Συνέντευξη στον Λουκιανό Λυρίτσα

H σεξουαλική επιθυμία ως ο τόπος της κόλασης. Η λίμπιντο ως κινητήρια δύναμη για τη δράση του υποκειμένου. Ως η υπέρτατη αρχή για τη σύσταση αλλά και την ταυτόχρονη αναίρεση της υποκειμενικότητας. Αυτό είναι το Singapore Sling (1990) του Νίκου Νικολαΐδη το οποίο άνοιξε την αυλαία του φετινού φεστιβάλ «Εικόνες και όψεις του εναλλακτικού κινηματογράφου» στη Λευκωσία, παρουσία της εμβληματικής πρωταγωνίστριας Michelle Valley. Η διφυής παρουσία της στο φεστιβάλ -ως μισόγυμνη μαινάδα του Singapore Sling και ως διεθνούς φήμης ηθοποιός- επέβαλε την επαναφορά της συζήτησης εκεί που υποτίθεται πως βρίσκεται η αρχή: Στην απογυμνωνόμενη και ορμητική ανθρώπινη φύση.

Πόσο δύσκολο είναι να υποδυθείς ρόλους που επιβάλλουν γυμνό και ερωτικές σκηνές;

Δεν υπάρχει μια απάντηση που να ισχύει για όλους τους ηθοποιούς, αλλά θεωρώ ότι καταρχάς πρέπει να έχεις εμπιστοσύνη στον σκηνοθέτη. Αυτός θα σε εκθέσει ή δεν θα σε εκθέσει. Αυτός πρέπει να σου έχει δημιουργήσει μια αίσθηση εμπιστοσύνης. Έλεγχο δεν μπορείς να έχεις. Δεν μπορείς να δεις τι γράφει η κάμερα. Τότε δεν είχαμε βίντεο. Σήμερα κάποιοι ηθοποιοί έχουν μια θέση οικονομικής ισχύος στο παιχνίδι που ονομάζεται σινεμά. Τώρα γυρίζεται ένα πλάνο και πάει ο ηθοποιός και ζητά να το δει. Υπάρχουν περιπτώσεις που ηθοποιοί βάζουν κάποιου είδους βέτο. Αυτά είναι business. Μην τρελαθούμε, δεν είμαστε στην Αμερική. Δεν θα μπορούσα να δουλέψω έτσι και δεν θα με ενδιέφερε κάτι τέτοιο. Να έχω μια εικόνα και να την προστατεύω, να πορεύομαι σύμφωνα με αυτήν. Να έχω τον έλεγχο. Αυτό δεν είναι τέχνη. Εξάλλου ο καθένας έχει μια δουλειά, μια θέση. Εγώ πιστεύω στη θέση. Η δική μου θέση είναι να είμαι ηθοποιός.

Ερωτικές σκηνές με γυμνό έχω γυρίσει δύο φορές. Η μια ήταν στο Singapore Sling και η άλλη στην ταινία της Τώνιας Μαρκετάκη (σ.σ. Κρυστάλλινες Νύχτες, 1992). Για τη σκηνή μάλιστα στις Κρυστάλλινες Νύχτες, είχε γραφτεί ότι είναι η πιο ωραία, η πιο αισθαντική ερωτική σκηνή στον ελληνικό κινηματογράφο. Εγώ δεν μπορώ να έχω άποψη σε αυτό.

Υπήρξαν διαφορές στις προσεγγίσεις των ερωτικών σκηνών από τους δύο σκηνοθέτες;

Στην ταινία της Μαρκετάκη μπήκε ο κάμεραμαν και ο βοηθός του με μια κάμερα στο δωμάτιο. Όλοι οι άλλοι βγήκαν έξω. Ξέραμε τι ήθελε η σκηνοθέτιδα. Κάναμε ό,τι είχαμε να κάνουμε με τον τρόπο μας. Κανείς δεν μας ενόχλησε και κανείς δεν μας έκανε να αισθανθούμε αμήχανα. Υπήρξε απόλυτος σεβασμός. Αισθανόμασταν ελεύθεροι και αυτό φάνηκε. Είναι μια σκηνή της πραγματικότητας. Δύο άνθρωποι που έχουν ερωτική έλξη, απλώνουν κάτω ένα σεντόνι και κάνουν τον έρωτα της ζωής τους. Ήταν πάρα πολύ πραγματικό.

