Στον εκθεσιακό χώρο Common Room δίπλα από το καφενείο Πρόζακ, η Αλεξία Νησιφόρου, η Ερμίνα Δημητρίου, η Μαρία Λοΐζου και η Νίκη Λιαλιάρη, περπατούν πάνω κάτω ολοκληρώνοντας κάποιες τελευταίες πινελιές στην προετοιμασία της έκθεσης. Η έκθεση «Women Need More Sleep Because Fighting The Patriarchy Is Exhausting», που διαρκεί από τις 11 έως τις 31 Ιανουαρίου, μιλά για τη θέση της γυναίκας στην κυπριακή κοινωνία, την καταπίεση, την κακοποίηση, τη σχέση των γυναικών με το σώμα και τον εαυτό τους, την αγωνία του να είσαι γυναίκα, που παραμένει ακόμα και σήμερα.

Η πατριαρχία, ένα ζήτημα όσο παλιό όσο ο χρόνος, επανήλθε στην επικαιρότητα τα τελευταία χρόνια με το κίνημα #metoo και τις αλυσιδωτές αποκαλύψεις γυναικών που υπήρξαν θύματα σεξουαλικής παρενόχλησης ή βίας. Κάτι που αποτέλεσε ένα έναυσμα για την έκθεση της οποίας η προετοιμασία ξεκίνησε σχεδόν ενάμιση χρόνο πριν, με μια ιδέα της Ερμίνας Δημητρίου. «Όταν μοιράστηκα την ιδέα μου με τις υπόλοιπες, καταλάβαμε ότι είχαμε πολλά κοινά βιώματα πατριαρχικής συμπεριφοράς στην Κύπρο. Δεν χρειάστηκε καν να κάνουμε ιδιαίτερο brainstorming όπως κάνουμε συνήθως σε πρότζεκτ. Η κατεύθυνση ήταν ξεκάθαρη», εξηγεί η Ερμίνα.

Η Αλεξία, η Ερμίνα, η Μαρία και η Νίκη είναι φίλες και πρώην συνάδελφοι από τον χώρο των τεχνών και της επικοινωνίας. Δύο γραφίστριες και δύο κειμενογράφοι, η κάθε μία δούλευε το δικό της έργο ξεχωριστά, αλλά στην πορεία αντάλαζαν απόψεις, σκέψεις και ιδέες μέσα από συναντήσεις.

«Μας ήρθαν στο μυαλό αυτές οι ατάκες που ακούμε στην καθημερινότητά μας», λέει η Μαρία. «Πότε θα μας κάμεις εγγονούθκια;», «Πότε θα έβρεις άντρα; Όπου να ᾽σαι άκου τα 30», «Πάλε είδες περίοδο και έχεις νεύρα;». Ισοροπούν από πάνω μας τυπωμένες σε συννεφάκια ομιλίας, μέρος της εγκατάστασης «Τι εν να πει ο κόσμος;», της Μαρίας Λοΐζου, που σχολιάζει το θέμα με έναν χιουμοριστικό τρόπο. Ατάκες που σίγουρα η μέση Κύπρια άκουσε τουλάχιστον μια φορά στη ζωή της. Η Ερμίνα μέσα από τη φωτογραφική σειρά «Human/Female» σχολιάζει την αγωνία του γυναικείου σώματος... «Είσαι πολύ κάτι, δεν είσαι αρκετά κάτι, γιατί είσαι αυτό το συγκεκριμένο κάτι, άλλαξε, πάχυνε, ψήλωσε, κόντυνε, αγάπα σε τέλος πάντων, γιατί δεν σ' αγαπάς;». Η Αλεξία συνέλεξε ιστορίες γυναικών τις οποίες παρουσιάζει μέσα από την ηχητική/εικαστική εγκατάσταση «Τα εν οίκω μη εν δήμω» και η Νίκη στην ηχητική εγκατάσταση «In the flesh» μοιράζεται προσωπικές εμπειρίες και σκέψεις, αποτυπώνει το άγχος του να μεγαλώνεις σαν γυναίκα στην Κύπρο και το αίσθημα ανασφάλειας και τρόμου που προκαλεί η φθορά, εξωτερική και εσωτερική.

