Εδώ και μια δεκαετία αρχαιολόγοι και ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Leiden στην Ολλανδία και το Πανεπιστήμιο Κύπρου διεξάγουν ανασκαφές στον χαλκολιθικό οικισμό στην περιοχή «Παλλούρες», στην Χλώρακα. Οι έρευνες διεξάγονται για μια περίοδο έξι εβδομάδων κάθε χρόνο, τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς οι ομάδες των περίπου 25 ατόμων, φιλοξενούνται στο δημοτικό της πόλης, με τη λήξη της σχολικής χρονιάς.

Ο οικισμός έχει μεγάλη σπουδαιότητα γιατί μέχρι στιγμής έφερε στο φως σημαντικά ευρήματα που καταδεικνύουν τη θέση της Κύπρου στην περιοχή, τις εμπορικές της σχέσεις με τους γύρω λαούς και την πολιτιστική της εξέλιξη.

Ο καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Leiden της Ολλανδίας , Bleda During και η αρχαιολόγος Μαρία Χατζηγαβριήλ παρουσιάζουν το ανασκαφικό έργο στις Παλλούρες-Χλώρακα, στο μουσείο Rijksmuseum van Oudheden.ΚΥΠΕ/ΚΑΤΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

Ο επικεφαλής του project, Καθηγητής αρχαιολογίας Bleda During και η Κύπρια ερευνήτρια, που μόλις ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στο Leiden, Μαρία Χατζηγαβριήλ, παρουσίασαν με μεγάλη περηφάνια το μέχρι στιγμής έργο τους και μίλησαν σε ομάδα Κυπρίων δημοσιογράφων που βρέθηκαν στο Leiden την περασμένη εβδομάδα, στο πλαίσιο επίσκεψης που οργάνωσε η Πρεσβεία της Ολλανδίας στην Κύπρο.

Η συνάντηση έγινε στο διάσημο μουσείο Rijksmuseum το οποίο φιλοξενεί μια μικρή, αλλά μεγάλης αξίας, ελληνική και ρωμαϊκή συλλογή που περιλαμβάνει και κυπριακές αρχαιότητες.

Μεγάλος οικισμός, μοιάζει με Λέμπα, πληθώρα ευρημάτων

Η Μαρία Χατζηγαβριήλ δήλωσε στο ΚΥΠΕ ότι ο οικισμός που ερευνάται είναι της Χαλκολιθικής εποχής, δηλαδή από το 3,000 πΧ που μοιάζει με αυτόν της Λέμπας, αλλά μεγαλύτερος σε μέγεθος με σημαντικά ευρήματα τα τελευταία χρόνια.

«Έχουμε ακόμη πολλή δουλειά, οπότε συνεχίζουμε. Το τι κάνει αυτό τον οικισμό να διαφέρει είναι ότι υπάρχει μεγάλη πληθώρα αντικειμένων, πολλή κεραμική και αρκετά μεταλλικά αντικείμενα, αρκετά αρχαιοβοτανικά και αρχαιολογικά κατάλοιπα. Δεν διαφέρει ακριβώς ως οικισμός, διαφέρουν ίσως οι μέθοδοι που χρησιμοποιούμε και η πληθώρα του υλικού», εξήγησε.

Η αρχαιολόγος ανέφερε ότι τα ευρήματα δεικνύουν σίγουρα επαφές και συνεργασία με τον οικισμό της Λέμπας, αλλά και με οικισμούς σε άλλα μέρη του νησιού, δηλαδή έχουμε κεραμική για παράδειγμα από το κεντρικό και το βόρειο τμήμα του νησιού που βρίσκουμε στις Παλλούρες και σε άλλες θέσεις, αλλού στην Κύπρο.

«Η σημασία ιδιαίτερα του οικισμού έγκειται στην κεραμική, διότι γνωρίζουμε ότι αυτή την περίοδο ήταν ιδιαίτερη η επεξεργασία της κεραμικής και βρήκαμε κάποια εξαιρετικής σημασίας ευρήματα», εξήγησε.

