Τα κρίσιμα ζητήματα της μετανάστευσης, των διελεύσεων και των συνόρων παρουσιάζει η νέα έκθεση του Δημοτικού Κέντρου Τεχνών Λευκωσίας [NiMAC] με τίτλο Getting Across, μια συνδιοργάνωση με το Ινστιτούτο Γκαίτε Κύπρου. Πρόκειται για την πρώτη έκθεση στον χώρο του NiMAC μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων που έλαβε η κυπριακή κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης της πανδημίας, υποχρεώνοντας τόσο το Κέντρο Τεχνών όσο και άλλα πολιτιστικά ιδρύματα να παραμείνουν κλειστά για διάστημα σχεδόν τριών μηνών.

Μάλιστα, η εν λόγω έκθεση, η οποία είναι περιοδεύουσα και συμμετέχουν σε αυτήν διεθνείς καλλιτέχνες, έγινε κατορθωτό να ανοίξει τόσο σύντομα επειδή τα έργα βρίσκονταν ήδη στην Κύπρο πριν από το lockdown. Στις αρχές Μαρτίου, το NiMAC ετοίμαζε τη σκηνογραφία της έκθεσης. Μέχρι που, στα μέσα του μήνα, κάθε δραστηριότητα διακόπηκε.

Παρ' όλα αυτά, σήμερα είναι έτοιμη και θα δεχτεί το κοινό της στις 11 Ιουνίου. «Για πρώτη φορά στην ιστορία μας, χωρίς εγκαίνια», επισημαίνει ο διευθυντής του NiMAC Γιάννης Τουμαζής, που επιμελείται και την κυπριακή συμμετοχή στην έκθεση με τα έργα τριών γυναικών καλλιτέχνιδων: της Έφης Σαββίδη, της Ελίζαμπεθ Χόακ Ντέρινγκ και της Νουρτάν Καραγκίλ. Η δουλειά τους παρουσιάζεται δίπλα στα έργα σημαντικών καλλιτεχνών από τον διεθνή χώρο, από κάθε γωνιά του κόσμου.

André Lützen, από τη σειρά European Lines, φωτογραφία, 2010 - ongoing

Σύνορα στο μυαλό μας

Μια κίτρινη αστυνομική κορδέλα με την ένδειξη «Μην περάσετε τη γραμμή» διασχίζει το τοπίο της Ερήμου Μοχάβι στην Καλιφόρνια. Η κάμερα κινείται όλο και πιο πίσω μέχρι που αποκαλύπτεται πως οι δύο άκρες της κορδέλας είναι δεμένες σε δύο κόκκινα μπαλόνια γεμάτα ήλιον. Σιγά-σιγά ανεβαίνουν προς τα πάνω και η γραμμή μαζί τους, διασχίζοντας ελεύθερα την έρημο στην οποία πια δεν υπάρχει διαχωριστική γραμμή. Αυτή η εικόνα συνιστά το βίντεο του 82χρονου Ελβετού καλλιτέχνη Roman Signer που συμμετέχει στην έκθεση και που, μαζί με άλλα έργα, ορίζει την κεντρική ιδέα της έκθεσης: «Ότι τα σύνορα και οι διαχωριστικές γραμμές είναι ανθρώπινες κατασκευές που έχουν σημασία στα μυαλά των ανθρώπων αλλά όχι στην πραγματικότητα του πλανήτη», σημειώνει ο Γιάννης Τουμαζής.

Με όσα συμβαίνουν γύρω μας καθημερινά, από τις άθλιες συνθήκες κάτω από τις οποίες κρατούνται δέσμιοι οι αιτητές ασύλου στο Κέντρο Πουρνάρα μέχρι την υποκινούμενη από ρατσισμό δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, η έκθεση μοιάζει τρομακτικά επίκαιρη. «Θα ήταν επίκαιρη ούτως ή άλλως. Πάντα είναι», σημειώνει ο Γιάννης Τουμαζής

Τον πνευματικό διαχωρισμό μιας υγιούς κατάστασης από μια άρρωστη αντικατοπτρίζει και το έργο του Javier Tellez, αναφέρει ακόμη. Πρόκειται για ένα γεγονός στην Τιχουάνα, το οποίο και οπτικογραφήθηκε, στα σύνορα μεταξύ Μεξικού και ΗΠΑ, όταν ένας άνθρωπος εκτοξεύεται από ένα κανόνι, περνώντας το σύνορο [και προσγειώνεται σε ένα δίχτυ ασφαλείας στην άλλη πλευρά].

