«Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της εταιρείας 1922-2022» στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς 1922, μια μητέρα με τα παιδιά της εγκαταλείπουν την Κωνσταντινούπολη και τη μικρή τους βιοτεχνία παραγωγής μπισκότων για τη Μασσαλία. Όταν το καράβι τους σταματά στον Πειραιά, η οικογενειακή παράδοση θέλει να κατεβαίνουν για έναν περίπατο, να κάθονται σε ένα καφενείο και να ζητούν καφέ και μπισκότα. Έλα όμως, που το δεύτερο μέρος της παραγγελίας ήταν άγνωστο είδος στον καφετζή.

Διαβλέποντας τις επαγγελματικές προοπτικές, αποφασίζουν στιγμιαία να εγκατασταθούν στην Ελλάδα. Λέγεται, μάλιστα, ότι δεν επέστρεψαν καν στο πλοίο για να πάρουν τις βαλίτσες τους... Και κάπως έτσι άρχισαν όλα, μια επιχειρηματική διαδρομή γραμμένη με αλεύρι και ζάχαρη που ξεκίνησε στα χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου από μια κουζίνα στη Χαλκηδόνα της Πόλης, ρίζωσε στην Ελλάδα παράγοντας πλέον 3.125.000.000 μπισκότα τον χρόνο και φθάνει με εξαγωγές σε 61 χώρες στον κόσμο.

Αυτήν την πορεία έρχεται να ξετυλίξει από τις 9 Δεκεμβρίου στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς 138 η έκθεση «Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της εταιρείας 1922-2022» επιδιώκοντας μέσα από 300 και πλέον τεκμήρια από το αρχείο της «να ανιχνεύσει τα επιμέρους συστατικά της επιτυχίας της οικογενειακής επιχείρησης που είναι η μακροβιότερη αμιγώς ελληνική στη χώρα και στον κλάδο της διατροφής», όπως επισημαίνουν οι επιμελητές του αφιερώματος, η αρχιτέκτων και μουσειολόγος Ερατώ Κουτσουδάκη και ο σχεδιαστής προϊόντων και εσωτερικών χώρων Σπύρος Κίζης.

«Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της εταιρείας 1922-2022»: φωτογραφία από το εργοστάσιο της Αθήνας (1965) με εργάτρια στον ποιοτικό έλεγχο των μπισκότων Μιράντα

«Παπαδοπούλου 100» στο Μουσείο Μπενάκη: Από το Μπραντ στην Οικογένεια

Οι ίδιοι επέλεξαν να ξεκινήσουν αυτή την αφήγηση ποντάροντας στη χειροπιαστή σχέση που έχει αποκτήσει ο καθένας μας μαζί της, μέσα από το πακέτο των προϊόντων της και τις αισθήσεις που ενεργοποιεί. Τις εικόνες που φέρουν οι καλαίσθητες ρετρό συσκευασίες, το «σάουντρακ» από παλιότερες αλλά και γνώριμες διαφημίσεις, τη μυρωδιά των μπισκότων πτι-μπερ. Για αρχή, το μπραντ λοιπόν, «γιατί η σημασία ενός δυνατού εμπορικού ονόματος υπήρξε μια αναγκαιότητα που η εταιρεία αντιλήφθηκε από τα πρώτα χρόνια της και γύρω από το οποίο καταναλώνει πολλή ενέργεια ως και σήμερα», αιτιολογεί την επιλογή η Ερατώ Κουτσουδάκη.

Από την έκθεση «Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της εταιρείας 1922-2022». Σκαλιέρα για κουτιά χύμα μπισκότων (1950-1960)

Αν μη τι άλλο, υπάρχει πολύ και ευφάνταστο υλικό για να το διαπιστώσεις: μια μισοτελειωμένη αφίσα για τα μπισκότα Μιράντα, που δεν κυκλοφόρησε ποτέ· η διαφημιστική μακέτα στον τουριστικό οδηγό Greece της American Express από τη δεκαετία του 1930 κι ένα αποδεικτικό διαφημιστικών καταχωρήσεων στο αμερικανικό έντυπο Pacific Coast Review· τα σχέδια για το περίπτερο των Μπισκότων Παπαδοπούλου στην πρώτη μεταπολεμική ΔΕΘ· ετικέτες για τα Κρημ-Κράκερς αλλά και για τα Τίφφιν, τα Nice και τα Μπεμπέ· ένα μεσοπολεμικό μηχάνημα με το οποίο έφτιαχναν μπισκότα σε σχήμα καρδιάς για προωθητικούς σκοπούς.

«Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της εταιρείας 1922-2022»: εικαστικό για τη συσκευασία των μπισκότων Surprise Party στην έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Παρακολουθώντας στις οθόνες τα σποτάκια, από το κινηματογραφικό σε ρυθμούς… Figaro που δημιούργησε ο πρωτοπόρος καρτουνίστας Σταμάτης Πολενάκης στα τέλη της δεκαετίας του ’60 μέχρι τα πιο πρόσφατα (λ.χ. με τον τραγουδιστή Πασχάλη ή τον ηθοποιό Μιχάλη Ρέππα), δεν μπορείς να μην αναλογιστείς πόσα ακόμα λένε οι διαφημίσεις για έναν τόπο και τους ανθρώπους του: για την αισθητική, την εξέλιξη στην τεχνολογία, το πώς αντιλαμβανόμαστε την πληροφορία.

