Όπως και άλλοτε είχαμε σημειώσει σε δημοσίευμά μας, η μεγάλη κυπριακή οικογένεια Σοδερίνη με απώτερη καταγωγή από τη Φλωρεντία, μαζί με την οικογένεια Φλαγγίνη, υπήρξαν οι μόνες οι οποίες κατόρθωσαν να αναγνωριστούν από τη βενετική Δημοκρατία ως πατρίκιοι. Τα έργα και οι ημέρες της οικογένειας Σοδερίνη καταγράφονται σε πληθώρα εγγράφων όπως στα κατάστιχα του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων, σε νοταριακά έγγραφα που αφορούν στη συγκεκριμένη εποχή σε Κυπρίους, σε εμπορικά έγγραφα λόγω της μεγάλης δραστηριότητας των μελών της οικογένειας Σοδερίνη, που ανέπτυξαν ως έμποροι και πλοιοκτήτες, καθώς και σε άλλα. Η όντως περιπετειώδης ζωή του Φραγκίσκου Σοδερίνη του Αντωνίου, γενάρχη της οικογένειας Σοδερίνη, που εγκαταστάθηκε και διέπρεψε στη Βενετία, δεν στάθηκε εμπόδιο στη σταδιοδρομία του, αλλά μάλλον του έδωσε τη δύναμη και τη θέληση να αγωνιστεί για να πετύχει. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι ήδη πριν την οθωμανική κατάκτηση της Κύπρου ο πατέρας του Φραγκίσκου διατηρούσε εμπορικό γραφείο στη Βενετία και ίσως όταν ο ίδιος κατέφυγε στην πόλη των τεναγών μετά την απελευθέρωσή του από την αιχμαλωσία, να είχε ήδη κάποια περιουσιακά στοιχεία που ασφαλώς τον βοήθησαν να εξελιχθεί στη συνέχεια σε σπουδαίο έμπορο.

Ο Φραγκίσκος Σοδερίνη, γενάρχης της οικογένειας Σοδερίνη στη Βενετία, είχε από πολύ νωρίς, πριν ακόμη η Κύπρος περάσει στην εξουσία των Οθωμανών, διακριθεί στα κοινά της γενέθλιας πόλης του, της Λευκωσίας. Για παράδειγμα, η κοινότητα της Λευκωσίας το 1562 είχε υποβάλει έναν αριθμό αιτημάτων προς τη βενετική Γερουσία με πρέσβεις της τους Θωμά Γαλατά και Πέτρο Μηνά και στην όλη υπόθεση είχε ανάμειξη και ο Φραγκίσκος Σοδερίνη. Την ίδια εποχή ο Φραγκίσκος μαζί με άλλους τρεις Λευκωσιάτες ήταν εκπρόσωποι του λαού της Λευκωσίας και είχαν συνεργαστεί για τη σύνταξη των αιτημάτων της κοινότητας που είχαν υποβάλει στη βενετική Γερουσία οι Γαλατάς και Μηνάς. Ας ακολουθήσουμε όμως τη διαδρομή του σπουδαίου Κύπριου εμπόρου, μέρος της οποίας αποτυπώνεται στο αίτημά του, το οποίο είχε υποβάλει το 1590 προς τις βενετικές αρχές για να αναγνωριστεί αυτός και η οικογένειά του ως πατρίκιοι.

Οι μάρτυρες του αιτήματος

Στις 16 Μαΐου του έτους 1590 ο επιτυχημένος Κύπριος έμπορος και πλοιοκτήτης Φραγκίσκος Σοδερίνη υπέβαλε αίτημα στις βενετικές αρχές για να αναγνωριστεί τόσο αυτός όσο και τα μέλη της οικογένειάς του Βενετοί πατρίκιοι, δηλαδή να ανήκουν στην τάξη της αριστοκρατίας. Επτά γνωστοί Κύπριοι και ένας Βενετός εμφανίστηκαν ενώπιον ενός Βενετού νοτάριου, μετά από πρόσκληση του ίδιου του Σοδερίνη, για τη σύνταξη του σχετικού αιτήματος, ώστε να υπογράψουν ως μάρτυρες. Οι επτά Κύπριοι ήταν οι: Μπερνάρδος Martinengo, Ιωάννης Γαλατάς, Κυπριανός Παλλούρης, Βαλλιάνος Σωζόμενος, Λεονάρδος Sullam, Ιωάννης Machies και Ιερώνυμος Milano. Παρών επίσης ήταν και ο Βενετός Battista Scarpa, υπάλληλος εισπράξεως φόρων (daziario).

