτσι κάνουμε αυτό το road trip ανάμεσα στις μνήμες και στο σήμερα και οτιδήποτε μπορεί να μας θυμίσει ότι αυτός ο τόπος είναι σπίτι μας και ανήκει σε όλους. Ο χάρτης θα είναι 95 στάσεις αλλά διαλέγω την πιο ωραία διαδρομή, οπότε στον δρόμο για την Αμμόχωστο μπορεί να περάσω μέσα από τον Ακάμα ή το Τρόοδος».

• Ο διαδικτυακός χάρτης «95 στάσεις, Λεμεσός - Αμμόχωστος, Χαρτογραφώντας τον χώρο ανάμεσα μας» παρουσιάζεται σήμερα στις 5 μ.μ. Το κοινό θα μπορεί να συντονιστεί με τη σελίδα του Μίτος και του φεστιβάλ στο facebook.


• Το πρότζεκτ «Περιμένω Απάντηση» ξεκινά την 1η Δεκεμβρίου με εγκαταστάσεις σε σημεία στην παλιά πόλη της Λευκωσίας.


• Το ολοκληρωμένο πρόγραμμα του φεστιβάλ στη σελίδα bufferfringe.org και στη σελίδα του φεστιβάλ στο fb: www.facebook.com/BufferFringe.