Τόνισε ακόμη ότι η σκαπάνη έφερε στο φως ολόκληρα αγγεία στην αρχική τους θέση, το οποίο είναι κάτι πολύ σπάνιο όταν ανασκάπτονται οικισμοί γιατί συνήθως σε τάφους θα βρει κάποιος ολόκληρα τα ευρήματα.

«Είναι πολύ σημαντικό γιατί σημαίνει ότι μπορούμε να συντηρήσουμε το αγγείο στην ολότητά του, να δούμε τα σχήματα, τη διακόσμηση, τη χρήση, την ανάλυση και άλλα», εξήγησε η Μαρία Χατζηγαβριήλ.

Από το Πανεπιστήμιο Κύπρου στο Leiden

H Mαρία Χατζηγαβριήλ σπούδασε ιστορία-αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Κύπρου και στο τρίτο έτος των σπουδών της ήρθε στο Leiden για πρόγραμμα Erasmus. Aργότερα όταν έψαχνε για μεταπτυχιακό, το Leiden ήταν μια προφανής επιλογή γιατί ήταν στα αγγλικά και με πολύ χαμηλά δίδακτρα.

«Μόλις είχε ξεκινήσει και η ανασκαφή στις Παλλούρες οπότε υπήρχε ήδη ένα ερευνητικό ενδιαφέρον για την Κύπρο. ‘Ήρθα αρχικά για 2 χρόνια για το μεταπτυχιακό και εν τέλει έμεινα. Μόλις ολοκλήρωσα το διδακτορικό μου και διδάσκω ως βοηθός διδασκαλίας στα μαθήματα του προπτυχιακού στο Πανεπιστήμιο», μας λέει.

Γιατί όμως κάποιος να επιλέξει την Ολλανδία για σπουδές;

«Είναι μια χώρα οργανωμένη στην οποία αν θέλεις να προχωρήσεις, είτε ερευνητικά, είτε επαγγελματικά, υπάρχουν οι δομές και οι δυνατότητες. Μπορείς να το κάνεις με την αγγλική γλώσσα. Μπορεί βέβαια το στεγαστικό να είναι ένα θέμα αλλά υπάρχουν και αρκετά επιδόματα που βοηθούν. Εμένα με κρατά στην Ολλανδία η έρευνα κυρίως και προσωπικοί λόγοι, αλλά σίγουρα είναι καλή επιλογή για φοιτητές. Δεν ήταν δύσκολη για μένα η προσαρμογή, σίγουρα υπάρχουν διαφορές, υπάρχει ο καιρός, υπάρχει άλλη κουλτούρα, ο ήλιος δεν είναι συχνός επισκέπτης αυτής της χώρας. Αλλά ο κόσμος είναι πάρα πολύ φιλικός, μιλούν όλοι αγγλικά», αναφέρει.

Νέες τεχνολογίες, εξέλιξη στις ανασκαφές

Ο Καθηγητής Belda During είναι ο επικεφαλής των ανασκαφικών εργασιών στις Παλλούρες, που διαρκούν εδώ και δέκα χρόνια. Επισημαίνει στις δηλώσεις του ότι η τεχνολογία εξελίσσεται πολύ γρήγορα και τώρα στις εργασίες τους εφαρμόζουν πολλές νέες τεχνικές που δεν ήταν δυνατές στο παρελθόν.

«Υπήρξαν λοιπόν πολλές υπέροχες ανασκαφές, καθώς και εκτιμήσεις για οικισμούς στην περιοχή μας τις δεκαετίες του '80 και του '90, αλλά τώρα μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα μέσω του DNA, μπορούμε να κάνουμε ανάλυση ισοτόπων, τρισδιάστατη φωτογραμμετρία όλων των ειδών. Η τεχνολογία αλλάζει πραγματικά γρήγορα και αυτό μας επιτρέπει να εξάγουμε πολύ περισσότερες πληροφορίες από ό,τι ήταν δυνατό στο παρελθόν», εξήγησε.

