Γράφει η Μερόπη Μωυσέως,

Ο Ισραηλινός σκηνοθέτης παρουσίασε την ταινία του Restoration στο φεστιβάλ "Κινηματογραφικές Μέρες Κύπρος 2012" και μίλησε στον "Π" για τον ανεξάρτητο ισραηλινό κινηματογράφο αλλά και τον Λαρς Φον Τρίερ, ο οποίος θεωρείται ο "σούπερ σταρ" σκηνοθέτης στο Τελ Αβίβ

Έχοντας -δικαιολογημένα- ως καλύτερη φεστιβαλική εμπειρία το περίφημο Sundance, ο Ισραηλινός σκηνοθέτης Γιόσι Μαντμόνι [Yossi Madmoni] έδωσε το παρών του και στο Διεθνές Φεστιβάλ "Κινηματογραφικές Μέρες Κύπρος 2012", όπου παρουσίασε την ταινία του με τίτλο Restoration.

"Κοιτάζοντας έξω απ' το παράθυρο, υπάρχουν στιγμές που νιώθω πως είμαι στο Ισραήλ. Το τοπίο, πολλές φορές και η αρχιτεκτονική, είναι πάνω-κάτω ίδια. Βλέπεις κάτι τυπικό ισραηλινό, και ξαφνικά το σκηνικό αλλάζει. Δεν νιώθω λοιπόν πως είμαι σε έναν εντελώς ξένο τόπο, αλλά βεβαίως είναι κάτι διαφορετικό. Αυτό το στοιχείο το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον".

Ο Γιόσι Μαντμόνι είναι ένας από τους σημαντικούς σκηνοθέτες στη χώρα του. Με την ταινία Restoration έφτασε μέχρι το Sundance Festival, όπου απέσπασε το καλύτερο βραβείο σεναρίου [για τον Χαγίμ Σαρίρ] ενώ στο Φεστιβάλ του Κάρλοβι Βάρι απέσπασε το μεγάλο βραβείο της διοργάνωσης.
Η Κύπρος είναι ο τελευταίος σταθμός στη φεστιβαλική πορεία της ταινίας, για την οποία ο Γιόσι Μαντμόνι μίλησε στον "Π". Η συζήτηση όμως δεν περιορίστηκε εκεί: επεκτάθηκε στον ισραηλινό κινηματογράφο, στο ισραηλινό κράτος, αλλά και στην επόμενή του ταινία, για έναν άθεο που τόλμησε να πουλήσει το κομμάτι του στον παράδεισο...

"Πριν από οκτώ χρόνια, όταν ήρθα για πρώτη φορά στην Κύπρο, επισκεφτήκαμε κυρίως μικρά χωριά, την Καλαβασό και άλλα που δεν θυμάμαι τα ονόματά τους. Δεν πηγαίναμε στα τουριστικά μέρη. Τώρα ήρθαμε με τη σύζυγο και τις δύο μου κόρες και η εμπειρία είναι πολύ διαφορετική: παρακολουθώ τις ταινίες τα βράδια και το πρωί πηγαίνουμε στη θάλασσα, στο Lady's Mile. Οι παραλίες είναι πολύ καλύτερες απ' το Ισραήλ", λέει ο Γιόσι Μαντμόνι, σημειώνοντας για τη φετινή διοργάνωση του διεθνούς φεστιβάλ "Κινηματογραφικές Μέρες Κύπρος 2012": Η επιλογή των ταινιών στη φετινή διοργάνωση ήταν εξαιρετική. Η καλλιτεχνική επιτροπή έδειξε σοφία σε σχέση με το διαγωνιστικό και μη διαγωνιστικό τμήμα, επιλέγοντας πολύ δυνατές ταινίες που προσέλκυσαν το κοινό. Υπάρχουν επίσης ταινίες από τη Γαλλία, το Ισραήλ, την Ελλάδα, χώρες από την περιοχή της Μεσογείου. Εξαιρετική επιλογή.

