Τα μαντάλα, που στα σανσκριτικά σημαίνουν "κύκλος", αποτελούν σύμβολα του ινδουισμού και του βουδισμού με ξεχωριστές εκφάνσεις και νοήματα, αλλά με κοινό άξονα την -κατά γενική εκτίμηση- απεικόνιση ενός μικρόκοσμου μέσα στο σύμπαν. Παρέχουν, επίσης, τη βάση πάνω στην οποία στηρίζεται ο Ουσάμι Μασαχίρο για τα δικά του σύγχρονα και άκρως εντυπωσιακά μαντάλα [manda-la].

O 45χρονος φωτογράφος από την Ιαπωνία δημιουργεί θεαματικά σκηνικά στα οποία συμμετέχουν δεκάδες άνθρωποι μαζί σε ένα κάδρο [χωρίς ψηφιακή επεξεργασία, χωρίς κολάζ, χωρίς ετεροχρονισμένες φωτογραφήσεις]. Το σκεπτικό του Ουσάμι Μασαχίρο βαδίζει παράλληλα με τα παραδοσιακά βουδιστικά μαντάλα, που ενώ φέρνουν στο μυαλό μας γεωμετρικούς σχηματισμούς, τα συγκεκριμένα τοποθετούν τον Βούδα στο κέντρο και "αφηγούνται" τον κύκλο της ζωής του.

Παρομοίως, ο Μασαχίρο ορίζει ένα πρόσωπο [ή πρόσωπα] ως πρωταγωνιστή/ές της φωτογραφίας του, με φίλους, συγγενείς, στιγμιότυπα της ζωής του/τους. Μια από τις διασημότερες και πιο εντυπωσιακές φωτογραφίες του Μασαχίρο είναι αυτή στο επίκεντρο της οποίας βρίσκεται ο Οτσούκα Κεν, ιδιοκτήτης του K-Books, του μεγαλύτερου βιβλιοπωλείου στο Τόκιο. Ο Οτσούκα Κεν πάσχει από μυϊκή δυστροφία και στη φωτογραφία εικονίζεται σε νοσοκομειακό κρεβάτι με σκηνές από τη ζωή του [γάμος, επαγγελματικοί σταθμοί, φοιτητική ζωή κ.ά.], συγγενείς, συνάδελφους και φίλους να τον περιτριγυρίζουν.

Σε μία ακόμη εμβληματική φωτογραφία-μαντάλα, στην οποία συμμετείχαν ταυτόχρονα περί τα 200 άτομα, ο Μασαχίρο τοποθέτησε στο κέντρο τη Χαγιάσι Γιουρίκο, επιβιώσασα της Χιροσίμα και πρόεδρο ενός συνδέσμου για τη στήριξη όσων κατάφεραν να ζήσουν μετά τη ρίψη της ατομικής βόμβας στην ιαπωνική πόλη. Ο Μασαχίρο χωρίζει το κάδρο του στα δύο, με τη Χαγιάσι Γιουρίκο στη γραμμή ανάμεσα στον θάνατο και τη ζωή, απεικονίζοντας τις εμπειρίες τεσσάρων γενιών που βίωσαν, είτε οι ίδιοι είτε μέσα από αναμνήσεις των γονιών και παππούδων τους, το δράμα της Χιροσίμα. Τα πιο πάνω, σαν εισαγωγή στην πρακτική του Ουσάμι Μασαχίρο για τη δημιουργία των φωτογραφιών του. Για ένα τελικό κλικ, χρειάζονται ακόμη και χρόνια έρευνας καθώς αναζητεί τον/τους πρωταγωνιστή/ές του και τα επεισόδια της ζωής του/τους που θα φιλοξενηθούν στο κάδρο.

