Συνέντευξη στη Μερόπη Μωυσέως/Φωτογραφία: Ελένη Παπαδοπούλου

Στο πλαίσιο μιας συνέντευξης που αφήνει απ' έξω τις λεπτομέρειες των ποσοστών με τα οποία μετριέται και αξιολογείται η πολιτιστική παραγωγή, ο Παύλος Παρασκευάς μιλά για τη διαχείριση του πολιτιστικού τομέα, για τα σχέδια που προχωρούν και εκείνα που έμειναν στάσιμα.

Με προϋπολογισμό ο οποίος ανέρχεται στα 15 εκατομμύρια ευρώ και 16 λειτουργούς στη διάθεσή του, ο διευθυντής των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Παύλος Παρασκευάς καλείται να διαχειριστεί ολόκληρη την πολιτιστική παραγωγή της χώρας. Καθορίζοντας παράλληλα τον ρόλο -ή ρόλους- των ΠΥ, ο κ. Παρασκευάς καλείται να σηματοδοτήσει την πορεία του σύγχρονου κυπριακού πολιτισμού στον χάρτη ενός πολύτροπου και άναρχου πολιτιστικού τοπίου. Σε αυτή την προσπάθεια, αποτελούν πρόσκομμα όχι μόνο η μικρή οικονομική στήριξη αλλά και η διαχρονική -κρατική- αδιαφορία.

Ακούμε συχνά για τον εκσυγχρονισμό του πολιτισμού και έχουμε βαρεθεί να τα ακούμε. Εσείς;

Σε μεγάλο βαθμό ναι. Τα χρόνια περνούν κι αποφάσεις δεν λαμβάνονται. Μερικές φορές νιώθεις ότι όντας το ενδιάμεσο μεταξύ των ίδιων των δημιουργών και της εξουσίας, δέχεσαι και συναισθάνεσαι πιέσεις από όλες τις πλευρές στην προσπάθεια να ανταποκριθείς στο λειτούργημα που υπηρετείς. Πολλές φορές βρίσκεσαι στη θέση να κατανοείς την ορθότητα και το δίκαιο τού τι πρέπει να γίνει και δεν έχεις ούτε τους μηχανισμούς ούτε τους πόρους για να το κάνεις. Κι αυτό, παρόλο που προσπαθούμε ως υπηρεσία και για όλους τους τομείς, να υποβάλλουμε εισηγήσεις που θεωρούμε σωστές για την ανάπτυξη των διαφόρων τομέων στο μέτρο του δυνατού και στο οικονομικό πλαίσιο που μας έχει δοθεί. Ωστόσο, σε μια υπηρεσία με αυτόν τον σχηματισμό από το 1992, χωρίς να έχει επέλθει οποιαδήποτε αλλαγή ενώ όλοι οι τομείς έχουν προχωρήσει πάρα πολύ, νιώθεις ακριβώς τη δυσκολία και -σε αρκετές περιπτώσεις- τη μοναξιά, καθώς σου λείπουν τα στηρίγματα που θα σε βοηθήσουν να προχωρήσεις τον σκοπό για τον οποίο βρίσκεσαι εδώ.

Παραμελημένος τομέας λοιπόν;