Art house ταινίες

"Στο Ισραήλ, πολλές αίθουσες προβάλλουν ταινίες art house. O Λαρς Φον Τρίερ είναι το μεγαλύτερο όνομα στο box office στο Τελ Αβίβ. Το κοινό εκεί είναι πάρα πολύ καλό και οι art house ταινίες έχουν πολλούς οπαδούς. Αυτό έχει επηρεάσει και το ισραηλινό σινεμά, το οποίο χρηματοδοτείται από δημόσια ταμεία. Βεβαίως γίνεται μια επιλογή ως προς το ποιοι κινηματογραφιστές θα πάρουν χρηματοδότηση. Υπάρχει όμως η τάση να εγκρίνονται κυρίως art house ταινίες, με λίγα λόγια ενθαρρύνουν τους κινηματογραφιστές να στρέφονται σε αυτό το είδος της 7ης τέχνης.

Πώς ορίζετε τις art house ταινίες;
Δύσκολο... Είναι οι ταινίες που δεν βασίζονται σε συγκεκριμένους όρους για την παραγωγή τους, ώστε να ανήκουν και σε συγκεκριμένα κινηματογραφικά είδη. Για παράδειγμα, αν θα φτιάξεις μια κωμωδία, υπάρχουν συγκεκριμένοι "κανόνες" που μπορείς να ακολουθήσεις. Οι art house ταινίες δεν ακολουθούν κανόνες. Δημιουργούν νέους. Είναι επίσης η προσπάθεια έκφρασης του δημιουργού. Αυτός είναι ο πρώτος στόχος μιας τέτοιας ταινίας και όχι να φέρει κόσμο στις αίθουσες. Βεβαίως το ένα δεν αποκλείει το άλλο. Ωστόσο ο διαχωρισμός υφίσταται στην Αμερική και την Ευρώπη: η τέχνη δεν συμβαδίζει με τα μεγάλα ακροατήρια. Κι αυτό κατά την άποψή μου είναι εντελώς λανθασμένο. Το Ισραήλ είναι ένα καλό παράδειγμα: οι επιτυχημένες ταινίες στο ταμείο, είναι ταινίες art house.

Και σε σχέση με τη στήριξη αυτών των ταινιών, υπάρχουν κριτήρια για τη χρηματοδότησή τους;
Ναι. Οι διάλογοι τουλάχιστον στη μισή ταινία θα πρέπει να είναι στα εβραϊκά ή τα αραβικά και το 30% -ή 50%, δεν είμαι βέβαιος- θα πρέπει να είναι γυρισμένο στο Ισραήλ. Υπάρχει μια επιτροπή η οποία επιλέγει τις ταινίες και καλεί σε συνεντεύξεις τους συντελεστές των υποψήφιων ταινιών.

Υπάρχουν και πολιτικά κριτήρια;
Οι περισσότεροι κινηματογραφιστές στο Ισραήλ γέρνουν προς την Αριστερά, αντίθετα με το πολιτικό σκηνικό στο Ισραήλ, στο οποίο τις τελευταίες δύο εικοσαετίες υπάρχει σαφής στροφή προς τη Δεξιά. Εν προκειμένω, λοιπόν, θεωρώ πως η ισραηλινή κυβέρνηση δεν είναι πολύ ευχαριστημένη μ' αυτό το γεγονός. Ωστόσο, στα τέλη της δεκαετίας του '90, καταφέραμε ώστε να περάσει ένας νόμος για τον κινηματογράφο, ο οποίος διασφαλίζει την ανεξαρτησία της βιομηχανίας του σινεμά. Σύμφωνα μ' αυτόν το νόμο, η εκάστοτε κυβέρνηση υποχρεούται να διαθέσει στο σινεμά ένα συγκεκριμένο ποσό. Πέρυσι, πάντως, υπήρξε μια προσπάθεια να τροποποιηθεί ο νόμος, χωρίς αποτελέσματα. Όπως κάθε χρόνο νιώθουμε όλο και περισσότερο απειλημένοι από την πολιτική ατμόσφαιρα. Είναι αδύνατον να την αποκλείσεις. Εξακολουθεί, σε κάθε περίπτωση, η βιομηχανία να απολαμβάνει σε μεγάλο βαθμό την ανεξαρτησία της.
Επιπλέον, σε γενικές γραμμές, η κοινή γνώμη στρέφεται στη Δεξιά ενώ οι κινηματογραφιστές στην Αριστερά, και υπάρχει επίσης εκ μέρους του κοινού μια πίεση προς την κυβέρνηση: γιατί δίνετε χρήματα σ' αυτούς που είναι εναντίον του Ισραήλ, λένε. Βεβαίως δεν συμμερίζομαι αυτήν την άποψη και μέχρι τώρα έχουμε καταφέρει να αντικρούσουμε την προσπάθεια παρέμβασης στην ανεξαρτησία του σινεμά.

