Συνέντευξη στον Κώστα Νάνο

Η «Σύγχρονη Αφροδίτη» δίπλα από το Μεσαιωνικό Κάστρο της Πάφου προσδίδει άλλη διάσταση στο γλυπτό και στον χώρο. Η δημιουργός του έργου Γιώτα Ιωαννίδου μιλά στο «Π» 

Η τουριστική περιοχή της Πάφου -όπου κυριαρχούν τα περίφημα ψηφιδωτά, το Μεσαιωνικό Κάστρο και άλλα αρχαία μνημεία- εμπλουτίζεται με σύγχρονα έργα τέχνης τα οποία δένουν αρμονικά με τον χώρο και ξαφνιάζουν ευχάριστα ντόπιους και ξένους επισκέπτες. Ένα από τα έργα που ξεχωρίζει είναι η «Σύγχρονη Αφροδίτη» της Γιώτας Ιωαννίδου, την οποία επισκεφθήκαμε στο εργαστήριό της, όπου είχαμε την ευκαιρία να δούμε και το επόμενο έργο που ετοιμάζει στο πλαίσιο του προγράμματος “Signs in Time and Space” του Πάφος 2017. Το πρώτο έργο προσελκύει καθημερινά εκατοντάδες ντόπιους και ξένους επισκέπτες οι οποίοι το περιεργάζονται, το φωτογραφίζουν και το θαυμάζουν.

Για πολλούς, η «Σύγχρονη Αφροδίτη» είναι μια προσφυγοπούλα από τη Συρία, το Ιράκ ή τη Λιβύη την οποία ξέβρασε η θάλασσα και προσπαθεί απεγνωσμένα να βγει στη στεριά. Για άλλους είναι ένα κορίτσι που χαζεύει το μαγικό ηλιοβασίλεμα πίσω από το Μεσαιωνικό Κάστρο. Η ίδια η εικαστικός αποφεύγει να περιγράψει με λεπτομέρειες το έργο της, λέγοντας πως είναι όπως ακριβώς το βλέπει ο καθένας. Το δεύτερο έργο που ετοιμάζεται στο πλαίσιο του ίδιου προγράμματος θα κοσμεί σύντομα την παραλιακή περιοχή. Πρόκειται για γλυπτό που έχει την ίδια τεχνοτροπία με το πρώτο.

Με ποια αφορμή δημιουργήθηκε η «Σύγχρονη Αφροδίτη»;

Το έργο αποτελεί μέρος της εικαστικής πρότασης “Signs in Time and Space”, που προτάθηκε και εγκρίθηκε από το Πάφος 2017 πριν από δυο χρόνια περίπου από την ομάδα Art de Fact, την οποία απαρτίζουν έξι καλλιτέχνες: Ο Αντρέας Μακαρίου, ο Αντρέας Παρασκευά, ο Χάρης Πασπαλλής, ο Δημήτρης Μακαρίου, ο Umit Inachi και εγώ. Η πρόταση αφορά την αναζήτηση της πολιτισμικής παράδοσης του μύθου και της αρχέτυπης ιστορικής μνήμης και τη μετεξέλιξή τους σε εικαστικές παρεμβάσεις στον χώρο, ούτως ώστε να αποτελέσουν το προζύμι για τη δημιουργία ενός μόνιμου Σύγχρονου Ανοικτού Μουσείου Τέχνης με νέες σηματοδοτήσεις και σημειολογία.

Ποια είναι η σχέση του εικαστικού με τον εξωτερικό – πραγματικό χώρο και τους παρατηρητές του;

Οι εικαστικοί, την άμεση σχέση με το πλατύ κοινό δεν την έχουν. Συνήθως υπάρχει περιορισμένο κοινό σε γκαλερί και μουσειακούς χώρους. Ένα κοινό που λειτουργεί είτε με μοχλό την ανάγκη του να θαυμάσει είτε να δει και να βιώσει αυτό που εκπέμπει το έργο. Υπάρχει μεγάλη διαφορά σε ένα έργο που εκτίθεται σε δημόσιο χώρο και σε έναν εσωτερικό χώρο, γκαλερί, μουσείο. Οι γκαλερί και τα μουσεία είναι για μένα χώροι ερευνητικοί, όπου συνομιλείς πιο πολύ με τους συναδέλφους ή με τους ειδικούς της τέχνης ή με ανθρώπους οι οποίοι είναι μυημένοι στις εικαστικές αναζητήσεις. Μπορείς να έχεις έναν διάλογο σε επίπεδο ειδικών. Όταν όμως βρίσκεται στον δημόσιο χώρο τα πράγματα αλλάζουν ριζικά. Έχεις την πολιτισμική πραγματικότητα να αντιμετωπίσεις. Πας να βάλεις το χέρι σου σε έναν πραγματικό χώρο, οπότε ο διάλογος που ανοίγεις δεν είναι με τους ειδικούς, είναι κατευθείαν με το πλατύ κοινό και με την εγκάρσια εξουσία. Όταν κάνεις μια έκθεση σε μια γκαλερί, σε ένα μουσείο, οι άνθρωποι της τέχνης έχουνε μια ιδεολογική αντιμετώπιση της τέχνης ο καθένας και μια θέση περιορισμένη στο αντικειμενικά σωστό. Οπότε ο διάλογος δεν είναι ηδονικός, δεν έχει το ηδονικό στοιχείο. Ενώ με τον κόσμο υπάρχει αυτή η σχέση… Μ’ αρέσει, δεν μ’ αρέσει. Η άμεση σχέση με το κοινό είναι ένα πράγμα το οποίο δίνει μεγάλη ευχαρίστηση στον καλλιτέχνη. Όταν αποκτήσεις μια πραγματική σχέση με τον χώρο η δράση σου γίνεται αληθινή, και αρχίζεις να αποκτάς άμεση σχέση με το πλατύ κοινό. Στο εξωτερικό η τέχνη για το κοινό είναι κάτι σαν φυσικό φαινόμενο, ίσως και αναγκαίο.