Πρώτη φορά εκτός Ιαπωνίας

Ταξιδεύοντας από τη μια άκρη της αχανούς Ιαπωνίας στην άλλη, ο Μασαχίρο δημιουργεί για πρώτη φορά μια σειρά από manda-la που δεν αφορούν την πατρίδα του αλλά μια άλλη χώρα. Την Κύπρο. Η πρόσκληση στον Ουσάμι Μασαχίρο έφτασε από την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης Πάφος2017, για να συμμετάσχει στο πρόγραμμα "Ιαπωνική ματιά στην Κύπρο", που πραγματοποιείται με την υποστήριξη και συνεργασία του πολιτιστικού οργανισμού EU-Japan Fest και του οργανισμού Σπίτι της Συνεργασίας. Ο Ιάπωνας φωτογράφος βρέθηκε στην Κύπρο για πρώτη φορά τον περασμένο Δεκέμβρη, επέστρεψε το καλοκαίρι και βρίσκεται ξανά εδώ για το τελικό στάδιο της δουλειάς του. "Το σκεπτικό του πρότζεκτ είναι η ανα-θεώρηση του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος της Κύπρου μέσα από τους ανθρώπους που ζουν σ' αυτή τη χώρα", σημειώνει σε συνέντευξή του στο "Παράθυρο". Δίνοντας την "κυπριακή εκδοχή των manda-la, ο Μασαχίρο θα δημιουργήσει μια σειρά από φωτογραφίες που απεικονίζουν άτομα από την ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή κοινότητα, με τις προσωπικές τους ιστορίες ζωής, παρουσιάζοντας παράλληλα "την επιθυμία για ειρήνη μέσα από τη σκοπιά της αρμονικής συνύπαρξης στην Κύπρο. Θέλω αυτά τα έργα να ιδωθούν όχι μόνο από τους Κυπρίους, αλλά και από ανθρώπους στο εξωτερικό. Θα ήθελα να μάθουν [για] την Κύπρο και να αναλογιστούν ζητήματα διένεξης, συγκρούσεων και ειρήνης, αλλά και του κοινού μας μέλλοντος", αναφέρει.

Από το ατομικό στο συλλογικό

"Δέχτηκα την πρόσκληση από το Πάφος2017 για να δημιουργήσω ένα φωτογραφικό πρότζεκτ. Πριν απ' αυτό, ντρέπομαι να πω πως δεν είχα ιδέα για την ύπαρξη της Κύπρου", αναφέρει ο Μασαχίρο. "Ωστόσο, μένοντας εδώ για δύο βδομάδες τον περασμένο Δεκέμβρη για την έρευνα στο πλαίσιο του πρότζεκτ, αντιλήφθηκα πως θα υπήρχε μεγάλο ενδιαφέρον τόσο στην Κύπρο όσο και εκτός, εάν έφτιαχνα manda-la για την Ιστορία της και για όσα συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στη χώρα. Το θέμα της πατρίδας -με την έννοια του τόπου καταγωγής και του τόπου διαμονής- είναι πολυσυζητημένο και επίκαιρο. Επιπλέον, πάντα κρύβεται μια αλήθεια στις προσωπικές ιστορίες που δεν είναι γραμμένη στην επίσημη αφήγηση της χώρας, όχι μόνο εδώ, αλλά παντού. Και, τέλος, αυτό το πρότζεκτ με ενδιαφέρει να το δουν Ιάπωνες σαν κι εμένα ώστε να μάθουν για την Κύπρο".

Η κυπριακή εμπειρία

Αργαλειοί, τάβλια, πρόβατα, χαλλούμια, καπνά, έθιμα, σύμβολα και άλλα στοιχεία που συναποτελούν την κυπριακή κουλτούρα επιστρατεύτηκαν για τις φωτογραφίες. Ο Ουσάμι Μασαχίρο έψαξε και βρήκε μια σειρά από ενδιαφέρουσες ιστορίες που θα παρουσιάζονται παράλληλα στα manda-la του για την Κύπρο. Ξεκινώντας από τους γάτους που περνούν ελεύθερα από τη μια στην άλλη πλευρά της διαχωριστικής γραμμής, παρουσιάζει ανθρώπους από την ελεύθερη και κατεχόμενη Κύπρο καθώς επιστρέφουν στα σπίτια τους κουβαλώντας τις ασχολίες τους. Μία ιστορία έχει τίτλο "Επέστρεψα από τον βορρά, επέστρεψα από τον νότο" και θα παρουσιάζει μια γυναίκα από τη Μόρφου που επιστρέφει στο χωριό της στην Πάφο και φτιάχνει χαλλούμια και αντίστοιχα μια γυναίκα από τη Λευκωσία που επιστρέφει στο χωριό της στη Γιαλούσα.

Θα παρουσιάζονται επίσης άνθρωποι όπως ο Ντερβίς που έδωσε στέγη σε παιδιά στους δρόμους και τους ενέπλεξε στην τέχνη του χορού χιπ χοπ στο σπουδαίο Studio 21 της άλλης πλευράς της Λευκωσίας. Επιπλέον, μία από τις φωτογραφίες είναι αφιερωμένη στην κοινότητα των ΛΟΑΤΙ. Η κεντρική φωτογραφία από την Κύπρο θα είναι τοποθετημένη στον Άγιο Σωζόμενο και θα έχει τη μαζικότερη συμμετοχή, με 50 Ελληνοκύπριους και 50 Τουρκοκύπριους να προσεύχονται, με στρατιώτες, παιδιά, κάμποσους συμβολισμούς και αναπαραστάσεις εθίμων που αποτελούν την κοινή μας κουλτούρα.