Στον τοίχο, προσέχω μια εγκατάσταση από τενεκεδάκια μπύρας με την ατάκα «Έχετε μπύρα για γυναίκες;». «Είναι κάτι που ζω μέσα από τη δουλειά μου σε μπαρ. Πολλοί άνδρες ρωτούν αν έχουμε μπύρα για γυναίκες. Και ρωτάω, τι εννοείτε για γυναίκες; Είπα στον επόμενο που θα μου ζητήσει γυναικεία μπύρα, θα του δώσω αυτήν που πίνω εγώ, μαύρη, δυνατή με 12% αλκοόλ. Το άλλο που μου κάνει εντύπωση είναι ότι υπάρχουν ζευγάρια που αν δεν έρθει ο άντρας, η γυναίκα δεν θα παραγγείλει και μιλάμε για νεαρά ζευγάρια. Είναι τόσο ενσωματωμένο από τον καιρό που μεγαλώνουμε ότι ο άνδρας ξέρει, ότι ξέρει από μπύρα, από αυτοκίνητα, από τα πάντα».

«Ακόμα και στον τομέα της διαφήμισης ήταν τεράστιος αγώνας να πρωταγωνιστήσουν γυναίκες σε διαφήμιση που δεν είναι για πάνες, για παράδειγμα. Τώρα άρχισε κάπως να αλλάζει αυτό. Για παράδειγμα, σε διαφήμιση για υπεραγορές να μην είναι αυτή που θα μαγειρεύει ή να ψωνίζει. Θα έρθει το πιάτο στο τραπέζι από τον άντρα αντί τη γυναίκα. Αυτά είναι πράγματα που ακόμα παλεύουμε…», προσθέτει η Νίκη.

Την ιδέα της εικαστικής έκθεσης σταδιακά πλαισίωσαν παράλληλες δράσεις. «Το σημαντικό πέρα από την εικαστική έκθεση είναι αυτό να λειτουργήσει σαν βάση για να ξεκινήσει μια συζήτηση, μια γυναικεία αλληλεγγύη. Ήταν μέρος και μιας δικής μας διαδικασίας το να μοιραστούμε εμπειρίες πατριαρχίας. Είδαμε ότι ήδη έχει ανταπόκριση, γυναίκες κυρίως ρωτάνε για το θέμα της έκθεσης, και ακόμα και από τον τίτλο αμέσως λένε 'Ναι!..κατάλαβα..θα έρθω!'. Ήταν κάτι που χρειαζόταν και πιστεύω πραγματοποιείται μέσα στο σωστό μομέντουμ», εξηγεί η Ερμίνα.

Το πρόγραμμα εκδηλώσεων περιλαμβάνει συζητήσεις με γυναίκες καθημερινές, αλλά και με επιστήμονες διακεκριμένες στον τομέα τους και την προβολή της κυπριακής ταινίας Pause, της Τώνιας Μισιαλή, παρουσία της σκηνοθέτιδας. Η έκθεση θα ολοκληρωθεί με ένα ανοιχτό open mic. Μία από τις συζητήσεις έχει ως θέμα την έμφυλη βία στην Κύπρο, τι σημαίνει, τη συχνότητά της και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί, με τις δρες Ελένη Αθανασίου, λέκτορα κοινωνικής εργασίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου και την κοινωνιολόγο Μαρία Αγγελή.

