Σαν σήμερα στις 13 Αυγούστου του 1899 γεννιέται στο East End του Λονδίνου, ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες που γνώρισε ποτέ η έβδομη τέχνη, ο μετρ και «πατέρας του σασπένς», ο πρωτοπόρος Άλφρεντ Χίτσκοκ.

O Άλφρεντ Χίτσκοκ το 1963 στα γυρίσματα της ταινίας "Τα Πουλιά". (Φωτο: EPA PHOTO/ AFP)

Το 13 ήταν ο αγαπημένος αριθμός του Άλφρεντ Χίτσκοκ. Τον χρησιμοποιούσε συχνά στις ταινίες του, αν και ο ίδιος δεν παρέμεινε μόνο σ' αυτόν. Πολυγραφότατος, ταλαντούχος, ευφυής με μια δημιουργικότητα που κράτησε έξι δεκαετίες, ο Άλφρεντ Χίτσκοκ, άφησε παρακαταθήκη 54 ταινιών στο σινεφίλ κοινό.

Λένε ότι αν δεν έχεις δει ταινίες του Άλφρεντ Χίτσκοκ, δε μπορείς να έχεις ολοκληρωμένη άποψη για την 7η τέχνη. Όσο κι αν δεν είσαι φαν του είδους, ο Χίτσκοκ εισήγαγε μια άρτια σκηνοθετική τεχνική μέσα από την οποία προέβλεπε λεπτομερώς το τελικό αποτέλεσμα. Πίστευε στη σημασία ενός καλά δομημένου σεναρίου, το οποίο θα προετοιμαζόταν από τον σεναριογράφο, σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη. Το σενάριο της ταινίας "καθορίζει το διάλογο, περιγράφει τις κινήσεις και τις αντιδράσεις των ηθοποιών, και την ίδια στιγμή κατανέμει σωστά τις επιμέρους σκηνές" έλεγε ο ίδιος.

O Χίτσκοκ τόνιζε ότι «το περιεχόμενο του εικαστικού πλαισίου πρέπει να έχει αντίκτυπο. Η ορθογώνια οθόνη, πρέπει να γεμίζει με συναίσθημα». Ο σεναριογράφος θα πρέπει να είναι σε θέση να "προβλέψει, οπτικά και με κάθε λεπτομέρεια το τελικό φιλμ". Τα πάντα θα πρέπει να παρουσιάζονται με οπτικά μέσα, αποφεύγοντας τη χρήση του "ατέρμονου διαλόγου, η οποία αναπόφευκτα στέλνει τους θεατές για ύπνο".

Φωτο: ΕPA PHOTO

Μια από τις πιο διάσημες "ταμπέλες" του ως αφηγητής, είναι η αγωνία. "Το πιο ισχυρό μέσο συγκράτησης της προσοχής, είναι η αγωνία. Μπορεί να είναι είτε η αγωνία που ενυπάρχει σε μια κατάσταση είτε η αγωνία που έχει το κοινό όταν ρωτάει «Τι θα συμβεί στη συνέχεια;». Τα συναισθήματα του κοινού είναι το κρίσιμο σημείο στο αφηγηματικό σύμπαν του Χίτσκοκ. Τα συναισθήματα αυτά προκαλούνται από καταστάσεις, οι οποίες με τη σειρά τους προέρχονται από την βασική δομή της κινηματογραφικής ταινίας, όπου ο διάλογος διαδραματίζει μόνο ένα μικρό μέρος.   Εκτός από το σενάριο, ο Χίτσκοκ θεωρούσε ιδιαίτερα σημαντική τη σκηνοθεσία σε μια κινηματογραφική ταινία. Αλλά και πάλι, το σενάριο υπερισχύει της σκηνοθεσίας, είχε πει ο σκηνοθέτης: "Η μισή δουλειά της σκηνοθεσίας, πρέπει να επιτευχθεί στο σενάριο [...]". Η βασική θεωρία του σκηνοθέτη ήταν να "δείξουμε τι κάνουν οι άνθρωποι και πώς σκέφτονται, και δευτερευόντως, τι λένε". Ο σκηνοθέτης, ταυτόχρονα, θα πρέπει να ψάχνει για "τη μεγαλύτερη οικονομία" στο ύφος της ταινίας του.

Κάννες, Μάιος 1973. (Φωτο: ΕPA PHOTO)

Ο Χίτσκοκ είναι ασφαλώς γνωστός για το έντονα προσωπικό του ύφος, όπως περιγράφεται από τον Φρανσουά Τριφό στην εισαγωγή της περίφημης συνομιλίας τους: "Επειδή ασκεί τόσο απόλυτο έλεγχο σε όλα τα στοιχεία των ταινιών του και αποτυπώνει τις προσωπικές του ιδέες σε κάθε στάδιό της, ο Χίτσκοκ έχει το δικό του μοναδικό, διακριτικό ύφος. Είναι αναμφίβολα ένας από τους λίγους σκηνοθέτες του οποίου η σκηνοθετική υπογραφή μπορεί να φανεί, στο πρώτο πλάνο μιας ταινίας".

Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ γνώριζε πολύ καλά πώς να δημιουργήσει συναισθήματα στο κοινό. Ξεκινούσε τα πλάνα του με το πρόσωπο του ηθοποιού, καθοδηγώντας το μάτι του θεατή προς την κατεύθυνση που ήθελε. Όλα ξεκινούν με το πρόσωπο του ηθοποιού, είχε πει, αναφερόμενος σε ένα απόφθεγμα του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν - το πρόσωπο στην οθόνη να βρίσκεται σε ένα συγκεκριμένο εικονογραφικό πλαίσιο. Ένα κοντινό πλάνο ή ένα ανοιχτό ή μεσαίο πλάνο, ανάλογα με το σκοπό που πρέπει να εξυπηρετήσει. Όποια και αν είναι η επιλογή του σκηνοθέτη, ο Χίτσκοκ τόνιζε ότι «το περιεχόμενο του εικαστικού πλαισίου πρέπει να έχει αντίκτυπο. [...] Η ορθογώνια οθόνη, πρέπει να γεμίζει με το συναίσθημα».

