Γράφει ο Κυριάκος Σπύρου
Το σώμα και οι πολλαπλές, συχνά αντιφατικές, εκφάνσεις του είναι το θέμα της ομαδικής έκθεσης που παρουσίασε η νομαδική πλατφόρμα τέχνης K-Gold Temporary Gallery στην Δημοτική Πινακοθήκη Μήθυμνας της Λέσβου το καλοκαίρι που μας πέρασε.
H τέταρτη σε σειρά καλοκαιρινή έκθεση της από την ίδρυση της πλατφόρμας το 2014, η έκθεση «Το Σώμα Είναι η Νίκη και η Ήττα των Ονείρων» φιλοξένησε εγκαταστάσεις, γλυπτά, βίντεο και performances 13 καλλιτεχνών απο την Ελλάδα και το εξωτερικό, σε επιμέλεια της αρχαιολόγου, ανθρωπολόγου και ιστορικού τέχνης Δρος Αθηνάς Χατζή. Ο τίτλος της έκθεσης οφείλει την ποιητική του διαύγεια στο γεγονός ότι έλκει ακριβώς την καταγωγή του από την ποίηση, αφού η επιμελήτρια τον δανείστηκε από το ομώνυμο ποίημα της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ. Έτσι σηματοδοτείται εξαρχής και η στενή σχέση ανάμεσα σε εικαστικό έργο και λογοτεχνία που διείπε όλη την έκθεση, αφού κάθε επιλεγμένο έργο συνοδευόταν από λογοτεχνικό απόσπασμα που «έριχνε φως» στα έργα και τις ερμηνείες που μπορούσαν να έχουν.
Ο τίτλος της έκθεσης, Το Σώμα είναι η Νίκη και η Ήττα των Ονείρων, προέρχεται από το ομώνυμο ποίημα της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ
Όπως εξηγεί στον κατάλογο της έκθεσης η επιμελήτρια, «αυτό που οι επιστήμες σιγά-σιγά έρχονται να κατανοήσουν, να παραδεχτούν και να αποδείξουν πειραματικά τον 21ο αιώνα, η τέχνη το ξέρει ήδη απο τις πρώτες, τις πρώιμες φανερώσεις της [...]: η τέχνη αντιλαμβάνεται τον άνθρωπο ως ολότητα, τη φύση του ως ενσώματη, την υλική του υπόσταση ως συνθήκη αναγκαία της νόησης και κατανόησης του εαυτού και του κόσμου.» Αυτή η υγρή και αναπόδραστη υλικότητα, που η θρησκεία σιχαίνεται και η επιστήμη κατακερματίζει, φανερώνεται μέσα από την τέχνη και εν προκειμένω μέσα από την έκθεση «Το Σώμα Είναι η Νίκη και η Ήττα των Ονείρων», όχι απλά σαν η κάμερα μέσα από την οποία τρόπω τινά βλέπουμε τον κόσμο, αλλά ο κόσμος ο ίδιος. Ταυτόχρονα, σχολιάζεται το πώς το σώμα αδειάζεται και ισοπεδώνεται στη σύγχρονη κουλτούρα, κυρίως μέσα από την εμπορική φωτογραφία, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσεις και τις [αυτο]απεικονίσεις μας σε αυτά.
Εξίσου ποιητικά με τον τίτλο της έκθεσης, τα έργα που επιλέχθησαν φανερώνουν την ευαισθησία της επιμελήτριας για τις λεπτότερες πτυχώσεις της ανθρώπινης εμπειρίας σε σχέση με την υλικότητα, κάτι που ίσως έχει να κάνει με την οξεία παρατηρητικότητα και φαντασία που χρειάζεται η αρχαιολόγος για να ερμηνεύσει τα θραύσματα της προϊστορίας.