Το ξέρετε κι εσείς πολύ καλά γιατί ασχολείστε εδώ και χρόνια με τα θέματα πολιτισμού: είναι μια γενικότερη αδιαφορία. Παλαιότερα υπήρχε και εκ μέρους της κοινωνίας αδιαφορία για τα θέματα πολιτισμού, ελάχιστοι ενδιαφέρονταν ή συμμετείχαν, είτε ως δημιουργοί είτε ως κοινό. Σήμερα, όμως, η κοινωνία έχει υπερκαλύψει τα όποια οράματα είχαμε στα θέματα πολιτισμού. Πλέον, ενώ έχουν πολλαπλασιαστεί οι δραστηριότητες γενικότερα -είτε από ιδιώτες ή άτομα, συνδέσμους, σωματεία κ.λπ.- παρατηρούμε με πολλή ικανοποίηση ότι υπάρχει μεγάλη ανταπόκριση ανάμεσα στο κοινό. Ο καθένας έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει το καθετί στην Κύπρο: κάθε μέρα γίνονται δεκάδες εκδηλώσεις. Εκεί που ψάχναμε παλαιότερα μια εκδήλωση τον μήνα, σήμερα νομίζω ότι προσφέρονται αισθητικές απολαύσεις όλων των ειδών. Υπάρχουν οι θεσμικές, των υπουργείων, των ιδρυμάτων, οργανισμών αλλά απ' εκεί και πέρα συνασπίζονται ομάδες δημιουργών, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αναπτύξει πάρα πολύ τα θέματα συνεργασιών αλλά και ενημέρωσης. Οι εποχές αλλάζουν, οι τεχνολογίες αλλάζουν και πρέπει και εμείς να εκσυγχρονιστούμε. Επί της ουσίας του θέματος, το κλειδί με το οποίο θα αλλάξουν τα πράγματα είναι η απλή ανταπόκριση του κράτους στις υποχρεώσεις του, τόσο απέναντι στην κοινωνία όσο και στους δημιουργούς και βέβαια στις συμβατικές υποχρεώσεις που έχει αναλάβει πλέον με το μνημόνιο. Η αναβάθμιση του πολιτισμού είναι δέσμευση του κράτους - πέρα από τα όποια σχέδια και τις προσπάθειες που έγιναν στο παρελθόν για δημιουργία Φορέα ή Ενιαίας Αρχής ή Γενικής Διεύθυνσης. Ελπίζω εντός του τρέχοντος έτους να υπάρξουν εξελίξεις. Ήδη έχουμε δουλέψει τα προηγούμενα χρόνια, έχουμε υποβάλει τις προτάσεις και εισηγήσεις μας σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα που είχαν υιοθετηθεί από την κυβέρνηση για ετοιμασία των μελετών σε σχέση με τον Στρατηγικό Σχεδιασμό για τον Πολιτισμό και ελπίζω ότι τουλάχιστον φέτος θα μπορούμε να έχουμε οδηγίες για να προχωρήσουμε.

Ποιες είναι αυτές οι προτάσεις;

Έχουν κατατεθεί προτάσεις όσον αφορά τα οργανογράμματα, τις ανάγκες που υπάρχουν κ.λπ. Μιλώ για το θέμα της διαχείρισης. Σαφώς υπάρχουν συγκεκριμένες ανάγκες οι οποίες έχουν υποβληθεί σε ξεχωριστές περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα στον τομέα του κινηματογράφου. Κάτι ανάλογο πρέπει να γίνει στον τομέα των εικαστικών. Θα πρέπει κάποια στιγμή να δημιουργηθεί φορέας μουσείων σύγχρονης τέχνης της Κύπρου, εννοείται εντός των ΠΥ, ο οποίος θα αναλάβει τα θέματα που έχουν να κάνουν με την ανάπτυξη των εικαστικών, με τη διαχείριση των διεθνών συμμετοχών, με την προβολή γενικότερα. Αντίστοιχα μπορούν να γίνουν στον χορό, στο θέατρο και αλλού. Πρέπει επιτέλους να τελειώνει αυτή η ιστορία με το πού πρέπει να βρίσκεται η θεατρική ανάπτυξη. Για όλα αυτά τα συγκεκριμένα θέματα έχουμε υποβάλει τις προτάσεις μας στους πολιτικούς μας προϊσταμένους και περιμένουμε τις δικές τους απαντήσεις. Και βέβαια, όταν αποφασιστεί προς τα πού θα κατευθυνθούν τα πράγματα, τότε θα είμαστε και σε θέση να υποβάλουμε πιο συγκεκριμένες προτάσεις για το καθετί το οποίο θα συζητηθεί και με το κοινό, με τους ενδιαφερομένους και όσους εμπλέκονται για να διαμορφώσουμε όχι μόνο τους μηχανισμούς αλλά και τις πολιτικές που έχει ανάγκη ο τόπος.

Πώς συνδέονται οι υποχρεώσεις μέσα από το μνημόνιο και οι προτάσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας;

Ό,τι μπήκε στο μνημόνιο ήταν αποτέλεσμα της έρευνας που είχε κάνει η Παγκόσμια Τράπεζα για αριθμό υπουργείων, μεταξύ των οποίων ήταν και το θέμα του πολιτισμού με ξεκάθαρες θέσεις για αναβάθμιση και την ενδεχόμενη δημιουργία ενός κεντρικού φορέα είτε αυτός θα είναι υφυπουργείο είτε γενική διεύθυνση, ώστε να χαράσσεται μια γενική στρατηγική.