Eva Leitolf, σειρά Postcards from Europe, Λιμάνι Ηγουμενίτσας, Ελλάδα 2011, φωτογραφία, 2011
Έκθεση χωρίς σύνορα

Αν και μιλά γι' αυτά, η ίδια η έκθεση Getting Across δεν έχει σύνορα. Ξεκίνησε ως πρωτοβουλία του Ινστιτούτου Γκαίτε στο Δελχί της Ινδίας και ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου προτού φτάσει στη χώρα μας.

«Το ενδιαφέρον της έκθεσης είναι ότι δεν επικεντρώνεται στις ροές των μεταναστών στη Μεσόγειο ή στην Ευρώπη ή αλλού, ούτε στα νεότερα προσφυγικά κύματα. Μιλά για διάφορα σημεία του πλανήτη και θίγει ξεχωριστά μεν ζητήματα, στα οποία ωστόσο είναι ξεκάθαρο πως η βία και τα προβλήματα είναι κοινά, είτε είναι στην Ανατολή ή στη Δύση, στον Βορρά ή στον Νότο».

Η κυπριακή συμμετοχή

Η Έφη Σαββίδη παρουσιάζει μια σειρά από φωτογραφίες ως συνέχεια ενός πρότζεκτ στήριξης και καταγραφής του αγώνα της οικογένειας Χασάν, απάτριδων Κούρδων, που βρίσκονται στην Κύπρο πάνω από μια δεκαετία. Το 2017, η οικογένεια κατασκήνωσε έξω από το Προεδρικό Μέγαρο και το Υπουργείο Εσωτερικών στη Λευκωσία διεκδικώντας το νόμιμό της δικαίωμα για απόκτηση κυπριακής υπηκοότητας. Οι φωτογραφίες παρουσιάζουν καθημερινά αντικείμενα που χρησιμοποιούσε η οικογένεια στον ενάμιση χρόνο παραμονής της στα αντίσκηνα, τα οποία αποκτούν μια μεταφυσική διάσταση. Παρουσιάζεται επίσης ένα βίντεο από το τέλος μιας μέρας ζώντας στις σκηνές έξω από το ΥΠΕΣ.

Η Ελίζαμπεθ Χόακ Ντέρινγκ παρουσιάζει ένα βίντεο, αποτέλεσμα ενός προγράμματος φιλοξενίας στο οποίο συμμετείχε στο Βερολίνο. Βρισκόμενη εκεί ανακάλυψε ότι μέρος του υλικού του Τείχους του Βερολίνου θρυμματίστηκε και επαναχρησιμοποιήθηκε για την ασφαλτόστρωση ενός δρόμου. Το βίντεο καταγράφει τη διαδρομή αυτού του δρόμου, και αποτελεί ένα μεταφορικό ταξίδι στο ίδιο το Τείχος. «Είναι ένα πολύ συμβολικό έργο για την έννοια του Τείχους», σχολιάζει ο κ. Τουμαζής.

Η Αμμοχωστιανή Νουρτανέ Καραγκίλ συμμετέχει με δύο έργα στην έκθεση, το ένα με άμεση αναφορά στο 1974 και στο πώς επηρέασε τον τρόπο ζωής της, παρά το ότι δεν βίωσε τον πόλεμο. Σχολιάζει, ωστόσο, ότι ζούμε στα σύνορα του πολέμου μέσα από τη δημιουργία μιας εγκατάστασης στην οποία προσπαθεί να ανασυνθέσει τα σύνορα της χώρας. Το δεύτερό της έργο είναι ένα βίντεο στο οποίο τα παιδιά παραβαίνουν τον όρκο που δίνουν στην τουρκοκυπριακή κοινότητα κάθε πρωί στο σχολείο.