Ερωτηθείς για την εξέλιξη των ανασκαφών αναφέρει ότι με έναν απλό υπολογισμό αν συνεχίσουν με την τρέχουσα ταχύτητα θα χρειαστούν άλλα 200 χρόνια για ανασκαφές σε όλες τις τοποθεσίες στις Παλλούρες αλλά αυτό φυσικά δεν είναι ο σκοπός καθώς λαμβάνουν δείγμα.

Τι αποκαλύπτει όμως για την Κύπρο αυτή η ανασκαφή;

«Αυτή είναι λοιπόν η πρώτη περίοδος όπου έχουμε μεγαλύτερους οικισμούς, μεγαλύτερες κοινότητες, κοινωνική διαφοροποίηση. Έχουμε μια κοινωνική πολυπλοκότητα, την έναρξη της μεταλλουργίας. Αυτά που βρίσκεις στην Κύπρο δεν θα τα βρεις πουθενά αλλού, τα σπίτια είναι διαφορετικά. Έχουμε στρογγυλά σπίτια αλλού, εδώ έχουν ορθογώνια σπίτια. Η κεραμική είναι διαφορετική. Φαίνεται ότι η Κύπρος είναι πολύ ιδιαίτερη αυτή την περίοδο. Σε μεταγενέστερες περιόδους βρίσκεις παρόμοια αντικείμενα στην Κύπρο όπως στην Αίγυπτο για παράδειγμα, λόγω αλληλεπιδράσεων και εμπορίου», αναφέρει.

Οι άνθρωποι εκείνη την εποχή ήταν κυρίως αγρότες, κυνηγοί και θαλασσοπόροι. Υπάρχουν όμως και ευρήματα χειροτεχνίας, ενώ η κεραμική εξελίσσεται σε μια όλο και πιο εκλεπτυσμένη τέχνη που απαιτεί εξειδίκευση και άρα και βιοτεχνική παραγωγή.

Σε ό,τι αφορά το ρόλο ανδρών και γυναικών αναφέρει ότι στην Εποχή του Χαλκού ξεκάθαρα υπάρχει μια διαφοροποίηση με τις γυναίκες να συνδέονται περισσότερο με οικιακή εργασία και τους άνδρες με πιο χειρωνακτική εργασία αλλά αυτό δεν συμβαίνει στον συγκεκριμένο οικισμό και δεν υπάρχει κανένα στοιχείο για αυτό.

«Θα μπορούσε αυτό να είναι κάτι εντελώς επαναστατικό», επισημαίνει.

Ο Καθηγητής During εξηγεί ότι η ιδιαιτερότητα της Κύπρου και αυτό που είναι συναρπαστικό και διαφέρει έγκειται και στο ότι η Κύπρος είναι νησί και τα νησιά διαφέρουν από την ηπειρωτική χώρα άνκαι υπάρχουν αλληλεπιδράσεις.

«Είναι μια πολιτιστική επιλογή να κάνεις τα πράγματα διαφορετικά. Η στέγαση για παράδειγμα είχε μία ταυτότητα και αυτό το βλέπουμε στο πώς μοιάζουν τα σπίτια. Φυσικά, δεν μπορούμε να μιλήσουμε σε αυτούς τους ανθρώπους, αλλά αυτή είναι η αρχαιολογία. Πάντα υπάρχει το στοιχείο της εικασίας», εξηγεί.

Για τις ανασκαφές στις Παλλούρες υπάρχουν ήδη πολλές δημοσιεύσεις και άρθρα αλλά ο Καθηγητής και η ομάδα του θέλουν να συγγράψουν ένα μεγάλο βιβλίο που υπολογίζεται να είναι έτοιμο σε λίγα χρόνια.

Τον Μάρτιο θα επιστρέψουν στην Κύπρο με μια μικρή ομάδα για άλλες ανασκαφικές εργασίες ως μέρος του προγράμματος στο Πανεπιστήμιο όπου διδάσκει.