Θεσμικές υποδομές

Οι τομείς των τεχνών στην Κύπρο στερούνται υποδομών, οι οποίες να λειτουργούν υποστηρικτικά στην εξέλιξή τους. Υποδομές όχι μόνο κτηριακές αλλά κυρίως θεσμικές. Και ενώ πολλά έργα υποδομής βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο στάδιο υλοποίησης -και ολοκλήρωσης σε κάποιες περιπτώσεις-, παραμένει προβληματικός ο τομέας της θεσμοθέτησης φορέων για έκαστο τομέα ξεχωριστά.

Επιγραμματικά αναφέρουμε ότι ξεκίνησαν οι εργασίες στο κτήριο της ΣΠΕΛ όπου θα στεγαστεί μέρος της Κρατικής Συλλογής Έργων Τέχνης, αναμένεται η έγκριση από το Υπουργικό Συμβούλιο που θα δώσει το πράσινο φως για την ανέγερση της Κυπριακής Βιβλιοθήκης, ξεκινούν οι εργασίες ανακαίνισης του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας σε συνεργασία με τον Δήμο Λευκωσίας. Ωστόσο η θεσμική τους υποδομή παραμένει μετέωρη, δημιουργώντας συχνά... πολιτιστικά κουφάρια, κενά περιεχομένου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η Κρατική Πινακοθήκη επί της λεωφόρου Στασίνου στη Λευκωσία.

Αυτό το πανέμορφο κτήριο στο κέντρο της πόλης φιλοξενεί -όσο γίνεται- σημαντικά έργα της κυπριακής τέχνης αλλά περνώντας από εκεί, οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν ότι πρόκειται για την Κρατική Πινακοθήκη, δεν είναι με κανένα τρόπο ενεργή προς την κοινωνία, θα πίστευε κανείς ότι ανοίγει μόνο την Ημέρα Μουσείων. Υπάρχει δυνατότητα στις ΠΥ να υπάρξει εξωστρέφεια σ' αυτό το σημείο; Διότι στο τέλος της ημέρας το σημαντικό δεν είναι το περιτύλιγμα ενός κτηρίου αλλά το πώς λειτουργούν τα πράγματα μέσα στο κτήριο.

Συμφωνώ. Όλα επιστρέφουν εκεί απ' όπου αρχίσαμε τη συζήτηση. Δεν μπορώ να έχω ένα λειτουργό στον κινηματογράφο κι ένα στα εικαστικά. Να κάνει τι; Όταν δεν μπορώ να έχω φύλακες, άτομα σε θέσεις από τις πιο απλές μέχρι τις πιο σύνθετες. Εμείς έχουμε προχωρήσει σε στρατηγικούς σχεδιασμούς, έχουμε διαχωρίσει το πού βαδίζουμε σε τρεις στόχους με συγκεκριμένες δραστηριότητες και το τι κανονικά προκύπτει ότι πρέπει να γίνεται. Βεβαίως πρέπει για κάθε βήμα μας να γίνονται συγκεκριμένες μελέτες. Π.χ., για το κτήριο της ΣΠΕΛ, ήδη έχουν ληφθεί υπόψη ότι θα πρέπει να υπάρχει πωλητήριο, αίθουσες εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ψηφιακό αρχείο, χίλιες δυο υπηρεσίες. Αλλά για να γίνουν όλα αυτά, χρειάζεται το αναγκαίο προσωπικό. Τα θέματα είναι απλά: οι ΠΥ έχουν αυτή τη στιγμή 16 λειτουργούς που δεν επαρκούν ούτε στοιχειωδώς για να στελεχώσουν τους 7-8 κύριους τομείς δραστηριοποίησής μας. Μιλάμε για περιπτώσεις όπου είμαστε εντελώς τριτοκοσμικοί. Αυτές είναι οι πραγματικότητες. Γι' αυτό καμιά φορά, όπως με ρωτήσατε στην αρχή, ναι, νιώθουμε μοναξιά. Δεν έχουμε τις δυνατότητες πέρα από κάποια συγκεκριμένα προγράμματα και εσωτερικές αλλαγές, να προσθέσουμε κάτι παραπάνω. Αισιοδοξώ ότι αφού έχουμε προχωρήσει σε υποδομές, με την ολοκλήρωσή τους θα είμαστε αναγκασμένοι να προχωρήσουμε παρακάτω όσον αφορά τους μηχανισμούς.