Πώς προέκυψε η έμπνευση για αυτό το έργο;

Η δικιά μου ιδέα είναι βασισμένη πάνω στην πολιτισμική διαστρωμάτωση του τόπου και του χώρου ειδικά. Δεν θα μπορούσε άλλωστε να είναι αλλιώς. Πρέπει να έχει κάποιες ρίζες, να ξεκινάει από κάπου. Η τέχνη δεν είναι μόδα, είναι κάτι διαφορετικό. Εκείνο το οποίο με απασχόλησε από τη στιγμή που ξεκίνησε η ιδέα του γλυπτού ήταν κατά πόσο θα μπορούσε να ενσωματωθεί στη ζωή των κατοίκων αυτής της πόλης. Αυτή η σημαντική σχέση με το κοινό με προβλημάτισε τόσο ώστε να αναρωτιέμαι: ποιος είμαι εγώ που θα έρθω στον χώρο τον δικό σου και θα σου επιβάλω την άποψή μου; Το έργο θα έπρεπε να έχει μια σχέση με αυτό που λέμε ιστορική διαστρωμάτωση ή πολιτισμική υπόσταση του χώρου. Άρχισα λοιπόν να σκέφτομαι πώς θα μπορούσα να κάνω το έργο να προκύπτει, να βγαίνει από τον χώρο και όχι εγώ να βάλω το έργο στον χώρο. Ο καλλιτέχνης γίνεται ένα μέσον, άρα θα πρέπει να αντιληφθεί τι συμβαίνει στην περιοχή όπου τοποθετεί το έργο του. Αυτό βέβαια το καθορίζει ο ίδιος ο τόπος όπου θα τοποθετηθεί το γλυπτό. Είναι η ενέργεια που εκπέμπεται με έναν αδιόρατο τρόπο, που σε ωθεί να ολοκληρώσεις το έργο σου.

Είναι πάντα προβλέψιμο το αποτέλεσμα του έργου σε σχέση με την αρχική ιδέα;

Όταν ξεκινάς από ένα ερέθισμα που για μας τους Παφίτες θα μπορούσε να είναι το Μεσαιωνικό Κάστρο, δίπλα στο λιμάνι και στον αρχαιολογικό χώρο, έχεις ένα πλάνο δημιουργίας. Αυτό καθορίζει και τον δικό σου εικαστικό λόγο σε σχέση με την τελειωτική εικόνα του έργου. Κατά την πορεία της υλοποίησης, τυχαία γεγονότα πολλές φορές καθορίζουν το τελικό αποτέλεσμα. Και εκεί που λες ως δημιουργός ολοκληρώθηκε, το παραδίδεις στον κόσμο του.

Πιστεύεις ότι το έργο λειτουργεί αρμονικά με τον χώρο τοποθέτησής του;

Η περιοχή αυτή, δίπλα στο Μεσαιωνικό Κάστρο, μέσα σε έναν αρχαιολογικό χώρο, έχει ήδη αρκετή ενέργεια, ικανή να στηρίξει τη σημαντικότητά του. Οι πληροφορίες πολλές, τα βιώματα άλλα τόσα. Είναι η πόλη στην οποία γεννήθηκα και ο χώρος στον οποίο πρωτοπαρατήρησα εικαστικά. Ξέρετε, καταλαβαίνει κανείς, όταν βρεθεί στον χώρο όπου εγκαταστάθηκε το γλυπτό της Σύγχρονης Αφροδίτης -πλάι στο Μεσαιωνικό Κάστρο, τη θάλασσα και τον υπόλοιπο αρχαιολογικό χώρο- ότι η ενέργεια του έργου είναι εκτός του έργου. Δηλαδή έχει σημασία αυτό που σου κάνει το έργο, όχι το σκάλισμα του ή η λεπτομέρεια του ή το υλικό του. Δεν λες «τι ωραίο σκάλισμα». Δηλαδή ξεπερνά το υλικό του. Και νιώθεις την ενέργεια πίσω σου, πλάι σου, νιώθεις να επηρεάζονται οι αισθήσεις σου, η γεύση, ο ήχος… Είναι ο χώρος στον οποίο κινείται αυτή η ενέργεια που παράγει το αντικείμενο. Ποια είναι αυτή η θέα; Άλλοτε εύθραυστη, άλλοτε επιθετική, κοφτερή… μεταφέρει την ενέργεια προς τα έξω. Αυτό το έργο μού έδωσε την πεποίθηση ότι τα πράγματα είναι εφικτά. Δηλαδή είναι εφικτό να δουλέψεις και να βρεις μια ισορροπία του χώρου και του χρόνου ξανά.

Τι θα συμβούλευες τη νέα γενιά σε σχέση με την τέχνη;

Μια συμβουλή που έχω να δώσω στα νέα παιδιά είναι να ξεπεράσουν τα όριά τους, να καταρρίψουν τα πρότυπά τους, να τα υπερβούν, να ξεπεράσουν εμάς. Να ξεπεράσουν το εύκολο, αυτό που τους δίνουμε εμείς. Να κάνουν μια βουτιά στον εαυτό τους και να καταλάβουν τι σημαίνει πρωτογενείς σκέψεις και πρωτογενής παραγωγή.