Οι κυπριακές αρχαιότητες στο Rijksmuseum

O έφορος της συλλογής της ελληνικής και ρωμαϊκής εποχής Ruurd Halbertsma μας μίλησε για τις κυπριακές αρχαιότητες που φιλοξενούνται στο Μουσείο, τονίζοντας ότι πρόκειται για τη μεγαλύτερη έκθεση κυπριακών αρχαιοτήτων στην Ολλανδία.

«Η έκθεση αυτών των αρχαιοτήτων ξεκίνησε το 2019, αλλά με χρόνια προετοιμασίας φυσικά. Εδραίωσε πραγματικά την σχέση μεταξύ Κύπρου και Ολλανδίας στον πολιτιστικό τομέα», εξήγησε.

Στο μουσείο Rijksmuseum van Oudheden στο Leiden της Ολλανδίας όπου φιλοξενούνται κυπριακές αρχαιότητες περιηγήθηκε ομάδα Κυπρίων δημοσιογράφων. ΚΥΠΕ/ΚΑΤΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

Ο επιμελητής Ruurd Halbertsma εξήγησε ότι η τέχνη της Κύπρου είναι πολύ ζωντανή, μπορεί να τη συγκρίνει κανείς με τα αγάλματα του Jean Cocteau και του Pablo Picasso.

«Υπάρχει κίνηση και μεταφορά. Αλλά αυτή είναι η ιστορία του νησιού. Διαφορετικοί λαοί, διαφορετικοί πολιτισμοί, μείγμα στοιχείων. Έχουμε πολλά κομμάτια που καταδεικνύουν περσικές επιρροές, ελληνικές επιρροές, αλλά και εγγενείς επιρροές. Ήταν λοιπόν [αυτή η έκθεση] ένα πολύ ωραίο μείγμα από κάθε είδους στοιχεία από διάφορα μέρη του αρχαίου κόσμου», ανέφερε.

Στο μουσείο Rijksmuseum van Oudheden στο Leiden της Ολλανδίας όπου φιλοξενούνται κυπριακές αρχαιότητες περιηγήθηκε ομάδα Κυπρίων δημοσιογράφων. ΚΥΠΕ/ΚΑΤΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

Στο μουσείο Rijksmuseum van Oudheden στο Leiden της Ολλανδίας όπου φιλοξενούνται κυπριακές αρχαιότητες περιηγήθηκε ομάδα Κυπρίων δημοσιογράφων. ΚΥΠΕ/ΚΑΤΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

Σε ερώτηση αν το Μουσείο προγραμματίζει κάποια περαιτέρω συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων ή αν αυτή είναι μια συνεχής διαδικασία απάντησε ότι οι δεσμοί με το Κυπριακό Τμήμα Αρχαιοτήτων είναι πάρα πολύ καλοί και η σχέση εξελίσσεται. «Θα συνταξιοδοτηθώ φέτος τον Μάιο, οπότε θα έχω ελεύθερο χρόνο να ασχοληθώ με άλλο έργο, ίσως και με την Κύπρο γιατί όχι;», λέει χαριτολογώντας.

Οι περισσότεροι επισκέπτες της έκθεσης είναι από την Ολλανδία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, το Βέλγιο και την Μεγάλη Βρετανία.

Mια σημαντική προσθήκη στο Μουσείο έλαβε χώρα το 2013 και πρόκειται για ένα ασβεστολιθικό γλυπτό-κεφαλή από την Κύπρο. Το γλυπτό χρονολογείται από τον πέμπτο αιώνα π.Χ. και είναι εξαιρετικά υψηλής ποιότητας. Τα μόνα άλλα μέρη στην Ευρώπη όπου εντοπίζονται αρχαϊκά ελληνικά γλυπτά τέτοιας ποιότητας είναι το Βρετανικό Μουσείο και το Λούβρο.

Πρόκειται για ένα κεφάλι ύψους 34 εκατοστών και πολλοί επισκέπτες το αναγνωρίζουν ως ελληνικό γλυπτό, λόγω των αμυγδαλωτών ματιών και του γοητευτικού αρχαϊκού χαμόγελου του. Τον πέμπτο αιώνα π.Χ., όμως η Κύπρος ήταν υπό περσική κυριαρχία, και αυτή η επιρροή είναι επίσης ορατή.