Δώστε μας μια εικόνα τού πώς αντιδρούν οι πολιτικοί που παίρνουν τις αποφάσεις σε θέματα πολιτισμού. Γίνονται κατανοητές όλες αυτές οι ανάγκες που έχουμε συζητήσει; Οι οποίες αντιλαμβάνομαι ότι δεν μπορούν να εξηγηθούν με νούμερα πολλές φορές.

Δεν θα έλεγα ότι είναι αδιάφοροι. Δεν συμβαίνει αυτό το πράγμα. Εκείνο που πιστεύω προσωπικά είναι ότι δεν θεωρούν προτεραιότητα αυτά τα θέματα. Τα αντιλαμβάνονται, τα λένε, αν γίνεται κάτι καλό στον πολιτισμό τούς αρέσει γιατί είναι βιτρίνα για τη χώρα, όπως για παράδειγμα οι μαθητές που πήραν το πρώτο βραβείο της Saatchi στο Λονδίνο με το έργο "Μετανάστες", όλοι ενθουσιάστηκαν γιατί συνέβη κάτι τέτοιο.

Όμως, δεν είναι από τα θέματα που "πουλούν" εύκολα. Το αν θα κάνεις κάποια έργα υποδομής, σαφώς αυτά μπορείς να τα χρησιμοποιήσεις ως έργα τα οποία έχουν παραχθεί σε μια συγκεκριμένη διακυβέρνηση, όμως από την άλλη πιστεύω ότι ο πολιτισμός δεν έχει ακόμη ούτε το 10% της εκτίμησης που θα έπρεπε να έχει. Αν σκεφτείτε πόσα μπορούμε να πετύχουμε με αυτό το παράδειγμα που είπαμε προηγουμένως, μέσα από την πολιτιστική διπλωματία, όταν γίνεται σωστά, δεν θα βρεις πόρτα κλειστή να μιλήσεις για μουσική, για θέατρο, για λογοτεχνία. Και το βλέπουμε καθημερινά: τα ευρωπαϊκά δίκτυα, οι συνεργασίες, έχουν ανοίξει τις πόρτες για όλους μας σε όλους τους τομείς. Δεν υπάρχει στο τέλος της ημέρας πλέον κανένας περιορισμός.

Εκείνο που πρέπει να αλλάξει είναι η αντίληψη για την αξία του προϊόντος που παράγεται σε αυτόν τον τόπο. Για να το αντιληφθούν και οι άλλοι. Η κοινωνία μας νιώθω ότι είναι πολύ προχωρημένη πλέον σε αυτά τα θέματα. Πρέπει να πειστούν και κάποιοι άλλοι. Δεν μπορώ να συζητώ για 15 εκατομμύρια προϋπολογισμό για τον σύγχρονο πολιτισμό. Υπάρχει και το Τμήμα Αρχαιοτήτων που έχει 20-25 εκατομμύρια, αυτά είναι όλα κι όλα. Τη στιγμή που βασιζόμαστε στον τουρισμό. Η ουσία του θέματος είναι ότι δεν μπορούμε να μιλούμε πλέον για ερασιτέχνες καλλιτέχνες. Σε όλους τους τομείς υπάρχουν πλέον επαγγελματίες καλλιτέχνες οι οποίοι μπορούν να σταθούν διεθνώς. Κι αυτό ισχύει σε όλους τους τομείς: και για τον χορό, και για τα εικαστικά, και για το θέατρο κ.ά. Σε όλους τους τομείς τόσο σε ό,τι αφορά την πολιτιστική κληρονομιά όσο και τη σύγχρονη δημιουργία, υπάρχουν πλέον πολύ ξεχωριστά και επιπέδου δημιουργήματα για τα οποία δεν μπορεί κανείς να νιώθει "αμήχανα" όταν τα προβάλλει ή όταν τα παρουσιάζει. Ίσα-ίσα, έχουμε περισσότερο εγκωμιαστικά σχόλια παρά συγκαταβατικά μειδιάματα.