Ξεχωρίζει ένα βίντεο του Ιταλού καλλιτέχνη Arcangelo Sassolino, το οποίο παρουσιάζει μια εγκατάσταση που έστησε ο ίδιος στην γκαλερί Rolando Anselmi του Βερολίνου το φθινόπωρο του 2016, και όπου ένα ογκώδες μηχάνημα τρίβει με κοπτικό τροχό ένα μαρμάρινο άγαλμα σταδιακά απο πάνω προς τα κάτω, κάνοντας το γλυπτό κυριολεκτικά σκόνη που χάνεται στο δωμάτιο.
Επίσης ιδιαίτερης ομορφιάς τα υφασμάτινα τυπώματα της Γαλλίδας Alix Marie, τα οποία απεικονίζουν λεπτομέρειες απο γυμνά σώματα αλλά κρέμμονται απο καρφιά στον τοίχο σαν κενά δέρματα.
Η δρ Αθηνά Χατζή μίλησε στο Παράθυρο και μας απάντησε σε μερικές ερωτήσεις σχετικά με το θεωρητικό κομμάτι της εργασίας της, την ιδιαιτερότητα της Λέσβου ως χώρου παρουσίασης σύγχρονης τέχνης αλλά και τη συμμετοχή Κυπρίων καλλιτεχνών στην έκθεση που επιμελήθηκε.
Πείτε μας λίγο για το σκεπτικό της έκθεσης και ποια ακριβώς προβληματική σε σχέση με το σώμα σάς έκανε να επιλέξετε αυτό το θέμα;
Η έκθεση είναι σωματοκεντρική και βαθιά ανθρωποκεντρική. Άξονάς της η διερεύνηση των διαστάσεων του ανθρωπίνου σώματος στον 21ο αιώνα: το ανθρώπινο σώμα ως πεδίο δόξης και πεδίο μάχης, ως ζωντανή και διαρκώς διαμορφούμενη οντότητα, ως αντικείμενο πόθου και εκμετάλλευσης, ως υπέρβαση ορίων μακροβιότητας και επίφασης νεανικότητας, το σώμα ως περιπλάνηση εθελούσια [ο αστός-νομάς] και εξαναγκασμένη [ο πρόσφυγας/ μετανάστης]. Το σώμα με απασχολεί στην επιστημονική έρευνά μου στα πεδία της αρχαιολογίας, της ανθρωπολογίας και της ιστορίας της τέχνης. Ήταν, θεωρώ, μοιραίο ίσως, πάντως οπωσδήποτε αναπόφευκτο να το πραγματευθώ και επιμελητικά.
Σώμα και όνειρο είναι δυο κόσμοι που θεωρητικά δεν συναντιούνται ποτέ. Τι είδους σχέσεις έχετε ανακαλύψει ή σε τι συμπεράσματα έχετε φτάσει μέσα από την εργασία σας για την έκθεση;
Κι όμως το σώμα πραγματώνεται μέσα από το όνειρο είτε ως υλοποίηση είτε ως ματαίωση, εξ ου και επέλεξα τον τίτλο από το ποίημα της Αγγελάκη-Ρουκ ως τίτλο της έκθεσης. Τα σώματα είναι προορισμένα να χτίζουν βίους με υλικά ονείρων και ενίοτε εφιαλτών. Αυτή την εικόνα, του σώματος ως καλειδοσκοπίου, επεδίωξα να αποκομίζει ο επισκέπτης της έκθεσης: σώματα σε ποικίλες κλίμακες και υλικές υποστάσεις, άλλοτε κελύφη σωμάτων ή η υποψία της παρουσίας αυτών, ώστε να περνάει με το δικό του απολύτως υλικό και μετρήσιμο σώμα μέσα από τα θροΐσματά τους και να αφουγκράζεται τις δυνατότητες φανταστικών και φαντασιακών σωμάτων που μοιάζουν σα να έχουν ξεπηδήσει από τα όνειρά του.
