Επιμέλεια: Χριστίνα Λάμπρου, 15.5.2011
Η χαμηλών τόνων διευθύντρια της 54ης Μπιενάλε Βενετίας, που εγκαινιάζεται τον επόμενο μήνα, ετοιμάζει μια έκθεση που θα συζητηθεί, δεν ανησυχεί για τις επικρίσεις και δηλώνει στη συνέντευξη που ακολουθεί πως συνέταιροί της είναι οι καλλιτέχνες.
Με την επιλογή της στο τιμόνι της Μπιενάλε Βενετίας -κάτι που στον κόσμο της τέχνης ισοδυναμεί με το Βραβείο Νόμπελ- η ιστορικός τέχνης από την Ελβετία και συν-ιδρύτρια του περιοδικού Parkett Μπίτσε Κούριγκερ, βρίσκεται στο επίκεντρο της δημοσιότητας. Μια θέση καινούργια γι' αυτήν, αφού παρά τον γενικό σεβασμό των συναδέλφων της, η Κούριγκερ επιλέγει για τον εαυτό της το ρόλο αυτού που βρίσκεται πίσω από τα φώτα της δημοσιότητας. Ως επιμελήτρια έχει τη δυνατότητα να εργάζεται διακριτικά παρουσιάζοντας σημαντικές εκθέσεις καλλιτεχνών όπως ο Σίγκμαρ Πόλκε, η Τζιόρτζια Οκίφ και ο Μάρτιν Κίπενμπέργκερ μεταξύ άλλων, στην Kunsthaus Zurich όπου εργάζεται από το 1993. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, την οποία παραχώρησε στο διαδικτυακό Artinfo, η Κούριγκερ εξηγεί την προσέγγισή της στην ιστορική διοργάνωση, τους λόγους για τους οποίους επέλεξε τον πολυσυζητημένο τίτλο ILLUMInations, τη συμπερίληψη του Τιντορέτο στην έκθεση και γιατί η Μπιενάλε Βενετίας δεν έχει καμία σχέση με τους Ολυμπιακούς Αγώνες με τους οποίους συχνά παρομοιάζεται.
Το περιμένατε να σας ανατεθεί η διεύθυνση της Μπιενάλε Βενετίας;
Όταν με πήρε τηλέφωνο ο Πάολο Μπαράτα, ο πρόεδρος της Μπιενάλε, νόμισα πως ήθελε να συζητήσουμε κάποια ονόματα επιμελητών, που ίσως να είχε υπόψην του. Χρόνια πριν με είχε επισκεφτεί για αυτό το λόγο ένας προηγούμενος πρόεδρος της Μπιενάλε.
Αυτό σημαίνει ότι το προετοιμάζετε για κάποιο χρονικό διάστημα;
Ναι, παρόλο που είμαι βέβαιη πως αν είσαι επιμελητής σε ένα μουσείο που δεν βρίσκεται στη Νέα Υόρκη, είσαι λίγο εκτός του χάρτη. Έχω κάνει πολλές εκθέσεις, αλλά αν δεν πραγματοποιούνταν τον Ιούνιο κατά τη διάρκεια του Art Basel ή της Documenta, οι περισσότεροι επαγγελματίες δεν θα την έβλεπαν. Αυτό για μένα είναι εντάξει - λατρεύω τη δουλειά μου στην Kunsthaus, και αν δεν μου πρότειναν την Μπιενάλε Βενετίας πάλι θα ήμουν ευτυχισμένη. Παρ' όλ' αυτα, είναι φανταστικό για μένα που το κάνω.
_ Έχετε δώσει τον τίτλο "ILLUMInations" στη φετινή Μπιενάλε. Πώς συνδέεται με το σκεπτικό σας για το μέρος της έκθεσης που επιμελείστε εσείς;
Μου είχε αρέσει η ιδέα ενός σκεπτικού που περιγράφεται μέσα από μία λέξη. Το "ILLUMInations" στοχεύει στο φως, κλασικό θέμα στην τέχνη και η πραγματικότητα είναι πως θέλω να εστιάσω στην τέχνη την ίδια παρά να δημιουργήσω μια θεωρία και μετά να επιλέγω τα έργα βάσει αυτής. Ο τίτλος τονίζει παράλληλα ιδέες για την αντίληψη και την έννοια των εθνών, που είναι αναπόσπαστο μέρος της Μπιενάλε Βενετίας με τα Εθνικά Περίπτερα. Για χρόνια, δεκαετίες συζητείται η αναχρονιστική συνθήκη των Εθνικών Εκπροσωπήσεων ως κάτι που πρέπει πια να τελειώσει. Συνεχίζεται όμως. Θα ήταν, λοιπόν, λίγο νευρωτικό εκ μέρους μου το να εστιάσω στη δική μου την έκθεση αγνοώντας αυτό που συμβαίνει πέρα από αυτήν.
Δεν θεωρείτε λοιπόν τα Εθνικά Περίπτερα ξεπερασμένο μοντέλο;
Για μένα δεν είναι αυτό το θέμα. Είναι κάτι που δεν μπορώ να αλλάξω, με ενδιαφέρει όμως να το κοιτάξω και να μελετήσω την ειδική του ιστορία. Ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ περπάτησαν στα Τζιαρντίνι. Είναι συναρπαστικό να σκεφτεί κανείς το πώς και το γιατί κτίστηκαν αυτά τα Περίπτερα. Με ενδιαφέρει επίσης η ένταση που δημιουργείται μεταξύ της ιδέας της Εθνικής Εκπροσώπησης και αυτού που κάνουν οι καλλιτέχνες σε αντίδραση προς αυτή την ιδέα.
