Παύλου Μάτεση-Εκδόσεις Καστανιώτης

Το βιβλίο δικαίως περιλήφθηκε στη λίστα του αγγλικού εκδοτικού οίκου Quintet Publishing "1001 βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας που πρέπει να έχει διαβάσει κάποιος μέχρι το τέλος της ζωής του".
Στις σελίδες του βιβλίου, αντιμετωπίζεται η σύγχρονη ελληνική κοινωνία μέσα από τη ματιά της κεντρικής ηρωίδας του, της ψυχωτικής Ραραούς, ένα βιβλίο που το 1990 του χάρισε την αναγνωρισιμότητα, ένα αριστοτεχνικό μυθιστόρημα, που έχει χαρακτηριστεί θρίαμβος της τέχνης της αφήγησης αλλά και της πλοκής.

Μετροφυλλώντας η ματιά έπεσε στην αφιέρωση που μου έγραψε,(ο επίγειος κύκλος του έκλεισε τον Ιανουάριο του 2013, σε ηλικία 80 χρονών): Ευπρόσδεκτος στο "Καλλίχορον φρέαρ" της σύγχρονης Ελληνικής Λογοτεχνίας... ήταν Φθινόπωρο του 2004 στην Αθήνα.

Για πολλές μέρες είχα ένα σφίξιμο στο στομάχι, η "γεύση" που μου άφησε πικρή αλλά με συντρόφευε και δεν μπορούσα να βγάλω απ' το μυαλό μου ούτε μια στιγμή τις σκηνές πείνας, εξευτελισμού, και στέρησης. Ένα δυνατό βιβλίο με σκηνικό την Ελλάδα το '40 και τη μεταπολεμική εποχή: φτώχεια, αρρώστια, βία, μαυραγορίτες, εξαθλίωση αλλά πάνω απ' όλα η υπερηφάνεια των Ελλήνων, αλλά και μια Ελλάδα που σχοινοβατούσε πάνω από το απειλητικό κενό του μέλλοντός της. Μήπως αυτή δεν είναι η Ελλάδα του σήμερα, η οποία κωμικά κρέμεται από το μελοδραματικό παρελθόν της, ενώ τραγικά σχοινοβατεί πάνω από το απειλητικό κενό του μέλλοντός της; Μια γυναίκα τιμωρήθηκε. Το αποδέχεται. Και μετατρέπει μόνη της την τιμωρία σε ισόβια: την "ακινησία". Μια γυναίκα-"στάσις". Και γύρω της η βουή και τα πάθη, να τα ριπίζει η τρέλα μεταμφιεσμένη σε αμέριμνο πουλί. Η κόρη της, ως επανάσταση για την τιμωρία, μεταμφιέζει με ψευδώνυμο την πόλη που αδίκησε τη μητέρα της, επιθέτει ψευδώνυμο και στον εαυτό της, βαφτίζεται "Ραραού" και καταφεύγουν πρόσφυγες στην πρωτεύουσα. Θύμα, και όχι ηρωίδα του βιβλίου αυτού, η Ραραού εγκαθίσταται στο Μελόδραμα και στο Κωμικό. Την ανάγκασαν να πιστέψει ότι δεν της επιτρέπεται να είναι τραγική, τα πάθη της δεν ανέρχονται σε επίπεδο μεγαλοπρέπειας. Τελικά, όμως, η τραγωδία, έστω και με σπασμένη κόθορνο, την επισκέπτεται και τη μυρώνει. Γύρω στις δύο γυναίκες, θολή στο βάθος μια χώρα αδέσποτη. Και πρόσωπα πολλά, που πιστεύουν ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε ως πρόσχημα για να γίνουν βιβλία τα δικά τους πάθη. Κατά τη διαδρομή του βιβλίου, οι λοιποί κάτοικοί του βαθμιαία ευτυχούν και εγκαταλείπουν ησυχασμένοι και το βιβλίο και τη Ραραού. Η χώρα παραμένει θολή και ακίνητη στο περιθώριο του βιβλίου. Το οποίο βιβλίο δεν αντέχει να παρακολουθήσει τη Ραραού ως το τέλος της: λιποταχτεί, την εγκαταλείπει να συνεχίσει μόνη της. Τελικώς, λάθος μου που την αποκάλεσα θύμα. Αφού άλλωστε μόνη της δηλώνει ευτυχής και επιτυχημένη. Tι απέγινε άραγε η Ραραού;


Ο συγγραφέας δεν είχε αυτοσκοπό να μας παρουσιάσει ένα ιστορικό μυθιστόρημα, ούτε και με την αποστασιοποίησή του από την αφήγηση. Κινείται με εκπληκτική άνεση, δημιουργώντας χαρακτήρες, περιγράφοντας συνθήκες, πολύ δυνατές εικόνες και περιγραφές, μαζί με αληθινά ιστορικά στοιχεία που δίνονται στον αναγνώστη με πολλή λεπτομέρεια , αλλά και πολλές αφηγηματικές φωνές που έχουν σαν σκοπό την ανάδειξη της αλήθειας, καταφέρνει να καθηλώσει τον αναγνώστη παρουσιάζοντας τη δραματική νεοελληνική μας ιστορία.

Ξαναδιαβάζοντας το σήμερα ένιωσα ότι με τα τόσα που συμβαίνουν στις μέρες μας σχοινοβατούμε ξανά πάνω στο μέλλον, για άλλη μια φορά νιώθουμε ένα κενό, ένα αβέβαιο μέλλον, οι Έλληνες ζούμε ξανά μια τραγωδία που δεν είναι απλώς πολιτική, αλλά έχει μπλέξει στο κουβάρι της την κοινωνική και πολιτισμική μας ζωή.
Το σκηνικό επαναλαμβάνεται: Συσσίτια, ανεργία, πείνα, κοινωνικά παντοπωλεία, κάτω από το όριο της φτώχειας, άνθρωποι να ψάχνουν στα σκουπίδια για φαΐ. Και θέλουμε κάπου να πιαστούμε... άπειρες είναι οι σκηνές που θα θυμόμαστε. Το βιβλίο του Μάτεση, αν και έχουν περάσει 27 χρόνια από την πρώτη έκδοσή του, είναι ένα βιβλίο διαχρονικό, προφητικό με πολλές καταβολές στο σήμερα:

"...δυστυχώς δεν μας τα πλήρωσαν ποτέ οι Γερμανοί. Ούτε τότε, ούτε μετά. Και ούτε το ζητάμε να πληρώσουν. Δεν είδες που τους έχουμε συμμάχους ακριβούς...."


ΕΝΘΕΤΟ: Ιστορία σε επανάληψη: 27 χρόνια από την πρώτη έκδοσή του, είναι ακόμα ένα βιβλίο διαχρονικό, προφητικό με πολλές καταβολές στο σήμερα