Τι έχει χαθεί με την οικονομική κρίση κύριε Παρασκευά;

Για μένα είναι σημαντικό ότι εξαφανίστηκε από τον ορίζοντα η δυνατότητα ανάπτυξης του τομέα. Απ' εκεί και πέρα, αυτό που προσπαθήσαμε και προσπαθούμε να κάνουμε μέχρι σήμερα ήταν να κρατήσουμε ζωντανούς τους θεσμούς και τις δραστηριότητές μας. Τον πρώτο χρόνο δώσαμε μειωμένες χορηγίες ή πραγματοποιήσαμε με μειωμένους προϋπολογισμούς δικούς μας θεσμούς, όμως τον επόμενο χρόνο αλλάξαμε τους τρόπους επιχορηγήσεων. Κάναμε προγράμματα που έχουν ως κριτήριο την ποιότητα. Λιγότερα, πιο αξιόλογα, με μεγαλύτερο ποσοστό επιχορήγησης και χρόνο με τον χρόνο αυτά τα σχέδια βελτιώνονται προς όφελος των δημιουργών. Έχουμε προχωρήσει τα έργα υποδομής, αφού το υπουργείο Οικονομικών μάς άφησε το κονδύλι για τη ΣΠΕΛ. Εκμεταλλευτήκαμε και το ότι δεν υπάρχει πλέον το Μέγαρο Πολιτισμού για να προχωρήσουμε με το θέμα του Δημοτικού Θεάτρου και της Κυπριακής Βιβλιοθήκης. Ολοκληρώσαμε το έργο της Στέγης Λευκωσίας μαζί με τον Δήμο Λευκωσίας. Ολοκληρώνεται στη Λεμεσό το Παπαδάκειο Εικαστικό Κέντρο που γίνεται κατά κύριο λόγο με χρηματοδότηση από το υπουργείο. Η κρίση, εκείνο που μάς στοίχισε, ήταν να μας ρίξει σε μια ακόμη μεγαλύτερη στασιμότητα απ' όση ήμασταν προηγουμένως. Χάθηκαν λεφτά όχι μόνο από τα κρατικά κονδύλια. Όταν ο άλλος προσπαθεί να επιβιώσει επιχειρηματικά ή με άλλο τρόπο όπως όλοι στην προσωπική μας ζωή, σαφώς δεν θα κάνει αυτό το έξοδο. Θα το κάνει μόλις νιώσει ότι πατά στα πόδια του. Και αυτό έγινε μετά τους πρώτους μήνες. Ο κόσμος άρχισε να αυξάνεται στα θέατρα, στις συναυλίες, στις εκδηλώσεις.

Οι ΠΥ και οι λειτουργοί

Οι ΠΥ έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν και να αξιολογούν την πορεία δημιουργών που κάνουν τομές και να τη στηρίζουν;

Όλα αυτά γίνονται στο μέτρο του δυνατού. Εμείς έχουμε καταρτίσει τα σχέδια επιχορηγήσεων και έχουμε κάνει και πρόσθετα φέτος και πέρυσι. Από τη στιγμή που απευθύνεται κοντά μας ένας φορέας, πρέπει να μας υποβάλει συγκεκριμένα στοιχεία. Θα τον παρακολουθήσουμε όσο μπορούμε, θα μελετήσουμε, θα αξιολογήσουμε και θα καταλήξουμε στο πώς μπορούμε να βοηθήσουμε, με όσο γίνεται καλύτερη αξιολόγηση και αντικειμενικότητα. Αυτό προσπαθούμε να κάνουμε κι αυτό γίνεται μέσα από τα σχέδια. Βεβαίως υπάρχουν πάντα παράπονα αλλά ο πολιτισμός είναι και κάτι που δεν μπορεί να μετρηθεί με αντικειμενικά κριτήρια. Εάν, δηλαδή, καταφέρεις να χτίσεις 100 τούβλα σήμερα, θα πάρεις 10 ευρώ. Τώρα, να σας πω ότι οι λειτουργοί των ΠΥ μπορούν να είναι παρόντες σε όλες τις δραστηριότητες, να έχουν προσωπική άποψη για όλες τις δραστηριότητες, με τα παρόντα δεδομένα, αυτό είναι αδύνατο. Πώς θα γίνει; Εκείνο που προσπαθούμε είναι τουλάχιστον τα σημαντικότερα να τα παρακολουθούμε οι ίδιοι, τουλάχιστον εκείνα που επιχορηγούμε. Ένα στοιχείο το οποίο θα μας βοηθήσει στο μέλλον είναι και η ίδια η ενίσχυση των ΠΥ. Αν έχω λειτουργό που ασχολείται με δύο τομείς, δεν μπορεί να είναι παντού.