Το μήνυμα

Καλλιτέχνες από τη Γερμανία, το Πακιστάν, τις ΗΠΑ, ο σπουδαίος Μάικ Παρ από την Αυστραλία και η περίφημη Κιμσούτζα από την Κορέα, άλλοι από το Βέλγιο, το Μεξικό, την Ινδία και αλλού συμπληρώνουν το σκηνικό που έστησε το NiMAC σε μια έντονα πολιτική -και δη την κατάλληλη στιγμή- έκθεση.

«Πάντα είναι επίκαιρα αυτά τα θέματα», σχολιάζει ο κ. Τουμαζής, εξηγώντας ότι «τα προβλήματα της μετανάστευσης, των προσφύγων και των αιτητών ασύλου είναι μέρος της ανθρώπινης ιστορίας για αιώνες». Σημειώνει, ωστόσο, ότι από το καλοκαίρι του 2015, οι πρόσφυγες που αναζητούν καταφύγιο κυριαρχούν στην πολιτική ατζέντα διεθνώς.

Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: André Lützen (Γερμανία), Eva Leitolf (Γερμανία), Kishor Parekh (Ινδία), Sumit Dayal (Ινδία), Kimsooja (Κορέα/ΗΠΑ/Γαλλία), Roman Signer (Ελβετία), Mike Parr (Αυστραλία), Erik Levine (ΗΠΑ), Halil Altindere (Τουρκία), Adrian Paci (Αλβανία/Ιταλία), Francis Alÿs (Βέλγιο/Μεξικό), Javier Téllez (Βενεζουέλα), Bani Abidi (Πακιστάν/Γερμανία), Raqs Media Collective (Ινδία),  Έφη Σαββίδη (Κύπρος), Elizabeth Hoak-Doering (Κύπρος), Nurtane Karagil (Κύπρος)

«Επιπλέον, η πανδημία του κορωνοϊού μας έβαλε σε ένα καθεστώς -πολυτελούς- αυτοπεριορισμού, αν μη τι άλλο όμως εκείνοι που μπορούν να δουν ευρύτερα το θέμα, ίσως κατάλαβαν τι σημαίνει ο καταναγκαστικός περιορισμός ανθρώπων κάτω από τις χειρότερες συνθήκες, πολλές φορές ασκώντας βία και τεράστιες πιέσεις και αγνοώντας τα δικαιώματα των ανθρώπων».

Εν τέλει, η έκθεση Getting Across, που θα μπορούσε να αποδοθεί στα ελληνικά ως «Περνώντας Απέναντι», μάλλον επιχειρεί να περάσει -και το μήνυμα- απέναντι: στην πλευρά που ενστερνίζεται, ακόμη και στις πιο ήπιες εκδοχές τους, πολιτικές ρατσισμού, εθνικισμού και διχασμού. Θέτοντας, ίσως, ένα ερώτημα: μπορούμε να μπούμε στη θέση τους;

+ Από 11 Ιουνίου μέχρι 1η Αυγούστου στο Δημοτικό Κέντρο Τεχνών Λευκωσίας, Συνεργασία Ίδρυμα Πιερίδη [NiMAC] / Παλιάς Ηλεκτρικής 19, 1016, Λευκωσία 

Ξεναγήσεις στις 17 Ιουνίου, 1η Ιουλίου, 15 και 29 Ιουλίου στις 18:00 [στα ελληνικά εκτός 29/07 στα αγγλικά] και στις 26 Ιουνίου, 10 και 24 Ιουλίου στις 10:00 [στα ελληνικά εκτός 10 Ιουλίου στα αγγλικά]. Για τις ξεναγήσεις είναι απαραίτητη η κράτηση στο τηλ. 22797400 [Δευ—Παρ 08:30-14:30] ή στο info@nimac.org.cy 

Παρακαλούνται οι συμμετέχοντες να φορούν μάσκες και να κρατούν την απαραίτητη απόσταση μεταξύ τους. 

Διαδικτυακά εκπαιδευτικά προγράμματα για παιδιά ηλικίας 6-11 ετών

Σάββατα, 10:00–11:30 20 Ιουνίου | 4, 18 Ιουλίου | 1 Αυγούστου 2020. Κρατήσεις τηλ. 22797400 [Δευ–Παρ 08:30-14:30] ή στο info@nimac.org.cy

ΑΡΧΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: Εφη Σαββίδη, Today was like tomorrow, 2015