Μέσα από το πρώτο αυτό έργο, με τίτλο «imperceptibilities», μια σειρά από οπτικοακουστικές και ηχητικές παρεμβάσεις, τίθεται προς εξερεύνηση ένα άπιαστο ή αθέατο μάλλον ζήτημα: η ηχορρύπανση στα θαλάσσια πεδία ως άμεσο αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Το σκεπτικό του «Whisper orbits: imperceptibilities» αναπτύσσεται ως μια εκδήλωση ανησυχιών εκ μέρους της θαλάσσιας ζωής προς την ανθρώπινη παρουσία στο νερό, ανταλλάζοντας αφηγηματικές θέσεις για να επανεξετάσει τον αντίκτυπο των πράξεών της μέσα από μια διαδικασία κατανόησης.

Ο ήχος ταξιδεύει πέντε φορές πιο γρήγορα στο νερό, με αποτέλεσμα ανθρωποκεντρικές διαδικασίες όπως εξορύξεις για πετρέλαια και φυσικά αέρια στο νερό να προκαλούν σοβαρή διατάραξη της υποθαλάσσιας ζωής. Για θηλαστικά του βυθού που βασίζονται σε ηχητικά κύματα προκειμένου να επικοινωνήσουν μεταξύ τους για διαδικασίες όπως η πλοήγηση, η εξεύρεση τροφής και η αποφυγή κινδύνων, μεταξύ άλλων, χάνεται σταδιακά η ικανότητα της επιβίωσης καταλήγοντας να σπαρταρούν ή/και να είναι ήδη νεκρά σε παραλίες.

Εξερευνώντας τοποθεσίες που θεωρούνται ενδεικτικές για τον υψηλότερο βαθμό ηχητικής διατάραξης στη θαλάσσια ζωή, χωρίς αυτά ωστόσο να ακούγονται ιδιαίτερα επιβλαβή στον άνθρωπο, το έργο επιχειρεί να προσεγγίσει δύσβατα σημεία υποβρύχιων γεωτρήσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου, μεταξύ άλλων τα διυλιστήρια Ελευσίνας και Ασπρόπυργου, ερχόμενο έτσι αντιμέτωπο με τα όρια που περιορίζουν τις προσπάθειές μας να αντιληφθούμε την έκταση του προβλήματος. Με στόχο τη διεύρυνση μιας συλλογικής κατανόησης φυσικής ισορροπίας και συνύπαρξης, το «Whisper Orbits» μας προσκαλεί να βυθιστούμε σε συλλογικές ασκήσεις ενσυναίσθησης.

Πώς προέκυψε η ιδέα για το έργο αυτό;

Προβληματίζομαι ασταμάτητα με τον αντίκτυπο της ανθρώπινης ηχορρύπανσης στην υποθαλάσσια ζωή, οπόταν η απόφαση να εξερευνήσω το φαινόμενο αυτό μέσα από τη δουλειά μου ήταν θέμα χρόνου. Το έργο προκύπτει από μια βαθιά ανάγκη να ερευνήσω κάτι που με συγκινεί, προκειμένου να το κατανοήσω πρώτα εγώ ο ίδιος και στη συνέχεια να μοιραστώ τις ανησυχίες μου. Εικόνες από θηλαστικά του βυθού να σπαρταρούν στην άμμο προκαλούσαν πάντα έντονα συναισθήματα μέσα μου, αναρωτιόμουν πώς μπορεί να είχαν καταλήξει εκεί και κάτω από ποιες συνθήκες. Ζητήματα που αφορούν τέτοιες διαδικασίες είναι μυστήριες για μας, που δεν τις βλέπουμε να εκτυλίσσονται, με αποτέλεσμα ενώ κάποια θέματα αποτελούν επείγουσες ανάγκες αυτά παραμένουν ανεξερεύνητα.

Ποια διαδικασία έρευνας ακολουθείς;

Διερευνώντας ποιες μπορεί να είναι οι αιτίες πρόκλησης μιας τόσο βίαιης κατάστασης δεν άργησα να ανακαλύψω πως αυτές δεν είναι άλλες από τις δραστηριότητες των ανθρώπων στο νερό, και στη συνέχεια εξετάζοντας ποιες από αυτές επιφέρουν τη μεγαλύτερη διατάραξη στη θαλάσσια ζωή. Οι υποθαλάσσιες γεωτρήσεις για πετρέλαια και φυσικά αέρια προκαλούν τη μεγαλύτερη καταστροφή στις διαδικασίες πλοήγησης, ζευγαρώματος και επιβίωσης για θηλαστικά του βυθού. Συζητώντας με εμπειρογνώμονες ως προς το ποιες τοποθεσίες μπορούν να θεωρηθούν ενδεικτικές οδηγήθηκα σταδιακά σε διυλιστήρια πετρελαίου και φυσικού αερίου σε Ελευσίνα και Ασπρόπυργο. Έχοντας πλέον στραφεί σε αυτά αποφάσισα να διεκδικήσω το δικαίωμα να εξασφαλίσω πρόσβαση, ανακαλύπτοντας πως οι τοποθεσίες αυτές έχουν οριστεί ως μη προσβάσιμες, απαγορεύοντας ακόμη και τη φωτογράφιση, κάτι που ίσως θα πρεπε να μας προβληματίσει όλους. Στην περίπτωση των διυλιστηρίων Ελευσίνας και Ασπρόπυργου επέλεξα να μην κάνω εκπτώσεις στην αποφασιστικότητά μου να αποκτήσω πρόσβαση σε αυτά και φτάνοντας ένιωσα την οσμή του πετρελαίου να γεμίζει τους πνεύμονές μου.

