Την 1η του Μάρτη μετρήσαμε δεκατέσσερα χρόνια από τον θάνατο του Κώστα Μόντη, ενός από τους σημαντικότερους Ελληνοκύπριους λογοτέχνες του 20ού αιώνα, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τη μετάφραση πολλών έργων του σε πολλές γλώσσες, καθώς επίσης και από τις διακρίσεις του: τίτλος "δαφνοστεφούς ποιητή" [1980] από την Παγκόσμια Ακαδημία Τεχνών και Πολιτισμού, προτεινόμενος για το βραβείο Νόμπελ [1984], βραβείο "Γιάννος Κρανιδιώτης" [2003], Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών της Κυπριακής Δημοκρατίας, Βραβείο Γραμμάτων Φρειδερίκου Μάθιους, βραβείο μυθιστορήματος της Εθνικής Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών Κύπρου. Σημειώνουμε, επίσης, ότι ο Μόντης ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου, ενώ ανάλογη τιμή δέχθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 2001.

Οι στίχοι του Μόντη έμειναν πολύτιμη παρακαταθήκη για όλους εμάς σήμερα. Στίχοι που διδάσκουν, στίχοι που αφυπνίζουν, στίχοι που μελοποιούνται, στίχοι που κινηματογραφούνται, στίχοι που δίνουν την αφορμή για συγγραφή δοκιμίων και προβληματίζουν, στίχοι που διαβάζονται απολαυστικά.
Ο Μόντης γεννήθηκε το 1914 στην Αμμόχωστο και σπούδασε Νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Σημαντική για το έργο του υπήρξε η συμβολή του στον κυπριακό Απελευθερωτικό Αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59, εφόσον μερικά από τα γνωστότερά του έργα, όπως τα "Γράμμα στη Μητέρα" και "Στιγμές", αναφέρονται στον αγώνα των Κυπρίων για απελευθέρωση από τους Άγγλους κατακτητές και στο αίτημα για ένωση με την Ελλάδα. Αλλά, και σε πολλά άλλα έργα του πολυγραφότατου Μόντη εκφράζεται ο προβληματισμός για την πορεία της γενέθλιας πατρίδας του, όπως η πορεία μετά την ανεξαρτησία και η τουρκική εισβολή του 1974 ["Της εισβολής" κ.ά.].

Ορισμένα ποιήματα, που αναφέρονται στην εισβολή του '74, έχουν μελοποιηθεί από τον συμπατριώτη και φίλο του ποιητή μουσικοσυνθέτη Μάριο Τόκα. Επιπλέον, πολύ γνωστό είναι και το ιστορικό και αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του με τίτλο "Ο Αφέντης Μπατίστας", το οποίο κέρδισε το πρώτο βραβείο μυθιστορήματος στην Εθνική Εταιρεία Ελλήνων Συγγραφέων Κύπρου. Οι στίχοι του Μόντη όχι μόνο διδάσκονται στα σχολεία μας σήμερα, αλλά γίνονται αφορμή για συγγραφή δοκιμίου, για διασκευή - δραματοποίηση και για δημιουργία ταινίας μικρού μήκους [φέτος πραγματοποιήθηκαν ο 14ος, ο 5ος και ο 1ος διαγωνισμός αντίστοιχα] με πρωτοβουλία του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού.

Οι στίχοι της "Αμυγδαλιάς" αποτέλεσαν τη βάση στην οποία δομήθηκε το θέμα του Διαγωνισμού Συγγραφής Δοκιμίου. Οι μαθητές - συγγραφείς παροτρύνθηκαν να εμπνευστούν από τους στίχους του αλληγορικού αυτού ποιήματος, το οποίο, μεταξύ άλλων, αναφέρεται και στην έγκυρη ανάληψη ευθύνης ως ένα από τα γνωρίσματα του ενεργού πολίτη. Έπειτα, κλήθηκαν να συντάξουν ένα δοκίμιο στην εφημερίδα του σχολείου τους με θέμα τον ενεργό πολίτη ως πρωταρχική προϋπόθεση της δημοκρατίας και της κοινωνικής αλληλεγγύης και να αναφερθούν στον ρόλο της οικογένειας, του σχολείου και των μέσων μαζικής ενημέρωσης για τη διαμόρφωση και τη διαρκή ενίσχυσή του στην εποχή μας. Η προσπάθεια των μαθητών μας να γράψουν, να δραματοποιήσουν, να σκηνοθετήσουν στίχους του Μόντη είναι πραγματικά άξια συγχαρητηρίων και δείχνει την πολύπλευρη καλλιέργειά τους. Η τελετή βράβευσης πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 1η Μαρτίου στο Αμφιθέατρο του Λυκείου Ακροπόλεως σε συνεργασία του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, του Κοινωφελούς Επιστημονικού και Πολιτιστικού Ιδρύματος "Φώτος Φωτιάδης" και του Συνδέσμου Ελλήνων Κυπρίων Φιλολόγων.

Σε μια εποχή που κατακλύζεται από πληροφορίες και γνώσεις, σε μια εποχή με σωρεία κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών και ηθικών προβλημάτων, σε μια εποχή που ακόμη εκδηλώνεται η βία και οι εμπόλεμες συγκρούσεις, σε μια εποχή που εξακολουθούμε να ζούμε σε μια ημικατεχόμενη πατρίδα, ας αφήσουμε τα λόγια, ας αφυπνιστούμε από τον λήθαργο του "βολέματος", ας σταματήσουμε να κακολογούμε αυτούς που "τόλμησαν" κι ας φερθούμε υπεύθυνα αναλαμβάνοντας τις ευθύνες που μας αναλογούν... ας προβούμε σε πράξεις, ας σηκώσουμε κεφάλι κι ας διεκδικήσουμε τα δικαιώματά μας, ατομικά ή συλλογικά. Όπως γράφει ο ποιητής:

"Καθ' ην στιγμήν εμείς συζητάμε ακόμα
η αμυγδαλιά άναψε ήδη ντόμπρα τα κεράκια της
κι ανήρτησε σε κοινή θέα τις προθέσεις της. Ω, ναι, τουλάχιστον οι ποιητές ας μην τη λέμε "τρελλή"
που πήρε την απόφαση, τουλάχιστο οι ποιητές ας μην τη λέμε "τρελλή"
που επωμίσθηκε τις ευθύνες της,
που διεκινδύνευσε τη νοημοσύνη της
στα όμματα των δειλών, που διεκινδύνευσε τη νοημοσύνη της
στα όμματα των ανίδεων,
στα όμματα των θερμοκηπίων".

*Φιλόλογος