Η κεντρική φωτογραφία από την Κύπρο θα είναι τοποθετημένη στον Άγιο Σωζόμενο και θα έχει τη μαζικότερη συμμετοχή, με 50 Ελληνοκύπριους και 50 Τουρκοκύπριους να προσεύχονται, με στρατιώτες, παιδιά, κάμποσους συμβολισμούς και αναπαραστάσεις εθίμων που αποτελούν την κοινή μας κουλτούρα.



Όσο για την εμπειρία του Ιάπωνα φωτογράφου όταν ήρθε σε επαφή με αυτή την περιβόητη κυπριακή κουλτούρα, "είμαι ακόμη εδώ και δεν μπορώ να πω πολλά", σχολιάζει. "Νιώθω όμως τη διαφορά Κύπρου - Ιαπωνίας σε πολλά επίπεδα. Κατ' αρχάς, η αίσθηση του χρόνου για τους Κύπριους είναι πολύ διαφορετική. Έπειτα, είναι μια σειρά από περίπλοκα ζητήματα εξαιτίας της διαχωριστικής γραμμής που δεν μπορούσα να αντιληφθώ. Το θέμα της θρησκείας, των συμβόλων, της διένεξης μεταξύ άλλων θεμάτων. Τώρα είμαι στο τελικό στάδιο της δουλειάς και εξακολουθώ να βρίσκομαι σε δύσκολη θέση σε ό,τι αφορά αυτά τα ζητήματα και τις διαφορές. Και δεν είναι μόνο το γλωσσικό εμπόδιο. Ωστόσο, υπάρχει σημαντική βοήθεια και πιστεύω πως θα ξεπεραστούν οι όποιες δυσκολίες".

Στροφή σε κοινωνικά θέματα

Ο Ουσάμι Μασαχίρο ξεκίνησε το πρότζεκτ των manda-la πάνω από 20 χρόνια πριν, στο πλαίσιο εργασίας για τη Σχολή Καλών Τεχνών. Όλα άρχισαν με μια φωτογράφηση στο δωμάτιο του καλύτερού του φίλου. Ωστόσο, το 2011 το πρότζεκτ πήρε μια πολύ ξεχωριστή στροφή, που έφερε και την αναγνώριση. Ο μεγάλος σεισμός στην Ιαπωνία και η σειρά των τσουνάμι που ακολούθησαν "πήραν μαζί τους χιλιάδες ανθρώπινες ζωές μέσα σ' ένα λεπτό. Έπειτα έγινε το πυρηνικό ατύχημα στο εργοστάσιο της Φουκουσίμα. Η τρομακτική καταστροφή με ώθησε σαν καλλιτέχνη να σκεφτώ πώς θα μπορούσα να ανταποκριθώ σ' αυτό το γεγονός. Κρατώντας την ιδέα της παρουσίασης ενός ή πολλών ατόμου/ων, ξεκίνησα να σκέφτομαι πώς μπορώ να μιλήσω μέσα από την τέχνη μου για ένα κοινωνικό ζήτημα. Μέσα από αυτή την εμπειρία, η σειρά των manda-la απέκτησε ξεχωριστή θέση στη δουλειά μου. Δεν είναι εύκολο να δημιουργήσεις έργα με πολλούς ανθρώπους παρόντες. Ωστόσο, θεωρώ πως δεν είναι μόνο η δημοσιογραφία, αλλά και η τέχνη που μπορεί να αναδείξει ένα κοινωνικό ζήτημα κι αυτός είναι ένας σημαντικός ρόλος της τέχνης. Πιστεύω πως αναμειγνύοντας την πραγματικότητα και την αναπαράσταση με την ευαισθησία του καλλιτέχνη, το αποτέλεσμα μπορεί να φτάσει σε ένα ευρύτερο και διαφορετικό κοινό, προκαλώντας το συναίσθημα αλλά και προβληματισμό".

Ο Ουσάμι Μασαχίρο σε μια φωτογράφηση στον Άγιο Σωζόμενο με θέμα την ΛΟΑΤΙ κοινότητα του νησιού.