Είναι σε θέση ένας λειτουργός να αξιολογήσει πολιτιστικές δράσεις; Έχει την εξειδίκευση; Έχει ζητηθεί αυτή η εξειδίκευση;

Η εξειδίκευση υπάρχει στα σχέδια υπηρεσίας. Οι λειτουργοί που έχουν προσληφθεί στις ΠΥ αντλήθηκαν μέσα από μια δεξαμενή προσόντων - εξειδικεύσεων σχετικών με τον τομέα. Δεν είμαστε ειδικοί που θα γράψουν κριτικές, αν και υπάρχουν και οι ειδικοί. Έχουμε λειτουργούς με διδακτορικά διπλώματα. Όμως δεν έχουμε την πολυτέλεια να έχουμε εξειδικευμένους στον κάθε τομέα και δεν ξέρω αν πρέπει να έχουμε, με τη στενή έννοια του όρου: να πάρω έναν μουσικό ή μουσικολόγο να διαχειρίζεται τα της μουσικής ή έναν απόφοιτο της Σχολής Καλών Τεχνών για να διαχειρίζεται τον τομέα των εικαστικών. Δεν νομίζω πως αυτή είναι η λύση όσον αφορά τον ρόλο που επιτελεί ένας λειτουργός στις ΠΥ. Αυτό που ίσως μπορεί να γίνει σε κάποιο στάδιο θα είναι η χρησιμοποίηση από τον ιδιωτικό τομέα επιτροπών στις οποίες θα μπορούσε να ανατεθεί το έργο αξιολόγησης μαζί με λειτουργούς των ΠΥ. Αυτή θα ήταν μια λύση. Στη μορφή που έχουν τα σχέδιά μας σήμερα και τις προδιαγραφές που έχουν, δεν θεωρώ ότι χρειάζεται τόσο εξειδικευμένη γνώση. Την ποιότητα δεν θα την μετρήσει κανείς μόνο με την προσωπική του γνώμη αλλά και μέσα από την ανταπόκριση που είχε στο κοινό μια συγκεκριμένη δράση, μέσα από τα δημοσιεύματα, τις κριτικές. Είναι πολλά τα στοιχεία που συνθέτουν την εικόνα ενός δημιουργού στα δικά μας μάτια.

Υπάρχουν τομείς αδικημένοι κύριε Παρασκευά. Σχεδόν πέντε εκατομμύρια παίρνει το θέατρο, δύο εκατομμύρια δίνονται μόνο για τη Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου κι ένα εκατομμύριο για ολόκληρο τον τομέα του κινηματογράφου, μερικές χιλιάδες για τα εικαστικά, για τη λογοτεχνία ούτε λόγος... Πώς δημιουργήθηκαν αυτές οι ανισότητες; Και πώς μπορούν να διορθωθούν;

Η πρώτη προτεραιότητα της Μορφωτικής Υπηρεσίας ήταν η δημιουργία κρατικού θεάτρου που δημιουργήθηκε το 1971. Όταν δημιουργείται ένας οργανισμός και δεν υπάρχουν περικοπές, είναι σαφές ότι τείνει να μεγαλώνει, να διογκώνεται, να παίρνει και αρμοδιότητες που κρίνει ότι του ανήκουν με αποτέλεσμα να εμφανίζει έναν προϋπολογισμό που κάποτε ήταν ισοδύναμος με αυτόν για τις ΠΥ στο σύνολό τους. Σήμερα οι ΠΥ έχουν 15 εκατομμύρια σύνολο. Ο ΘΟΚ έχει 5. Οπότε τι συζητούμε; Η Συμφωνική Ορχήστρα δημιουργήθηκε το 1987 και έγινε Ίδρυμα 20 χρόνια μετά. Όταν ένα Ίδρυμα μπορεί να προσλαμβάνει προσωπικό, αυτόματα έχει ένα ανελαστικό προϋπολογισμό και ένα μικρό αναπτυξιακό προϋπολογισμό. Διότι αυτό συμβαίνει σήμερα στην Ορχήστρα. Οι ανελαστικές δαπάνες είναι 80% του προϋπολογισμού. Σε αντίθεση όμως με το τι συμβαίνει στους υπόλοιπους τομείς. Στον χορό, στα γράμματα, στον λαϊκό πολιτισμό.