Στην ταινία του Νίκου Νικολαΐδη δεν ήταν έτσι. Ο Νικολαΐδης αντιμετώπιζε όλες τις σκηνές με την ίδια σοβαρότητα και τον ίδιο τρόπο. Δεν έφευγε κανείς από το δωμάτιο. Κάναμε όλοι τη δουλειά μας σαν να ήταν μια οποιαδήποτε σκηνή. Δεν υπήρχε ειδική αντιμετώπιση. Δεν χρειαζόταν.

Για τη σκηνή στις Κρυστάλλινες Νύχτες χρησιμοποίησες τη λέξη «πραγματικό». Είπες ότι ήταν σαν δύο άνθρωποι να κάνουν έρωτα στην πραγματικότητα. Έτσι το έζησες;

(Γελά) Ήταν σαν να έμπαινα σε μια πισίνα με ωραίο νερό… και γλίστρησα μέσα. Έχω ακούσει από άλλους ηθοποιούς να λένε ότι δεν θέλουν να χάνουν τον έλεγχο. Να σκέφτονται την κάθε τους κίνηση. Εγώ δεν το έζησα έτσι. Απλώς αφέθηκα σε εκείνη τη στιγμή. Ήμουνα και τυχερή γιατί είχα απέναντί μου ένα πολύ ωραίο αγόρι που ήταν και 20 χρόνια μικρότερός μου. Τώρα στο Singapore Sling δεν θεωρώ ότι έκανα κάτι φοβερά ερωτικό. Αυτά τα έκανε η Meredyth Herold. Και επειδή είχαμε περάσει από μια μακρά προεργασία στη διαδικασία προβών, είχαμε εξοικειωθεί η μια με την άλλη και δεν μας φαινόταν και τόσο περίεργο. Εξάλλου το να φιλάς στο στόμα ένα κορίτσι είναι αρκετά φυσιολογικό θα έλεγα.

Άρα οι ερωτικές σκηνές βιώθηκαν ως τέτοιες από τον άνθρωπο πίσω από τον ρόλο…

Πάντα είμαστε ο άνθρωπος. Πίσω και κάτω από όλα είμαστε πάντα ο άνθρωπος. Βεβαίως στο σινεμά μπορείς να κάνεις κάτι που ενδεχομένως δεν θα το έκανες ή δεν θα το έκανες με τον συγκεκριμένο άνθρωπο. Για παράδειγμα εγώ προσωπικά ως Michele μπορεί να μην βρισκόμουν με τη Meredyth σε ένα κρεβάτι γιατί ίσως δεν θα ταιριάζαμε ή δεν θα την επέλεγα. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν ξέρω πώς είναι να βρίσκομαι με μια κοπέλα σε μια στιγμή οικειότητας. Μπορεί να μην είναι με τη συγκεκριμένη, αλλά δεν ξέρω εγώ πώς είναι; Ξέρω.

Σε απασχόλησε αν θα επηρέαζαν αυτές οι σκηνές τη ζωή σου;

Όχι, καθόλου. Τι να επηρεάσουν;

Για παράδειγμα το πώς θα αντιμετώπιζε τη θέαση αυτών των σκηνών το οικογενειακό σου περιβάλλον, ο φιλικός σου κύκλος.

Καθόλου. Η μητέρα μου είδε το Singapore Sling και τις Κρυστάλλινες Νύχτες και ενέκρινε τη δουλειά μου. Δεν είμαστε μικροαστοί, ξέρουμε τι κάνουμε. Εξάλλου προσωπικά δεν έχω και τέτοια παιδεία. Από τα 20 μέχρι και τα 50 μου κι εγώ αλλά και η οικογένειά μου και οι φίλοι μου ήμασταν όλοι άνθρωποι που κάναμε γυμνοί μπάνιο στη θάλασσα. Τώρα οι εποχές έχουν αλλάξει. Υπάρχει μια συστολή. Υπάρχει ένας φόβος, μια ντροπή που την είχε η γενιά των γονιών μου. Πλέον το γυμνό είναι κάτι προσωπικό. Δυσκολεύομαι να βρω ένα κομμάτι παραλίας για να κάνω γυμνή μπάνιο.

Υπάρχει μια αίσθηση, ειδικά για το κυπριακό σινεμά, ότι το γυμνό και το σεξ αποκρύπτεται. Γιατί όμως να μπαίνει η σεξουαλική πράξη σε μια ταινία;

Γιατί; Μα είναι μέρος της ζωής μας, πλάκα μου κάνεις; Κάτι τόσο σημαντικό για τη ζωή των ανθρώπων όπως το σεξ να το αφήνουμε απ’ έξω; Είναι σαν να τραβάς μια κουρτίνα μπροστά από ένα πάρα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής. Τι κινηματογράφος είναι αυτός; Τι υποκρισία φοβερή; Μπορείς να φανταστείς πόσοι άνθρωποι είναι δυστυχισμένοι λόγω της καταπίεσης της σεξουαλικής τους ζωής και λόγω αυτής της ανάγκης για απόκρυψη;

Θα έπρεπε όλοι οι ηθοποιοί να μπορούν να παίξουν ερωτικές σκηνές; Σκηνοθέτες μου είπαν ότι πολλές φορές αναγκάζονται να κόψουν ερωτικές σκηνές γιατί δεν βρίσκουν ηθοποιούς για να τις παίξουν.