Είναι αρκετά ενδιαφέρον το ότι το Ισραήλ διατηρεί μια φιλελεύθερη αντιμετώπιση των τεχνών.
Αυτό συμβαίνει παραδοσιακά. Πιστέψτε με, είναι σχεδόν αναρχία. Οι καλλιτέχνες είναι ανεξάρτητοι και το κοινό εξακολουθεί να παρακολουθεί τη δουλειά τους ακόμη κι αν τους κριτικάρει.

Νομίζετε πως πολλοί επηρεάζονται κιόλας από τα εκάστοτε έργα τέχνης; Δεν το νομίζω, όχι. Είναι σχεδόν αδύνατον να επηρεαστεί κάποιος από μια ταινία. Μπορεί να υπάρχει μια μετατόπιση, ωστόσο από τη στιγμή που δεν είναι μετρήσιμη, δεν μπορώ να ξέρω κατά πόσο επηρεάζονται.

Εσείς είστε αριστερός; Είναι τόσο πολύπλοκη η κατάσταση, που δεν μπορώ να απαντήσω με ένα ξερό "ναι" ή ένα "όχι". Σε πολλά θέματα, θεωρούμαι αριστερός και μάλιστα ριζοσπαστικός. Σε ό,τι αφορά το Παλαιστινιακό, είμαι αριστερός. Για άλλα θέματα, θα έλεγα πως είμαι δεξιός.

Όπως για την οικονομία; Όχι. Θεωρώ τον εαυτό μου θρησκευόμενο κι αυτό είναι χαρακτηριστικό τυπικό στη Δεξιά. Είναι τεχνητή η απόλυτη τοποθέτηση σε μια πολιτική πτέρυγα. Δεν μπορείς να πεις "εγώ είμαι υπέρ των Παλαιστινίων και γι' αυτό είμαι αριστερός" και το αντίθετο. Τα πράγματα είναι πολύ πιο περίπλοκα.

RESTORATION

Δεν είμαι ο σεναριογράφος αυτής της ταινίας. Είμαι μόνο ο σκηνοθέτης. Πρόκειται για μια προσωπική ιστορία. Δούλευα έναν ολόκληρο χρόνο πάνω στο σενάριο ώστε να το νιώσω δικό μου και να μπορώ να το σκηνοθετήσω. Μόνο έτσι μπορώ να δουλεύω. Είναι μια μικρή ταινία, από την άποψη ότι έχει τρεις κύριους χαρακτήρες, σε συγκεκριμένο σκηνικό. Εστιάζουμε ολοκληρωτικά στη σχέση πατέρα-γιου μέσα από διαφορετικές οπτικές. Θα μπορούσε κανείς να τη χαρακτηρίσει μια προσωπική ταινία.
Εργάζομαι συνδυάζοντας στο επιτελείο των ηθοποιών μια σειρά από επαγγελματίες και ερασιτέχνες ηθοποιούς. Αυτό κάνει την ταινία πιο προσωπική. Δεν μιλάμε σε επαγγελματικό επίπεδο, οπότε δεν είμαι ο σκηνοθέτης αλλά ένας φίλος. Και ξαναγράφω το σενάριο έτσι ώστε τα λόγια να είναι φυσιολογικά για τους ίδιους. Μια πόρνη είναι πραγματικά πόρνη, ένας μπάρμαν το ίδιο.

Αυτό βεβαίως είναι λίγο ριψοκίνδυνο.
Ναι, όμως όλοι περνούν από ακρόαση. Μέχρι την ώρα των γυρισμάτων, ξέρω αν θα τα καταφέρει κάποιος ή όχι. Θεωρώ πως η σκηνοθεσία δεν είναι επάγγελμα. Είναι χαρακτηριστικό του ανθρώπου ο οποίος ασχολείται μ' αυτήν. Είναι μέρος του εαυτού του.

