Συνέντευξη στον Δημήτρη Μελέτη
Ο Δημήτρης Μελέτης συνάντησε τον σκηνοθέτη Κύρο Παπαβασιλείου στο Φεστιβάλ του Ρότερνταμ στην Ολλανδία, όπου η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Κύπριου σκηνοθέτη προβλήθηκε στο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ, σε παγκόσμια πρεμιέρα.
Βαθιά κατάθεση ψυχής από τον Κύρο Παπαβασιλείου με αναφορά στο υστερόγραφο του Κώστα Καρυωτάκη προς εκείνους που «ξέρουν κολύμπι».
Δεν πρόκειται για μια ταινία-προσωπογραφία του ποιητή ή για βιογραφικό αφιέρωμα. Περισσότερο λειτουργεί σαν προέκταση του υστερόγραφου, φέρνοντας την προσωπικότητα του ποιητή στο παρόν, ζωντανεύοντάς την πάλι με βάση τα όσα γνωρίζουμε για τη ζωή και το έργο του.
Συναντούμε το πνεύμα του και βλέπουμε πώς έρχεται αντιμέτωπο με τον εαυτό του μέσα στο χρόνο, ο οποίος ως γνωστό δεν έχει αρχή και τέλος. Αντίθετα, στην προκειμένη περίπτωση προτιμά να αναδιπλώνεται και να φέρνει το ανήσυχο πνεύμα του ποιητή κοντά σε εκείνη που τον αγάπησε τόσο ώστε να τον κρατά μέσα της ζωντανό, αρνούμενη πάντα να τον ρίξει, αλλά δείχνοντάς του το δρόμο όταν εκείνος το ζητά με παιδική αγνότητα.
Ο ιμπρεσσιονισμός δεσπόζει σε όλη τη διάρκεια αυτής της άχρονης ταινίας, που έχει να προσθέσει μια νέα ατμόσφαιρα σε αυτό που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στο ελληνικό cinema.
Αποτελεί πρόκληση το να αποδοθεί ένα τέτοιο έργο σε άλλη γλώσσα ώστε να γίνει αισθητό σε όσους δε μιλούν ελληνικά, αλλά η ατμόσφαιρά του μας παίρνει όλους από το χέρι, σε αυτό το ανήσυχο ταξίδι της ανθρώπινης ύπαρξης.
Στο Ρόττερνταμ η ταινία επιλέχθηκε ανάμεσα σε εκατοντάδες συμμετοχές και συμμετείχε στο διαγωνιστικό μέρος του φεστιβάλ, μαζί με 12 ακόμη εξαιρετικές παραγωγές.
Η ταινία σου εμπνέεται από τον Κώστα Καρυωτάκη, του οποίου την ύπαρξη παρουσιάζεις ζωντανή μέσα στα χρόνια. Ερχόμενοι στη δική σου δουλειά, στο σήμερα, μαθαίνουμε ότι η ταινία σου χρειάστηκε 6 χρόνια για να ολοκληρωθεί. Σχετικά με αυτό θα θέλαμε να μοιραστείς μαζί μας, πόσο εφικτό βλέπεις να είναι για έναν νέο δημιουργό να παράγει τέχνη σήμερα στην Ελλάδα ή την Κύπρο.
Κατ'αρχήν είναι εφικτό γιατί εχω κάνει ακόμη κι εγώ μια ταινία...
Βέβαια έπρεπε να φύγω από την Ελλάδα… το έργο που κάνω δεν είναι ελκυστικό προς τους εμπόρους, δεν μπορώ να βρω δουλειά μέσα από αυτό το έργο και βέβαια είναι και πολύ δύσκολο να βρεις, εκτός από τις κρατικές χορηγίες, όπως σχεδόν για όλους μας, ιδιωτικές χορηγίες.
Επίσης ειναι δύσκολο γιατί ο κόσμος, το ακροατήριο είναι εκπαιδευμένο και προσμένει πράγματα μέσα στα οποία έχει καλλιεργηθεί. Ενα στάνταρ μέτρο σύγκρισης είναι η τηλεόραση, ο κόσμος δε διαβάζει βιβλία πια τόσο πολύ, ασχολείται με το facebook…
Προσωπικά, από την άλλη πλευρά, τον ελεύθερο μου χρόνο, επέλεξα να τον αφιερώσω μελετώντας πράγματα που με αφορούν περισσότερο, δηλαδή αυτό το θέμα της ταυτότητας, της ύπαρξης κτλ.
Ίσως και γι'αυτό να είναι δύσκολη η ταινία, «Οι εντυπώσεις ενός πνιγμένου» για μεγάλη μερίδα του… πιθανού ακροατηρίου, όχι ότι θα είναι και πολλοί.
Επίσης πρέπει να πω ότι η κρίση που εμφανίστηκε στην Ελλάδα και στην Κύπρο, έχει εμφανιστεί πια σε οικονομικό επίπεδο, αλλά υπήρχε και πριν κρίση.
Εγώ προσωπικά ήμουν σε οικονομική κρίση και πιο πριν… και μου φαίνεται πολύ εγωιστική αυτή η στάση απέναντι στο ότι μας απασχολεί τόσο πολύ το οικονομικό της μέρος.
Εδώ υπάρχει κρίση στην πολιτική, υπάρχει πνευματική κρίση… πραγματα στα οποία δεν εστιάζουμε και τόσο πολύ. Και τι να πει κανείς για χώρες πιο φτωχές από εμάς, που είναι τόσες πολλές.