Ο ΘΟΚ και η ΣΟΚ υπάρχουν. Μετά κόπων και βασάνων κάναμε μια πρώτη θεσμική υποδομή στον τομέα του χορού με τις Στέγες Χορού. Όμως όταν δεν έχεις ούτε τους μηχανισμούς ούτε τα μέσα για να προχωρήσεις, τι κάνεις; Οι χορεύτριες συνασπίστηκαν και αυτό μας βοήθησε να στηρίξουμε τον τομέα του χορού. Οι κινηματογραφιστές συνασπίζονται τώρα. Δεν υπάρχει σε όλους τους τομείς αυτός ο συνασπισμός.

Ποιοι είναι οι πιο "αδικημένοι" κύριε Παρασκευά;

Αδικημένοι ως προς τα κονδύλια που διατίθενται στον κάθε τομέα; Νομίζω πως δεν είναι τρόπος να κρίνουμε. Το τι κάνει το κράτος στον κάθε τομέα είναι το θέμα.

Οι Πολιτιστικές Υπηρεσίες επιχορηγούν τον πολιτισμό, έχουν την ευθύνη του Φεστιβάλ Κύπρια, συχνά οι λειτουργοί των ΠΥ έχουν ρόλο στις επιλογές καλλιτεχνών για συμμετοχή σε διάφορους καλλιτεχνικούς τομείς, με αναθέσεις κ.λπ. Ποιος είναι, εν τέλει, ο ρόλος των ΠΥ; Είναι παραγωγός πολιτισμού ή διευκολύνει την παραγωγή πολιτισμού [π.χ. μέσω επιχορηγήσεων];

Πολύ καλή ερώτηση γιατί δείχνει και την αδυναμία διαχείρισης του πολιτισμού στον τόπο. Οι ΠΥ είναι και δημιουργός πολιτισμού με τους θεσμούς που έχουν καθιερώσει για να καλύψουν κενά ή ανάγκες που διαπιστώνουν, κι αυτό γίνεται για τον λόγο ότι δεν υπάρχουν οργανισμοί που να μπορούν να αναλάβουν αυτού του είδους διοργανώσεις. Θα έπρεπε να γίνουν μέσα από μια εντελώς διαφορετική διαχείριση. Οι ΠΥ θα έπρεπε να έχουν μόνο τον ρόλο της εποπτείας και υλοποίησης.

Πετυχαίνουμε τους στόχους μας με τη διάθεση οικονομικών πόρων, δηλαδή τις επιχορηγήσεις, με την παροχή υλικής υποδομής, τις Στέγες, το Παλλάς ή την Καστελιώτισσα.
Εκτός από αυτό, οι ίδιοι δημιουργούμε διάφορους θεσμούς μέσα από τους οποίους οι καλλιτέχνες μπορούν να παρουσιάσουν τη δουλειά τους: Κύπρια, Φεστιβάλ Κινηματογράφου κ.λπ. Ο ρόλος αυτός είναι επιβαλλόμενος από τις πραγματικότητες που έχουμε με βάση και την ίδια την πορεία των ΠΥ μέσα από τα χρόνια.
Βέβαια έχουμε κάνει βήματα με συνεργασίες, συνδιοργανώσεις, με καλλιτεχνικό διευθυντή στα Κύπρια που σε κάποιο βαθμό έχουμε μεταφέρει την αποκλειστική ευθύνη αυτών των πραγμάτων.

Μπορεί να λειτουργεί ανταγωνιστικά προς τους δημιουργούς το έργο των ΠΥ;

Εκεί όπου παράγουμε είναι εκεί όπου δεν υπήρχε απολύτως τίποτε προηγουμένως. Αν δούμε στην πορεία ότι μπαίνει ο ιδιωτικός τομέας που ικανοποιεί την ανάγκη σε έναν τομέα, τότε δεν υπάρχει λόγος να είμαστε εκεί. Κάποια στιγμή σαφώς οι ΠΥ πρέπει να ασκούν μόνο τον εποπτικό τους ρόλο για την υλοποίηση των πολιτικών σχεδιασμών του πολιτισμού. Απ' εκεί και πέρα πρέπει να προβλέπεται η δημιουργία φορέων που να παράγουν στον κάθε τομέα.