Έχετε επιλέξει να συμπεριλάβετε τρία ζωγραφικά έργα του Τιντορέτο. Μοιάζει σχεδόν με προειδοποίηση που λέει 'ας ξανασκεφτούμε τι μπορεί να είναι μια σύγχρονη Μπιενάλε'. Αυτή ήταν η πρόθεσή σας;
Οι Μπιενάλε δεν αφορούν πάντα το τώρα. Συμπεριλαμβάνοντας αυτά τα έργα, στήνω ένα παιγνίδι με το μοντέλο των Μπιενάλε. Η σύγχρονη τέχνη είναι ένα πολύ αυτο-αναφορικό πεδίο και δεν πάει ποτέ πέρα από την ιστορία του Μοντερνισμού. Η συμπερίληψη του Τιντορέτο στόχο έχει να λειτουργήσει ως πρόκληση για το πεδίο της σύγχρονης τέχνης και της ιστορίας της τέχνης. Και οι δύο χώροι πνίγονται από συμβάσεις. Μπορεί να μοιάζει προκλητικό αλλά είναι παράλληλα μια πολύ μικρή κίνηση - το μόνο που κάνω είναι να φέρω μέσα κάποιον από την αντίπερα όχθη. Η ιστορία είναι τρομερά παρούσα στη Βενετία. Θα ήταν λοιπόν περίεργο να μιλάμε μόνο για σύγχρονη τέχνη.
Η ανάθεση της Μπιενάλε είναι η στιγμή κρίσεως για έναν επιμελητή, που θα σε εκτοξεύσει ή θα σε καταστρέψει. Αυτή η Μπιενάλε θα προκαλέσει συζήτηση;
Σίγουρα ναι. Δεν μπορείς ποτέ να τους ευχαριστήσεις όλους, αλλά δεν με απασχολούν οι επικρίσεις και οι κριτικές. Η ζωή μου θα συνεχιστεί και μετά τη Βενετία. Θα πρέπει να κάνω αυτό που πρέπει να κάνω και οι συνέταιροί μου σ' αυτό είναι οι καλλιτέχνες.
Οι Allora & Calzadilla, που εκπροσωπούν φέτος τις ΗΠΑ, έχουν ανακοινώσει πως θα συνεργαστούν με αθλητές στο Αμερικανικό Περίπτερο, παραλληλίζοντας την Μπιενάλε Βενετίας με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Εσάς σας βρίσκει σύμφωνη ο συσχετισμός;
Αντίθετα με το χώρο της τέχνης, στο χώρο του αθλητισμού τα αποτελέσματα είναι πάντα πολύ ξεκάθαρα. Επίσης, στην τέχνη ζητήματα όπως αυτό της εθνικής ταυτότητας δεν είναι τόσο ξεκάθαρα όπως είναι στον αθλητισμό, όπου μπορείς απλά να φορέσεις ένα μπλουζάκι που να γράφει πάνω "Ιταλία" ή "Σενεγάλη". Είναι, λοιπόν, ένα εντελώς διαφορετικό πράγμα, παραμένει όμως θετικό το ότι το θέμα ανοίγεται προς συζήτηση.
Όμως ακριβώς όπως στους Ολυμπιακούς Αγώνες, στην Μπιενάλε Βενετίας υπάρχουν βραβεία όπως είναι ο Χρυσός Λέοντας η ύπαρξη των οποίων φαίνεται να λέει πως η έννοια του "καλύτερου καλλιτέχνη" υπάρχει.
Ναι, όμως όλο αυτό είναι μέρος ενός συστήματος συμβόλων τα οποία έχει επινοήσει η κοινωνία για να τιμά έναν καλλιτέχνη. Δεν θα μπορούσα να είμαι αντίθετη σε αυτή τη χειρονομία. Λατρεύω τους καλλιτέχνες. Θεωρώ πως θα πρέπει να τιμώνται και να αναγνωρίζονται. Είμαι λοιπόν διατεθειμένη να παίξω αυτό το παιγνίδι.
Πώς θα θέλατε να θυμάται ο κόσμος τη δική σας Μπιενάλε;
Ως μια λαμπρή, γενναιόδωρη και διαφωτιστική διοργάνωση.
Η Κριτική Επιτροπή
Η Μπιενάλε Βενετίας έχει μόλις δώσει στη δημοσιότητα τα ονόματα της Κριτικής Επιτροπής για τον Χρυσό Λέοντα, το έγκυρο βραβείο που δίνεται στην καλύτερη Εθνική Εκπροσώπηση. Το βραβείο αυτό, καθώς και ο Χρυσός Λέοντας για τον καλύτερο καλλιτέχνη και ο Αργυρός Λέων για τον πιο υποσχόμενο νεαρό καλλιτέχνη θα τα αποφασίσουν τα μέλη της νέας επιτροπής, μεταξύ των οποίων και ο Αμερικανός καλλιτέχνης και κινηματογραφιστής Τζον Ουότερς! Πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής της 54ης Μπιενάλε Βενετίας θα είναι ο Αιγύπτιος εικαστικός και μουσικός Χασάν Χαν, ενώ τα υπόλοιπα μέλη είναι η Κινέζα επιμελήτρια Κάρολ Γιγκχόυα Λου, η Ιταλίδα διευθύντρια του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Museion στο Μπολτζάνο, Λετίτσια Ραγκάλια, και η Γαλλίδα επιμελήτρια στο Κέντρο Πομπιντού Κριστίν Μαρσέλ.