«H έμφυλη βία είναι τόσο νόρμα που δεν καταγράφεται καν σαν παραβίαση. Ακόμα και το λεκτικό δεν καταγράφεται σαν βία. Γιατί μόλις ακούσεις βία, αμέσως πάει το μυαλό σε σωματική βία και λέμε 'Οκ δεν έκανε και τίποτα….απλά με έβρισε'. Γιατί πρέπει να το δεχόμαστε αυτό; Οι γυναίκες το έχουν εσωτερικεύσει σε τέτοιο σημείο που πολλές φορές φταίνε τον εαυτό τους. Αυτές οι εμπειρίες έχουν συνέπειες σε όλη σου τη ζωή. Στις επόμενες σχέσεις σου, στην κοινωνική ζωή και τη σχέση σου με τον ίδιο σου τον εαυτό. Είναι σαν να μπαίνεις εσύ στο εδώλιο και να πρέπει να απολογηθείς για το κάθε τι που έγινε. Γιατί φόρεσες αυτό; Γιατί του χαμογέλασες; Γιατί ήπιες το σφηνάκι που σε κέρασε; Αυτά τα έχουμε ζήσει λίγο-πολύ όλες και δυστυχώς είναι κάτι που συνεχίζεται. Είναι πολύπλοκο, τόσα είναι που καλείται να ισορροπήσει μια γυναίκα. Δεν μπορείς απλά να υπάρχεις, ό,τι κάνεις νοηματοδοτείται με κάποιο τρόπο, κάποιος το ερμηνεύει με κάποιο τρόπο και του δίνει ένα πρόσημο από τα πιο απλά μέχρι αυτά που συζητάμε στον εργασιακό χώρο, δηλαδή το να σταθείς σε μια ψηλή θέση σαν γυναίκα γίνεται τεράστιο θέμα», τονίζει η Ερμίνα.

«Μεγαλώνοντας, ριζώνουν μέσα μας τόσο πολύ κάποια θέματα βαθιάς οικογενειακής σχέσης. Πρότυπα που ήρθαν από πολύ παλαιότερα, που είναι πολύ δύσκολο να τα αλλάξεις. Ακόμα και νεαρές γυναίκες που θεωρούν ότι δεν πρέπει να λειτουργούν κατ' ανάγκην όπως τη μητέρα ή τη γιαγιά τους, εκφράζονται κάποιες φορές σε κάποια πράγματα όπως εκφράζονταν παλαιότερες γενιές. Γίνονται κάποια μικρά βήματα αλλά ακόμα δεν υπάρχει ουσιαστική αλλαγή. Είναι τόσο βαθιά ριζωμένη η πατριαρχεία στην κυπριακή κοινωνία», προσθέτει η Αλεξία.

«Το θέμα είναι συστημικό. Η κοινωνία είναι που πρέπει να αλλάξει. Πώς να γίνει αυτό όταν έχεις την Εκκλησία να κυβερνά τη χώρα με τις απόψεις που έχει; Είναι μια κατάσταση όπου πρέπει να ισορροπήσει μια αλλαγή στο άτομο αλλά και ταυτόχρονα στο σύστημα. Θεωρούμε ότι αυτό που κάνουμε είναι ένας χώρος συνάντησης γυναικών κυρίως αλλά και ανθρώπων γενικότερα, με ίδιο προσανατολισμό, ανησυχείες και προβληματισμούς», καταλήγει η Ερμίνα.

*«Women Need More Sleep Because Fighting The Patriarchy Is Exhausting», μέχρι 31 Ιανουαρίου στο Common Room, Μέδωντος 3Α, Λευκωσία, καθημερινές εκτός Κυριακής από τις 6μμ μέχρι τις 10μμ. | Παράλληλες δράσεις: 18/1 στις 7μμ. Ανοιχτή συζήτηση «Τρεις γενιές πατριαρχία» | 21/1 στις 7μμ προβολή της ταινίας «Pause» της Τώνιας Μισιαλή και συζήτηση με τη σκηνοθέτιδα | 22/1 στις 7μμ, συζήτηση «Let’s talk about sex baby», παρουσία της εκπαιδευτικής ψυχολόγου Κάλιας Λοϊζίδου | 25/1 στις 7μμ, «Ouch», συζήτηση με θέμα την έμφυλη βία με τη λέκτορα κοινωνικής εργασίας στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου και την κοινωνιολόγο Μαρία Αγγελή | 28/1 στις 7μμ, «Βγάλ’ το από μέσα σου/ Spit it out», ανοιχτό open mic.