Τι σας εντυπωσίασε περισσότερο στην Κύπρο; Όπως συμβαίνει παντού, οι άνθρωποι. Πολύ ευγενικοί. Διαισθάνομαι βρετανικές επιρροές και έναν συνδυασμό της Μέσης Ανατολής και των Βρετανών που οδήγησε σε ένα πολύ ευγενές αποτέλεσμα. Είδα τα καλά της Μέσης Ανατολής και τα καλά της Δύσης. Ίσως είμαι αφελής, δεν ξέρω.

Και στο Ισραήλ δεν υπάρχουν το ανατολικό και το δυτικό στοιχείο; Με διαφορετικό όμως τρόπο. Στην ουσία υπάρχει μια έκρηξη πολιτισμών. Τη δεκαετία του '90, έφτασαν ένα εκατομμύριο άνθρωποι από τη Ρωσία. Σχεδόν ο μισός πληθυσμός της χώρας προέρχεται από αραβικές χώρες ενώ άλλοι φτάνουν από την Ευρώπη και Ανατολική Ευρώπη, τη Νότιο Αμερική και αλλού. Μεγάλη ακαταστασία!

Από την αρχή, στόχος του Ισραήλ ήταν η δημιουργία ενός έθνους. Να αλλάξει τις ταυτότητες των ανθρώπων για τη δημιουργία ενός έθνους. Ο στόχος επιτεύχθηκε μερικώς. Υπάρχει ισραηλινή κουλτούρα, αλλά η κοινωνία είναι χωρισμένη σε "φυλές". Κατά κάποιον τρόπο, υπήρχε ανάγκη ενδυνάμωσης του έθνους. Από την άλλη, ήταν μια εξαιρετικά δύσκολη πολιτική θέση στις δεκαετίες του '50 και '60, η οποία τώρα έχει αλλάξει, γιατί δημιουργούσε προβλήματα στις διάφορες κοινότητες. Δεν ξέρω τελικά αν ήταν σωστός ή όχι αυτός ο στόχος. Ήταν σίγουρα πολύ έντονος.

Και βοηθά τους σκηνοθέτες να βρίσκουν θέματα για τις ταινίες τους...
Ναι, έχετε δίκαιο!

Ποιο είναι το θέμα της νέας σας ταινίας; Τέλειωσα ήδη τα γυρίσματα πριν μερικούς μήνες. Αφορά και πάλι στη σχέση πατέρα-γιου. Ξεκινά τη δεκαετία του '50 και φτάνει μέχρι τη δεκαετία του '90. Ξέρετε, στον ιουδαϊσμό μπορεί κανείς να πουλήσει το κομμάτι του στον παράδεισο.

Υπάρχει κάτι τέτοιο;
Ναι, μπορεί να συμβεί. Είναι περίπλοκοι βεβαίως οι κανονισμοί, γι' αυτό κανείς δεν το έχει κάνει, ωστόσο θεωρητικά μπορεί να γίνει. Οπότε ένας κύριος πουλά το δικό του κομμάτι στον παράδεισο γιατί το θεωρεί αστείο. Σε αντάλλαγμα, παίρνει μια ομελέτα. Ο αγοραστής είναι ορθόδοξος. Γι' αυτόν η αγορά είναι εξαιρετικά σημαντική. Με το πέρας 40 χρόνων, αυτός που πούλησε το κομμάτι του, είναι ετοιμοθάνατος. Ο γιος του μαθαίνει την ιστορία και, ως εξαιρετικά θρήσκος, θεωρεί πως ο πατέρας του θα πάει στην κόλαση. Ξεκινά λοιπόν να βρει τον αγοραστή, για να ακυρώσει την αγοραπωλησία. Αυτό είναι το πλαίσιο. Το κύριο θέμα της ταινίας είναι η σχέση του πατέρα με το γιο. Ο πατέρας είναι άθεος και ο γιος του θρήσκος. Και τώρα προσπαθεί να βάλει τα πράγματα σε μια τάξη.