Αυτό το κεφάλι υπολογίζεται ότι ήταν κάποτε μέρος ενός αγάλματος σε φυσικό μέγεθος σε όρθια στάση. Πιθανότατα τοποθετήθηκε δίπλα σε ναό ή ιερό ως προσφορά στη θεότητα που λατρευόταν εκεί. Δεδομένων των μεγάλων διαστάσεων του, που το έκαναν πολύτιμο γλυπτό, ο δωρητής πρέπει να ανήκε σε μια πλούσια οικογένεια.

Το κεφάλι ανακαλύφθηκε στην Κύπρο από μια γαλλική αρχαιολογική αποστολή και βρέθηκε στο Λούβρο τη δεκαετία του 1860. Το 1870 δόθηκε στον Γάλλο αρχιτέκτονα Hector-Martin Lefel ως αναγνώριση του ρόλου του στην αναστήλωση του Λούβρου. Το 2003, το γλυπτό τέθηκε σε δημοπρασία από κληρονόμους του και αγοράστηκε από το Rijksmuseum όπου και εκτίθεται.

Η Βασιλική η οποία σπουδάζει αρχαιολογία

Στο Leiden συναντήσαμε και την τριτοετή φοιτήτρια αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του 'Άμστερνταμ, Βασιλική.

Μας εξηγεί ότι η Ολλανδία ήταν μια καλή επιλογή για τις σπουδές της γιατί αντιμετωπίζει την αρχαιολογία ως μια ανθρωπιστική επιστήμη.

"Εδώ έχουν διάφορες επιλογές με τις οποίες μπορείς να ασχοληθείς, Νότια Ευρώπη, πολιτισμοί της Μέσης Ανατολής, όπως και Ελλάδα. Υπάρχει περισσότερη εξειδίκευση, προσφέρουν μια περισσότερη ποικιλία σε ειδικότητες στις οποίες μπορείς να ασχοληθείς, ειδικά αν είσαι κάποιος που δεν έχεις ακόμα επιλέξει τη δική σου ειδικότητα στην αρχαιολογία", μας λέει.

Ελκυστικό είναι και το γεγονός ότι το πρόγραμμα είναι στα αγγλικά και είναι τριετές με γνώσεις περισσότερο σφαιρικές. Για τη Βασιλική ο καιρός είναι λίγο δύσκολος σε σύγκριση με την Κύπρο, που έχει μεγάλη ηλιοφάνεια. Δύσκολα και τα θέματα στέγασης.

Μας εξηγεί ότι αυτό είναι πρόβλημα που απασχολεί τον περισσότερο κόσμο στην Ολλανδία, ειδικά τους φοιτητές.

"Στην πόλη ειδικά οι τιμές είναι ψηλές αλλά επίσης υπάρχουν αρκετοί άλλοι χώροι όπου μπορείς να βρεις εύκολα στέγαση. Αυτό διαφέρει από πόλη σε πόλη. Τα ενοίκια κυμαίνονται από 400 μέχρι 1.200€.", ανέφερε.

Το γεγονός ότι ο περισσότερος κόσμος μιλά αγγλικά σε ένα αρκετά καλό επίπεδο είναι στοιχείο που διευκολύνει τους διεθνείς φοιτητές να αποκτήσουν οικειότητα με τη χώρα, μας λέει η Βασιλική.

Τι θα συμβούλευε τους φοιτητές από Κύπρο που σκέφτονται την Ολλανδία για σπουδές;

"Θεωρώ ότι ακόμα και αν δεν την επιλέξεις για το πρώτο πτυχίο, μια σχετικά καλή εμπειρία είναι μέσω Erasmus, ή για Μasters. Σου δίνει διαφορετικές οπτικές και διαφορετικές εμπειρίες και σου προσφέρει γενικότερα πολλά στη δική σου προσωπική εξέλιξη", αναφέρει.