Πέθανε ο σπουδαίος εικαστικός καλλιτέχνης Κριστιάν Μπολτάνσκι σε ηλικία 76 ετών

ΠΑΡΑΘΥΡΟ Δημοσιεύθηκε 15.7.2021

Φωτογράφος, γλύπτης και σκηνοθέτης, έγινε γνωστός από τις εγκαταστάσεις του που συνδυάζουν άγχος, συναισθήματα και αναμνήσεις. Αναγνωρισμένος ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Γάλλους καλλιτέχνες, ο Κριστιάν Μπολτάνσκι πέθανε χθες, 14 Ιουλίου 2021, σε ηλικία 76 ετών.

Ανθρωποκεντρικός καλλιτέχνης, αρχειοθέτης και τεκμηριωτής του ανθρώπινου ίχνους o Μπολτάνσκι γεννήθηκε το 1944 στο Παρίσι, από Εβραίο πατέρα και καθολική μητέρα. Σε ηλικία 12 ετών εγκατέλειψε το σχολείο και άρχισε να ασχολείται με τη ζωγραφική και το σχέδιο. Από το 1967 άρχισε να πειραματίζεται με νέα εκφραστικά μέσα, όπως φωτοτυπίες ανακατεμένες με πρωτότυπα έγγραφα και οικογενειακές φωτογραφίες, με αποτέλεσμα η προσωπική ιστορία του να μετατραπεί σε βασικό θέμα του έργου του.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’60 άρχισε να γίνεται γνωστός με την προβολή των πρώτων μικρού μήκους ταινιών του και την έκδοση των πρώτων βιβλίων του. Τη δεκαετία του ’70 η φωτογραφία γίνεται αγαπημένο μέσο έκφρασης για τον ίδιο, που τη χρησιμοποιεί στη δημιουργία έργων διερεύνησης της μνήμης και της συνείδησης. Το 1972 συμμετέχει στην Documenta V και ακολουθούν ατομικές εκθέσεις του σε Ευρώπη, Αμερική και Ιαπωνία.

Το 1987 παρουσιάζει την εγκατάσταση «Αρχεία» στην Documenta VΙΙΙ. Τη δεκαετία του ’90 διερευνά συνολικά τις έννοιες του Παρελθόντος και του Εφήμερου στο έργο του. Το 2011 εκπροσωπεί τη Γαλλία στη Μπιενάλε της Βενετίας με την εγκατάσταση «Τύχη», όπου αντιπαραθέτει τον ημερήσιο αριθμό γεννήσεων με τον αντίστοιχο αριθμό θανάτων.

Ο Κριστιάν Μπολτάνσκι ζούσε και εργαζόταν στο Malakoff, ένα προάστιο του Παρισιού, με τη δημιουργία του στραμμένη πάντα στο βλέμμα των ανθρώπων του κόσμου που στοιχειώνει τα έργα του. Αυτό το βλέμμα προασπίζεται το δικαίωμα στην ελευθερία, το οποίο αναλογεί σε κάθε ανθρώπινο ον, ανεξάρτητα από την καταγωγή και το θρήσκευμά του ή την κοινωνική τάξη στην οποία ανήκει.

Christian Boltanski, The Storehouse, 1988. © 2021 Christian Boltanski / Artists Rights Society (ARS), New York / ADAGP, Paris

Αντικατοπτρίζοντας τα σύγχρονα γεγονότα, ο εικαστικός παρουσίαζει κάθε φορά αδογμάτιστα έργα για να ερεθίσει τη φαντασία και το συναίσθημα, διαβάζοντας το παρόν και ανατρέχοντας στο παρελθόν, τα ερείπια και τα σημάδια που έχει αφήσει σε επόμενες γενιές.

Στο έργο του επεξεργάζεται το βαθύ τραύμα που προκάλεσε ο πόλεμος και η αίσθηση της τραγωδίας που είναι ενσωματωμένη στην ιστορία, χρησιμοποιώντας μεθόδους, τυπικές για τις ανθρωπιστικές επιστήμες όπως η ανθρωπολογία, η κοινωνιολογία και η αρχειοθέτηση, που δημιουργούν ένα σύστημα μνήμης βασισμένο σε μια σχολαστική συλλογή από ίχνη των χαμένων.

Ο Μπολτάνσκι εμπλέκεται συναισθηματικά στο έργο του και φαντάζεται κάθε μουσείο ή τόπο έκθεσης ως καθεδρικό ναό, για να σχεδιάσει ένα εντυπωσιακό περιβάλλον μέσα στο οποίο το φως γίνεται υλικό τέχνης. Όλα τα δωμάτια βυθίζονται εντελώς στο ημίφως, φωτισμένα μόνο από μικρές φωτεινές πηγές που τονίζουν την υποβλητική διάσταση του έργου του.

Άποψη της έκθεσης του Christian Boltanski "Faire Son Temps" στο Πομπιντού, Παρίσι, 2019 © Christian Boltanski / Courtesy Centre Pompidou / Φωτο: Philippe Migeat

Η μνήμη ως αφηγηματικό στοιχείο έρχεται για να αποκαταστήσει τη μνήμη του κάθε ατόμου του οποίου η ζωή είναι μοναδική και αδιαμφισβήτητη. Με παρούσα την ιδέα ενός αδιάκοπου διαλόγου με την απουσία του ανθρώπου, ο Μπολτάνσκι κατάφερε όσο κανένας άλλος καλλιτέχνης στην εποχή μας να χειριστεί το λεξιλόγιο της μνήμης δίνοντάς του τα ποιητικά χαρακτηριστικά της σύγχρονης και παρούσας τέχνης.

Η Γαλλία τον έχει τίμησε για τελευταία φορά εν ζωή με μια μεγάλη αναδρομική έκθεση στο Κέντρο Ζορζ Πομπιντού στις αρχές του 2020.

Έναν χρόνο μετά τη μεγάλη του έκθεση στο Κέντρο Πομπιντού, στο Παρίσι, ο Κριστιάν Μπολτάνσκι με την τελευταία του δουλειά δημιούργησε μια ζοφερή, ωστόσο ποιητική εικόνα για την κρίση του κορωνοϊού, τον τρόμο και τις απώλειές του. Εμνεύστηκε από τη φρίκη της καθημερινότητας της πανδημίας στον κόσμο. Στην εγκατάστασή του, που παρουσίασε στην γκαλερί Galerie Marian Goodman, έστησε μάζες από λευκά σεντόνια σε καροτσάκια που μοιάζουν με νοσοκομειακά φορεία. Το όνομα της εγκατάστασης «Les Linges» (Τα Ασπρόρουχα) περιγράφει ένα τοπίο συναισθηματικό, στοίβες που ανακαλούν στη μνήμη τους ασθενείς που έχασαν τη μάχη και αυτούς που βγήκαν νικητές, συνδέοντας την απώλεια και τη ζωή, με την αίσθηση της ενόχλησης, της συνειδητοποίησης.

Coming And Going | Marianne Goodman Gallery

Η άφιξη | Marianne Goodman Gallery

Άποψη της έκθεσης του Christian Boltanski "Faire Son Temps" στο Πομπιντού, Παρίσι, 2019 © Christian Boltanski / Courtesy Centre Pompidou / Φωτο: Philippe Migeat