Φωτο: BFI

Ο Βρετανός και στη συνέχεια πολιτογραφημένος Αμερικάνος σκηνοθέτης, εμφανίστηκε σχεδόν σε όλες τις ταινίες που σκηνοθέτησε (με το χαρακτηριστικό προφίλ του), χωρίζοντας τη φιλμογραφία του σε δύο ευδιάκριτες περιόδους: την Αγγλική (έως τα τέλη της δεκαετίας του 30) και την Αμερικάνικη (από τις αρχές του 1940 έως το θάνατό του).

Προτάθηκε επίσης πέντε φορές για Όσκαρ σκηνοθεσίας, το 1941 (Ρεβέκκα), το 1945 (Στον ίσκιο του θανάτου/Ναυαγοί) το 1946 (Νύχτα Αγωνίας), το 1955 (Σιωπηλός Μάρτυς) και το 1961 (Ψυχώ), αλλά δεν το κέρδισε ποτέ.

Πέθανε στις 29 Απριλίου του 1980 σε ηλικία 80 ετών στο σπίτι του στο Λος Άντζελες. Η υγεία του είχε επιδεινωθεί τα τελευταία χρόνια λόγω της αρθρίτιδας και της δυσλειτουργίας των νεφρών του.

Όλες οι ταινίες του Άλφρεντ Χίτσκοκ

ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ:

Αριθμός 13 (Number 13) (1922)

O κήπος των ηδονών (The Pleasure Garden) (1925)

Ο αετός του βουνού (The Mountain Eagle) (1926)

Ο ένοικος (The Lodger) (1927)

Το Ρίνγκ (The Ring) (1927)

Κατήφορος (Downhill) (1927)

Η σαμπάνια (Champagne) (1928)

Εύκολη αρετή (Easy Virtue) (1928)

Η γυναίκα του αγρότη (The Farmer's Wife) (1928)

Εκβιασμός (Blackmail) (1929)

Ο κάτοικος της νήσου Μανξ (The Manxman) (1929)

Elstree Calling (1930)

Η Ήρα και το παγόνι (Juno and the Paycock) (1930)

Φόνος (Murder!) (1930)

Το παιχνίδι της σάρκας (The Skin Game) (1931)

Mary (1931)

Πλούσιος και ξένος (Rich and Strange) (1931)

Αριθμός δεκαεπτά (Number Seventeen) (1932)

Βιεννέζικα βαλς (Waltzes from Vienna) (1933)

Ο άνθρωπος που ήξερε πολλά (The Man who Knew too Much) (1934)

Τα 39 σκαλοπάτια (The 39 Steps) (1935)

Σαμποτάζ (Sabotage) (1936)

Μυστικός πράκτωρ (Secret Agent) (1936)

Νέος και αθώος (Young and Innocent) (1937)

Η εξαφάνιση της κυρίας (The Lady Vanishes) (1938)

Τζαμάικα Ινν (Jamaica Inn) (1939)

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ:

Ρεβέκκα (Rebeca, 1940)

Πριν από τη Θύελλα / Ξένος Ανταποκριτής (Foreign Correspondent, 1940)

Δε σε Θέλω πια / Ο κύριος και η κυρία Σμιθ (Mr. and Mrs. Smith, 1941)

Υποψίες (Suspicion, 1941)

Σαμποτέρ (Saboteur, 1942)

Το Χέρι που Σκοτώνει (Shadow Of A Doubt, 1943)

Aventure Malgache (1944) - μικρού μήκους

Bon Voyage (1944) - μικρού μήκους

Στον ίσκιο του θανάτου/Ναυαγοί (Lifeboat, 1944)

Νύχτα Αγωνίας (Spellbound, 1945)

Υπόθεση Νοτόριους (Notorious, 1946)

Υπόθεση Παραντάιν (The Paradine Case, 1947)

Ο Βρόχος / Η Θηλιά (Rope, 1948)

Στον Αστερισμό του Αιγόκερω (Under Capricorn, 1949)

Πονεμένο Ρομάντζο / Ο Δολοφόνος Έρχεται Κάθε Βράδυ (Stage Fright, 1950)

Ο Άγνωστος του Εξπρές (Strangers on a Train, 1951)

Η Εξομολόγηση (I Confess, 1953)

Τηλεφωνήσατε Ασφάλεια Αμέσου Δράσεως (Dial M for Murder, 1954)

Σιωπηλός Μάρτυς (Rear Window, 1954)

Το Κυνήγι του Κλέφτη (To Catch a Thief, 1955)

Ποιος σκότωσε το Χάρι; (The Trouble with Harry, 1955)

Ο άνθρωπος που ήξερε πολλά (The Man Who Knew Too Much, 1956)

13 Εγκλήματα Ζητούν Ένοχο / Ο Λάθος Άνθρωπος (The Wrong Man, 1956)

Δεσμώτης του Ιλίγγου (Vertigo, 1958)

Στη σκιά των τεσσάρων γιγάντων (North by Northwest, 1959)

Ψυχώ (Psycho, 1960) Τα Πουλιά (The Birds, 1963)

Μάρνι (Marnie, 1964)

Το σχισμένο παραπέτασμα (Torn Curtain, 1966)

Τοπάζ (Topaz, 1969)

Φρενίτις (Frenzy, 1972)

Οικογενειακή συνωμοσία (Family Plot, 1976)

Πηγή: LiFO / @filmfestival.gr