Περιγράψτε μας τον χώρο και το χωριό που έγινε η έκθεση. Ποιες δυσκολίες συναντήσατε στο στήσιμο; Πώς ο τόπος επηρέασε τις επιμελητικές σας επιλογές;
Η επιμελητική πρόταση στήθηκε εξαρχής με βάση τον χώρο: τη Δημοτική Πινακοθήκη του Μολύβου στη Λέσβο, παλαιότερα οικία του Αργύρη Εφταλιώτη. Ο τόπος, τόσο ως αρχιτεκτονική [δίπατο αρχοντικό με μεγάλους διαδρόμους και μικρά παράγωνα δωμάτια, ξύλινη σκάλα που τρίζει, ζωγραφιστές οροφές, ξύλινα δάπεδα, μεγάλα παράθυρα στο Αιγαίο, το ανοιχτό Αιγαίο μεταξύ των δύο χώρων], όσο και ως βιωμένος χώρος, δηλαδή ένα κτήριο που έχει υποστεί διαδοχικές φάσεις κατοίκησης αλλά και αλλαγές χρήσης με τη μετατροπή του σε χώρο τέχνης, υπαγόρευσε τις επιμελητικές μου επιλογές. Δυσκολίες ιδιαίτερες δεν υπήρξαν, με δεδομένο όμως ότι η προεργασία της έκθεσης –και μιλώ και για τα αμιγώς πρακτικά κομμάτια πέραν της θεωρητικής πραγμάτευσης και του υποβάθρου της– κράτησε οκτώ μήνες, αυτό ήταν αναμενόμενο. Είχαμε επισκεφθεί το κτήριο το Φλεβάρη του 2017 και με γνώση σωματική πλέον των επιμέρους χώρων του, αποφασίστηκε η τοποθέτηση του κάθε έργου στο σημείο που τελικά εκτέθηκε.
Πείτε μας τι σας οδήγησε να επιλέξετε την Λητώ Κάττου και τον Ορέστη Λαζούρα για την έκθεση, και με ποιο τρόπο το έργο τους εντάχθηκε στο σκεπτικό σας.
Η καταγωγή των δύο καλλιτεχνών, ως προς το γιατί επελέγησαν, ήταν τυχαία. Συντάσσομαι βεβαίως με κείνους που θεωρούν ότι οι καταβολές μας υπαγορεύουν τις επιλογές μας. Ιδιαίτερα για τη Λητώ, αργότερα έμαθα ότι είναι Κύπρια. Τα επιλεγέντα έργα και του Ορέστη και της Λητούς είναι ιδιαίτερα σωματικά, ενώ χαρακτηρίζονται και τα δύο από τη φρεσκάδα και την ορμή της νιότης των δημιουργών τους, καθώς και από μια ελαφρά πλην διακριτή ειρωνεία που μας χρειάζεται, θεωρώ, στην τέχνη, γιατί καμιά φορά τείνουμε να παίρνουμε τον εαυτό και τα εγχειρήματά μας περισσότερο σοβαρά απ’ όσο θα έπρεπε. Η σχέση μου με την Κύπρο και τους ανθρώπους της, από την άλλη, μετράει πολλά χρόνια, από την πρώτη μου επίσκεψη ως φοιτήτρια, και κατόπιν με τις συχνές επισκέψεις που μου χάρισαν φιλίες διαρκείας, όταν δίδαξα Ιστορία της Τέχνης στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου επί σειρά ετών. Η Κύπρος είναι τόπος που με εμπνέει και με διάφορους τρόπους, επιστρέφω από καιρού εις καιρόν.
Ταυτότητα έκθεσης:
Το Σώμα Είναι η Νίκη και η Ήττα των Ονείρων
Μια έκθεση της K-Gold Temporary Gallery
Ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής: Νικόλας Βαμβουκλής
Επιμέλεια: Δρ Αθηνά Χατζή
+ Στη Δημοτική Πινακοθήκη Μήθυμνας στη Λέσβο από τις 11 Αυγούστου 2017 μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου 2017.
Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Arcangelo Sassolino, Αιμιλία Γιαννοπούλου, Λυδία Δαμπασίνα, Alix Marie, Ανδρέας Στυλιανουδάκης, Χρήστος Μούχας, HOPE, Άννα Μαρία Σαμαρά, HART+LËSHKINA, Λητώ Κάττου, Ορέστης Λαζούρας, Gjergj Bodari, Louise Plaze