Εγώ νομίζω ότι αυτό δεν έχει σχέση με τον ηθοποιό αλλά με τον άνθρωπο. Και πλέον πολλοί άνθρωποι φοβούνται την κοινωνική κρίση: Θα το δει η μαμά και ο μπαμπάς; Θα ερωτευτώ κάποτε ένα αγόρι που θα με πει πουτάνα γιατί έδειξα τα βυζιά μου και τα είδε όλη η Κύπρος; Όσο υπάρχει μια τέτοια κοινωνική κρίση είναι φυσιολογικό μια νέα ηθοποιός να θέλει να προστατευτεί. Πάντως, πρέπει να πω ότι είναι αλλιώς να είσαι ηθοποιός κι αλλιώς να είσαι υπάλληλος σε τράπεζα. Τι να κάνουμε τώρα; Αν θέλεις και να είσαι ηθοποιός αλλά να κρατάς τα προνόμια ενός κοινωνικού στάτους που να μην σε κάνει να διατρέχεις τον όποιο κίνδυνο, κάτι δεν πάει καλά. Αυτό μπορεί να σημαίνει πως ένας ηθοποιός δεν είναι κατ’ ανάγκη και καλλιτέχνης. Υπάρχουν ηθοποιοί που μπορεί να είναι και καλοί αλλά δεν είναι καλλιτέχνες. Κάνουν αυτή τη δουλειά μέσα σε ένα κοινωνικό πλαίσιο και βάζουν όρια. Δεν μπορούν όλοι να ξεπεράσουν τις νόρμες και τους κανόνες. Και ούτε πρέπει να το ζητάς από όλους. Εγώ ξέρω σκηνοθέτες που ήρθαν σε μένα γιατί δεν έβρισκαν κάποιον να κάνει αυτό που απαιτούσε ο ρόλος. Αλλά δεν με πειράζει. Θεωρώ ότι μπορεί να μην είμαι τόσο καλή ηθοποιός. Σίγουρα όμως είμαι καλλιτέχνης στο μυαλό και στη στάση ζωής.

Τι είναι το χυδαίο για σένα; Υπάρχει μια σκηνή στο Singapore Sling που ουρείς στο πρόσωπο του φυλακισμένου. Αυτή η σκηνή είναι χυδαία;

Καμία πράξη δεν είναι χυδαία. Χυδαίος μπορεί να είναι ο τρόπος με τον οποίο γίνεται μια πράξη ή και τα κίνητρά της.

Σήμερα θα έπαιζες γυμνή στο σινεμά;

Θεωρώ άδικο οι ιστορίες που αφορούν ανθρώπους που έχουν περάσει τα 60 όπως εγώ, να μην περιλαμβάνουν τη σεξουαλικότητα. Οι γυναίκες ηθοποιοί μετά τα 60 παίζουν ρόλους όπως η γιαγιά, η θεία, η προϊσταμένη, που φαινομενικά σταματούν να κάνουν έρωτα. Στη ζωή δεν είναι έτσι. Οι άνθρωποι αυτών των ηλικιών δεν παύουν να ζουν, να ερωτεύονται, να επιθυμούν και να κάνουν σεξ. Ίσα ίσα που κάποια στιγμή το σεξ σε αυτές τις ηλικίες γίνεται πιο καθαρό και πιο ουσιαστικό. Δεν υπάρχει στο σινεμά αυτό, ή ελάχιστα, δεν το βλέπουμε και το θεωρώ μεγάλη αδικία. Γιατί; Επειδή σε μεγαλύτερη ηλικία δεν έχουμε την αισθητική πλευρά της ομορφιάς, της νιότης; Μα ένα χρησιμοποιημένο από τα χρόνια σώμα έχει μια άλλη ομορφιά. Βέβαια θα πρέπει να το δείξεις, εφόσον υπάρχει εμπιστοσύνη. Εγώ αγαπώ το σώμα μου ακόμα, παρά τις φθορές του. Και το αγαπώ περισσότερο όταν το αγαπά και κάποιος άλλος.