Στην πρεμιέρα της ταινίας ακούσαμε να σε παρουσιάζουν ως ένα δημιουργό που δουλεύει εκτός συστήματος, αναρχικά. Εμείς βέβαια έχουμε την ευκαιρία να δούμε το έργο σου να αγκαλιάζεται από ένα από τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά φεστιβάλ, σε μια από τις πιο καπιταλιστικές χώρες και οικονομίες. Πώς νιώθεις γι'αυτό;
Πρώτα απ' όλα, δεν μπορώ να ορίσω τον εαυτό μου εγώ ως αναρχικό. Από τη στιγμή που ορίζεις τον εαυτό σου έτσι, παύεις να είσαι, νομίζω. Και για να κάνεις κινηματογράφο, πρέπει να συνεργαστείς με το σύστημα, η ταινία είναι επιχορηγημένη από το υπουργείο Παιδείας κ Πολιτισμού.
Βεβαια, να σας πω την αληθεια, δεν περίμενα ότι θα επιλεγεί σε κάποιο φεστιβάλ και ήδη άρχισα να κάνω κάποιες σκέψεις για πολύ αυτοδιαχειριζόμενη διανομή της ταινίας, όμως ξεπουληθηκα κι εγώ… Δεν ξέρω τι πραγματικά είναι καλυτερο. Ναι, νομίζω πως πάντα χρειάζεται ένας δούρειος ίππος να μπαινει μέσα στο σύστημα.
Βλέπεις με αυτή την πρόσφατη στροφή στα πολιτικά δεδομένα της Ελλάδας [σ.σ. την ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε πρώτο κόμμα στις εκλογές στην Ελλάδα], αυτό να είναι ένα κομμάτι μεγάλης αλλαγής; Είναι μια πραγματική στροφή που μπορεί να μας κάνει να ελπίζουμε για ένα καλύτερο αύριο;
Αυτή η σημερινή κατάσταση είναι προτιμότερη από εκείνη πριν την Κυριακή, αλλά είναι πάρα πολύ πολύπλοκο το ζήτημα της πολιτικής γενικότερα. Δεν ξέρω κατά πόσο ένα κόμμα μπορεί να αλλάξει την κατάσταση, όσο ελπιδοφόρο κι άν είναι. Δηλαδή πρέπει να υπάρξει ένας ριζικός στοχασμός πάνω στη βάση της πολιτικής. Και πολιτική είναι ακόμα κι εγώ που σου μιλαω εσένα ή όταν εσύ μιλάς σ'εμένα, όταν εγώ αγορεύω μεσω μιας ταινίας μέσα σε μια αίθουσα… Με άλλα λόγια, η αγόρευση, η Αγορά μάλλον, για εμάς έχει μια διαφορετική σημασία από την Αγορά που υπήρχε ως μέρος της πολιτικής στα αρχαία χρόνια.
Η ταινία σου εμπνέεται από το υστερόγραφο του ποιητή σχετικά με εκείνους που «εθεώρησαν την ύπαρξη τους παιχνίδι χωρίς ουσία». Εμείς εδώ στην Ολλανδία είχαμε την ευκαιρία να συναντήσουμε πρόσφατα τον Γιάννη Σμαραγδή με το έργο του "El Greco". Εκείνος μένει και συνεχίζει να εστιάζει με τη δουλειά του στην Κρήτη και σε έναν άλλο μεγάλο πνευματικό άνθρωπο, τον Νίκο Καζαντζάκη, που έλεγε «να λες εγώ μονάχος μου θα σώσω τον κόσμο. Αν χαθεί, εγώ θα φταίω». Βλέπεις κάπου να συναντιούνται αυτές οι δύο αλήθειες;
Η ερώτηση περιβάλλει ακριβώς τη συνθήκη μιας υπεύθυνης ζωής. Από τη μια πλευρά, ναι, πρέπει να βλέπεις τη ζωή σου σαν παιχνίδι, αν και ο Καρυωτάκης νομίζω οτι εκεί το αναφερει περισσότερο ως μια ζωή χωρίς αξίες. Λοιπόν από τη μια μεριά υπάρχει μια ζωή που ειναι σαν παιχνίδι, και πρέπει έτσι να την ακολουθήσουμε, να τη ζησουμε, κι από την άλλη πρέπει να έχουμε την απόλυτη ευθύνη, μια ευθύνη για την οποία έχει μιλήσει κι ο Ντοστογιέφσκι ας πούμε, και πολλοί υπαρξιστές φιλόσοφοι μετά... Ναι, ότι κάθε μας πράξη, δράση, διαμορφώνει τον κόσμο. Δεν υπάρχει λύση, εννοώ δεν μπορείς να βρεις κάτι άλλο πέρα από το ότι αυτά τα δύο είναι αντιφατικά, και πρέπει κανείς να προσπαθήσει να ζήσει ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους.
Eδώ νομίζω ταιριάζουν και δύο αποσπάσματα από τον Ηölderlin. Από την μια «Η Ποίηση, το αθωότερο των επιτηδευμάτων».
Κι από την άλλη, «Γι' αυτό η γλώσσα, το επικινδυνότερο των αγαθών, έχει δοθεί στον άνθρωπο για να μαρτυρήσει ποιος είναι».
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ©ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
+ Η ταινία «Εντυπώσεις ενός πνιγμένου» προβάλλεται την Τρίτη 21 Απριλίου στο Θέατρο Ριάλτο και την Τετάρτη 22 Απριλίου στο Ζήνα Πάλας Λευκωσίας στο πλαίσιο του φεστιβάλ Κινηματογραφικές Μέρες Κύπρος 2015.