Οι επτά Κύπριοι πιστοποιούσαν ότι ο Φραγκίσκος Σοδερίνη ήταν γιος του εμπόρου στη Βενετία Αντωνίου Σοδερίνη και με όρκο πιστοποιούσαν ότι όλα όσα καταγράφονταν σχετικά με τον Φραγκίσκο Σοδερίνη ανταποκρίνονταν στην αλήθεια υπογράφοντας ως μάρτυρες. Το έγγραφο του αιτήματος του Σοδερίνη περιελάμβανε δέκα παραγράφους, μέσα από το περιεχόμενο των οποίων αποδείκνυε ότι εύλογα είχε δικαίωμα να ενταχθεί στην τάξη των πατρικίων.

Στην πρώτη παράγραφο αναφερόταν ότι ο πατέρας του Φραγκίσκου Σοδερίνη ως έμπορος ζούσε σχεδόν πάντα στη Βενετία όπου επίσης είχε νυμφευθεί Βενετή, η οποία ανήκε σε μια από τις πιο επιφανείς οικογένειες πατρικίων της πόλης. Έχαιρε δε πάντα στην κοινωνία της πόλης των τεναγών μεγάλης εκτίμησης. Οι μάρτυρες πιστοποιούσαν σχετικά ότι είχαν δει και το ίδιο το έγγραφο με το προνόμιο που κατείχε η μητέρα του Φραγκίσκου Σοδερίνη ότι η οικογένειά της ήταν Βενετοί πατρίκιοι. Επίσης οι πιο πάνω μαρτυρούσαν ότι από πολύ μικρός και κατά διαστήματα ο Φραγκίσκος Σοδερίνη ζούσε στη Βενετία μαζί με τον πατέρα του, ο οποίος ασχολείτο με το εμπόριο. Επίσης μαζί με τον πατέρα τους κατά καιρούς ζούσαν και οι άλλοι αδελφοί του Φραγκίσκου. Μετά την ενηλικίωσή του ο Φραγκίσκος Σοδερίνη άρχισε να ασχολείται και αυτός με το εμπόριο και να ζει μεταξύ Κύπρου και Βενετίας. Το ίδιο συνέβη αργότερα με τους γιους του και ο ίδιος με την πάροδο του χρόνου είχε κάνει μεγάλη πρόοδο ως έμπορος, πλοιοκτήτης και επιχειρηματίας. Επίσης, όπως τόνιζαν οι μάρτυρες, ο Κύπριος έμπορος ως γνήσιος Βενετός, λόγω του προνομίου του πατέρα του, πλήρωνε όλους τους οφειλόμενους δασμούς και φόρους στη βενετική Πολιτεία.

Οι υπηρεσίες, ωστόσο, και η προσφορά στο βενετικό Δημόσιο του Φραγκίσκου Σοδερίνη δεν περιορίζονταν μόνο στη Βενετία με τους φόρους που κατέβαλλε ως έμπορος και στη συμβολή του στο βενετικό εμπόριο, αλλά και στην ίδια την πατρίδα του Κύπρο. Πολλές φορές και σχεδόν πάντα, σύμφωνα με την τρίτη παράγραφο του εγγράφου που σχολιάζουμε, όταν άδειαζε το δημόσιο ταμείο της βενετικής διοίκησης στην Κύπρο και δεν υπήρχαν χρήματα να πληρωθούν οι μισθοφόροι στρατιώτες και οι ρέκτορες ζητούσαν τη βοήθειά του, έσπευδε πρόθυμος ο Κύπριος έμπορος και πλοιοκτήτης. Ιδιαίτερα επίσης κατά τον πόλεμο 1570-1571 η προσφορά του Φραγκίσκου Σοδερίνη ήταν σημαντική, αφού δάνεισε στη Γαληνοτάτη για τις ανάγκες του πολέμου χίλια δουκάτα, ποσό για το οποίο είχε σχετικά τεκμήρια αλλά ουδέποτε του επιστράφηκε είτε όλο είτε μέρος του εν λόγω ποσού.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου

Οι μάρτυρες επισήμαιναν επίσης τη μεγάλη προσφορά του Φραγκίσκου, καθώς και των μελών της οικογένειάς του κατά τη διάρκεια της πολιορκίας και πτώσης της Λευκωσίας το 1570. Ο Φραγκίσκος Σοδερίνη μαζί με τους δυο αδελφούς του Νικόλαο και Fiorino υπερασπίστηκαν τη Λευκωσία. Ο Κύπριος έμπορος με θέση άμυνας και επίθεσης τον προμαχώνα Φλάτρο υπηρέτησε ως υπολοχαγός (luogotenente) στον λόχο του διοικητή Φίλιππου da Milan. Στον ίδιο λόχο υπηρετούσαν επίσης δώδεκα στρατιώτες των οποίων όλα τα έξοδα κατέβαλλε ο Φραγκίσκος Σοδερίνη, για να υπηρετούν όπως ανέφεραν οι μάρτυρες τον Άγιο Μάρκο, υπονοώντας τη Γαληνοτάτη, εφόσον ήταν ο προστάτης άγιός της. Επιπρόσθετα προσέφερε ένα δικό του περιβόλι μέσα στο οποίο στρατοπέδευσαν περισσότεροι από διακόσιοι στρατιώτες, οι οποίοι θα προσέφεραν άμυνα στα πλευρά του προμαχώνα. Με τα στοιχεία αυτά αντιλαμβανόμαστε ότι το μέγαρο Σοδερίνη ήταν οικοδομημένο στην περιοχή όπου το 1567 είχε οικοδομηθεί ο προμαχώνας Φλάτρο και ότι στην ίδια περιοχή ο Φραγκίσκος διέθετε και ένα μεγάλο περιβόλι.