Καρότσι για Μπισκότα Παπαδοπούλου στην έκθεση «Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της εταιρείας 1922-2022» στο Μουσείο Μπενάκη

Έρχεται, όμως, και η ώρα που «πέφτεις» μέσα στο πακέτο, δηλαδή στην παραγωγή. «Στόχος μας σ’ αυτή τη δεύτερη ενότητα είναι να σε κάνουμε να νιώσεις ότι βρίσκεσαι μέσα στο εργοστάσιο», δηλώνουν οι επιμελητές και οι εικόνες του Νίκου Μάρκου, με τη χαρακτηριστική καλλιτεχνική ματιά του, καθώς και μια προβολή από εργοστάσιο της εταιρείας εν ώρα εργασίας αναλαμβάνουν τις πρώτες συστάσεις.

• Εικόνα από τον πύργο ψύξης ψωµιού στο εργοστάσιο Οινοφύτων στην έκθεση «Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της εταιρείας 1922-2022» στο Μουσείο Μπενάκη

Είναι, όμως, ο ρετρό εξοπλισμός που βάζει εδώ την κάμερα του κινητού σε insta mode: η μηχανή παρασκευής μπισκότων της δεκαετίας του 1930 από το πρώτο εργοστάσιο στα Πετράλωνα, το γιγαντιαίο μίξερ του 1972 που ζύμωνε την κρέμα για τα αγαπημένα μας γεμιστά, οι παρά μια δεκαετία αιωνόβιες σφραγίδες που έδιναν σχήμα σε μπισκότα και κράκερς, η μακέτα σε κλίμακα 1 προς 50 που αποτυπώνει τη γραμμή παραγωγής.

«Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της εταιρείας 1922-2022»: σφραγίδα για Πτι Μπερ (δεκαετία 1930) που παρουσιάζεται στην έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Η ώρα της Ιστορίας έρχεται στην τρίτη ενότητα και στο εξής η εκθεσιακή διαδρομή ποντάρει αρκετά στις αφηγήσεις, σε γραπτή, οπτικοακουστική ή ηχητική απόδοση. Μια φρίζα διατρέχει τις ημερομηνίες-σταθμοί για την εταιρεία, ενώ ένα παράλληλο χρονολόγιο στέκεται σε γεγονότα από την πορεία της χώρας. Αντίκρυ τους φιγουράρουν πληροφορίες για την ιστορία του μπισκότου διεθνώς, μαζί με σχετικά εκθέματα - ναι, και δυο αυθεντικά μπισκότα από τα ναυάγια του Τιτανικού (1912) και του Λουζιτάνια (1915)!

«Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της εταιρείας 1922-2022»: Άποψη από την συσκευασία στο εργοστάσιο της Αθήνας, 1961

Από το βιράζ της εκθεσιακής διαδρομής, πάντως, θ’ αρχίσουν να σε παίρνουν γνώριμες μυρωδιές. Μέχρι να διαπιστώσεις γιατί, θα έχεις μάθει για την εσωτερική οργάνωση της επιχείρησης χαζεύοντας μεταξύ άλλων την πρώτη αριθμομηχανή της, ένα βιβλίο ισολογισμών του 1926 και το πρώτο βιβλίο εξαγωγών της (στην ενότητα Συνέργειες). Θα έχεις ανακαλύψει κρυμμένα χειρόγραφα μεταφρασμένα άρθρα του περιοδικού Cracker Baker της δεκαετίας του ’30 το οποίο οι αδερφοί Παπαδόπουλοι μελετούσαν ανελλιπώς για να μετέχουν στις εξελίξεις της διεθνούς μπισκοτοποιίας (στην ενότητα Τροφή). Κι ακόμη, θα έχεις «συναντήσει» την οικογένεια που έχτισε αυτό το εμβληματικό brand γύρω από μια λευκή τραπεζαρία, ενώ οι γνώριμες φωνές του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη και του Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλου ακούγονται να διαβάζουν αποσπάσματα από τη σχεδόν καθημερινή αλληλογραφία των αδελφών Νίκου και Ευάγγελου Παπαδόπουλου. Βρισκόμαστε στην περίοδο 1948-1953, όταν ο ένας μελετά τις εξελίξεις στον κλάδο τους ταξιδεύοντας ανά την Ευρώπη κι ο άλλος παραμένει στην Αθήνα διοικώντας την επιχείρηση. «Είναι εκπληκτικό πώς μέσα από τους διαλόγους τους φανερώνεται όχι μόνο η στοχοπροσήλωση στο έργο τους, αλλά το ήθος και η ατμόσφαιρα μιας ολόκληρης εποχής. Διαβάζοντας την αλληλογραφία ήταν σαν να βλέπω μια ταινία εκείνης της εποχής» λέει ο Σπύρος Κίζης.

INFO:

«Παπαδοπούλου 100. Η ιστορία της εταιρείας 1922-2022» |Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς 138 |Διάρκεια έκθεσης: μέχρι τις 27 Φεβρουαρίου 2022 |Ώρες λειτουργίας: Πέμ. & Κυρ. 10:00-18:00, Παρ.-Σάβ. 10:00-22:00 | Εισιτήρια: €8, μειωμένο €4

ΠΗΓΗ: athensvoice.gr