Ποια είναι η τελική μορφή του έργου;

Το έργο παίρνει τη μορφή οπτικοακουστικών παρεμβάσεων σε δημόσιους χώρους στην Αθήνα, συγκεκριμένα στην περιοχή της Κυψέλης όπου βρίσκεται και ο οργανισμός ο οποίος με φιλοξενεί. Μια σειρά από βίντεο και ηχητικά έργα που αποτελούν θραύσματα μιας ανθρωποκεντρικής συνθήκης που κανένας δεν έχει εξετάσει από μια άλλη οπτική. Κατά τη διάρκεια της έρευνάς μου στην Αθήνα τους τελευταίους τρεις μήνες συζητώ καθημερινά με την τοπική κοινότητα προκειμένου να δημιουργηθούν συνθήκες που να επιτρέπουν στα έργα να επικοινωνήσουν σωστά με τους θεατές που θα τα αντικρίσουν απροσδόκητα, σε τοποθεσίες που πρέπει να κρίνονται ευνοϊκές τόσο για ειλικρινή επικοινωνία όσο και για πιθανές αλλαγές του τρόπου σκέψης.

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι ένα έργο που μιλά για την επικοινωνία γενικότερα; Μεταξύ μας, με τη φύση, με τον εαυτό μας;

Αυτό που λες ισχύει και η επικοινωνία είναι μια διαδικασία που καλούμαστε να επαναπροσδιορίσουμε τι σημαίνει για μας, ιδίως όσον αφορά μορφές της που μας είναι άγνωστες. Πώς επικοινωνεί κανείς με τη φύση; Αν είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε προβλήματα που οι άλλοι δεν έχουν εντοπίσει ακόμη, πώς εκφέρουμε λόγο γι' αυτά; Πώς γινόμαστε εμείς, οι άνθρωποι, αγγελιαφόροι ζητημάτων γύρω από το μη ανθρώπινο προκειμένου να εκφραστούν ανησυχίες εκ μέρους της θαλάσσιας ζωής; Πώς μπορούμε να διαδραματίσουμε εμείς καταλυτικό ρόλο στο να πραγματοποιηθεί μια τέτοια έκφραση ανησυχιών μεταξύ διαφορετικών ειδών στο ίδιο περιβάλλον; Για τη δουλειά μου αυτό τίθεται ως μια μη ανθρωποκεντρική συνθήκη, ως μια λύτρωση που πηγάζει από μια επαναλαμβανόμενη πλέον απογοήτευση με τη συνεχή ανεπάρκεια του ανθρώπου να πραγματοποιήσει «ασκήσεις ενσυναίσθησης», όπως αναφέρομαι μιλώντας για τα νέα έργα αυτά.

Είσαι συνιδρυτής του προγράμματος A Climate Challenge που πραγματοποιήθηκε το 2019 στο Φυτώριο. Μίλησέ μας λίγο γι' αυτό και τα αποτελέσματα της δράσης. Τελικά η τέχνη μπορεί να βοηθήσει στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας όσον αφορά το θέμα της κλιματικής αλλαγής;

Πιστεύω πως ενώ το συγκεκριμένο φαινόμενο δεν εμπίπτει -τουλάχιστον άμεσα- στο πλαίσιο των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής μάς υπενθυμίζει πως δύσκολα οι άνθρωποι αφιερώνουν σημασία σε αυτά που δεν μπορούν οι ίδιοι να δουν. Επιλέγω να χρησιμοποιώ το βήμα που μου παρέχει η εργασία της τέχνης για να θίξω ζητήματα που δεν συζητούνται και να προσπαθήσω αυτά να εξελιχθούν στη διαμόρφωση μιας κοινής συνείδησης γύρω από τα πράγματα. Η ηχορρύπανση γενικότερα δεν φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα παρότι στατιστικά είναι κάτι που επηρεάζει σε τεράστιο βαθμό τις ζωές όλων. Πώς διαχειριζόμαστε την ηχορρύπανση; Ποιος ελέγχει τον ηχητικό αντίκτυπο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων; Σε ποιους μπορεί να εμπίπτει η ευθύνη για τη θέσπιση κανονισμών και την παρακολούθησή τους; Το πρόβλημα της υποθαλάσσιας ηχορρύπανσης αποτελεί ζήτημα που δεν έχουμε εξερευνήσει, συλλογικά και οργανωμένα, με αποτέλεσμα αυτό να παραμένει κάτι το οποίο δεν υπόκειται σε κανόνες. Μέσα από την έρευνά μου στο θέμα αντιλαμβάνομαι την έκταση που παίρνουν τα προβλήματα όταν δεν αντιμετωπίζονται και συνειδητοποιώντας ότι ο θόρυβος γενικότερα είναι κάτι που δεν υπόκειται σε κανόνες θα πρέπει να σκεφτούμε τι σημαίνει αυτό για τον κάθε έναν από μας.

*Η παρουσίαση του έργου θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 27 Ιουλίου στο πλαίσιο της ομαδικής έκθεσης «journeying towards that which is missed» στην οποία θα παρουσιάσουν έργα οι Χλόη Καρνέζη και Fionnuala McGowan σε επιμέλεια Ιωάννας Γερακίδη. Τοποθεσία: Snehta residency - Main Space, Ι. Δροσοπούλου 47, Κυψέλη, Αθήνα. Διάρκεια παρουσίασης: 28/07-31/07. Ώρες λειτουργίας: καθημερινά 18:00-21:00. Περισσότερα για τη δουλειά του Όθωνα: https://othonas-charalambous.com/.