Στην έκτη παράγραφο του εγγράφου οι μάρτυρες αναφέρονταν στην κατάκτηση της Λευκωσίας από τους Οθωμανούς και ότι οι δύο αδελφοί του Φραγκίσκου, Νικόλαος και Fiorino, φονεύθηκαν μαχόμενοι επί του προμαχώνα Φλάτρο από τους εχθρούς, μόλις εισήλθαν στην πόλη. Ο έμπορος Φραγκίσκος Σοδερίνη σώθηκε αλλά αιχμαλωτίστηκε από τους Οθωμανούς. Με την απώλεια της πατρίδας του απώλεσε και ο ίδιος, όπως διατείνονταν οι μάρτυρες, περισσότερα από τριάντα χιλιάδες δουκάτα, ποσό στο οποίο ανέρχονταν τα περιουσιακά του στοιχεία στην Κύπρο.

Πολύ γρήγορα ο αιχμάλωτος Φραγκίσκος Σοδερίνη κατόρθωσε να απελευθερωθεί καταβάλλοντας λύτρα και κατέφυγε στη Βενετία από όπου καταγόταν η μητέρα του και στην ίδια πόλη τόσο ο πατέρας του όσο και ο ίδιος είχαν αναπτύξει εμπορική δραστηριότητα. Στη Βενετία είχε τελικά εγκατασταθεί και όλη η οικογένειά του. Μεγάλη ζημιά είχε υποστεί επιπλέον ο Κύπριος έμπορος και πλοιοκτήτης κατά τον πόλεμο 1570-1571 εξαιτίας της καταστροφής μιας μεγάλης νάβας. Η μεγάλη αυτή νάβα ανήκε στον ίδιο από κοινού με τον ανεψιό του, Λέανδρο Ζεμπεττό και τον εξάδελφό του αείμνηστο Πέτρο Μηνά. Η νάβα αυτή είχε διατεθεί κατά την εποχή του πολέμου ως ενίσχυση στην άμυνα της Κύπρου. Δυστυχώς όμως το πλοίο αυτό βυθίστηκε στο λιμάνι και, αν και δεν αναφέρεται σε ποιο λιμάνι, πρέπει μάλλον να πρόκειται για το λιμάνι της Αμμοχώστου.

Το πιο επιζήμιο ήταν ότι η εν λόγω νάβα δεν ήταν ασφαλισμένη και οι ιδιοκτήτες της είχαν υποστεί ανυπολόγιστη ζημιά. Τέλος, οι μάρτυρες υπογράμμιζαν ότι η μεγάλη εμπορική δραστηριότητα που είχε αναπτύξει ο Φραγκίσκος Σοδερίνη συνέβαλε τα μέγιστα στο βενετικό εμπόριο και ταυτόχρονα ενισχυόταν το δημόσιο ταμείο, αφού κατέβαλλε ετησίως ο ίδιος πληθώρα φόρων και δασμών.

Ο Φραγκίσκος Σοδερίνη ή Soderini ή και Sideriano, όπως απαντά σε πάμπολλες πηγές, υπήρξε εκτός όλων των άλλων και σημαντικότατο μέλος της ελληνικής παροικίας στη Βενετία. Το 1575 μάλιστα είχε εκλεγεί πρόεδρος της Ελληνικής Αδελφότητας της Βενετίας. Διέθετε κατοικία στην ενορία του Αγίου Ιωάννη in Bragora, η οποία αποτελούσε την κατ' εξοχήν ενορία όπου κατοικούσαν οι περισσότεροι Κύπριοι. Αργότερα αγόρασε ένα άλλο μέγαρο στο Μεγάλο Κανάλι εκεί όπου είχαν τότε τα μέγαρά τους οι Φίνη και Φλαγγίνη, δύο άλλοι σπουδαίοι Κύπριοι που διέπρεψαν στη Βενετία.

Στις αρχές του 18ου αιώνα ζούσε στην Ιταλία ένας σπουδαίος δικηγόρος, φιλοτάξιδος και ειδικός για τα μέταλλα. Επρόκειτο περί του Ruggero Soderini, τρισεγγονού του Φραγκίσκου Σοδερίνη, ο οποίος είχε στην κατοχή του έγγραφα και πλούσιο αρχειακό υλικό για την κυπριακής καταγωγής οικογένειά του.

ΛΕΖΑΝΤΑ: Το οικόσημο της οικογένειας Σοδερίνη.