Γιάννης Καλπούζος: «Κάθε βιβλίο είναι κι ένας άλλος κόσμος»

Μερόπη Μωυσέως Δημοσιεύθηκε 8.5.2018

Μια μίνι περιοδεία στην Κύπρο ξεκίνησε τη Δευτέρα 7 Μαΐου ο Γιάννης Καλπούζος, για την παρουσίαση του νέου του μυθιστορήματος «Γινάτι: ο σοφός της λίμνης» (εκδ. Ψυχογιός).

Ο συγγραφέας δεν είναι άγνωστος στο κυπριακό κοινό: το πρώτο του βιβλίο, Μεθυσμένος δρόμος (2000) αφορούσε την Κύπρο ενώ και αργότερα οι ήρωές του ήταν κατά καιρούς τοποθετημένοι στο νησί μας.

Ο Γιάννης Καλπούζος μίλησε στον «Π» για το νέο του βιβλίο το οποίο παρουσιάζεται την Τρίτη στη Λάρνακα και ακολουθούν Λευκωσία και Λεμεσός την Τετάρτη και Πέμπτη.

Στα Γιάννενα τοποθετείται η πολυκύμαντη ερωτική σχέση του Σώτου και της Χαβαής στο βιβλίο «Γινάτι»

Από πού παίρνουν αφορμή οι χαρακτήρες του νέου σας βιβλίου για να ξεκινήσουν τις περιπέτειές τους;
Ξεκινούν από τη διαχρονική πορεία του ανθρώπου που αναμετριέται με τη μοίρα και τον εαυτό του. Ο κεντρικός ήρωας, ο Ζώτος, πορεύεται προσπαθώντας να μην αποκαλυφθούν όσα τον αναγκάζουν να μεταναστεύσει από το χωριό του στα Γιάννενα ύστερα από μια δολοφονία, μια αυτοκτονία και όσα φημολογούνται για τη μάνα του και τη μυστηριώδη γέννησή του. Στα Γιάννενα δυσκολεύεται να βιοποριστεί, ζηλεύει όσα δεν μπορεί να απολαύσει, παρεξηγεί, παθιάζεται, πεισμώνει και προσπαθεί να σβήσει ή να ζήσει με τις εσωτερικές του φωτιές χωρίς αρχικά να συνειδητοποιεί ότι μόνο αυτές θα τον βοηθήσουν να γνωρίσει τον εαυτό του. θα βρεθεί αντιμέτωπος και με τη θηριωδία του πολέμου, με δολοπλοκίες, καβγάδες και ξυλοδαρμούς, θα συμμετάσχει σε ευτράπελα περιστατικά, ενώ ο έρωτάς του για την Χαβαή θα τον φέρει αντιμέτωπο με το φως ή το σκοτάδι. Από τη δική της μεριά η Χαβαή καλείται να συγκρουστεί με το οικογενειακό της περιβάλλον, αλλά και με το σύνολο της μουσουλμανικής κοινότητας για να μετουσιωθεί σε πραγματικότητα ο έρωτάς της. Επί της ουσίας πρέπει να διαθέτει μια επαναστατημένη ψυχή προκειμένου να καταφέρει να ορθώσει το ανάστημά της και να ακολουθήσει τα «θέλω» της. Αρκετοί άλλοι ήρωες πλαισιώνουν τους δύο πρωταγωνιστές - ένας σατανικός εμπειρικός γιατρός, ένας τυχοδιώκτης καλόγερος, μια γυναίκα αράχνη και άλλοι - ενώ έχουν μέντορά τους τον σιορ Δονάτο ο οποίος δίνει σοφές ορμήνιες, ωστόσο κρύβει κι εκείνος τα δικά του μυστικά ή ανομήματα.

Τα μυθιστορήματά σας έχουν πάντα το ιστορικό στοιχείο. Αυτή τη φορά επικεντρώνεστε στα χρόνια της ταραγμένης εποχής λίγο πριν το ’22 και στα δέκα πρώτα χρόνια του Μεσοπολέμου. Ποιος είναι ο κοινός άξονας στον οποίο πατούν Ιστορία και χαρακτήρες;
Όντως η μυθοπλασία διαδραματίζεται από το 1917 μέχρι το 1929. Θα έλεγα ότι υπάρχουν τρεις βασικοί άξονες πάνω στους οποίους πατούν η Ιστορία και οι πρωταγωνιστές. Καταρχάς η ταυτότητα του Έλληνα μέσα στον χρόνο, καθώς και πώς αυτή ερμηνεύεται στην ψυχή και τον λογισμό των ηρώων του μυθιστορήματος. Δεύτερος άξονας είναι το αγρίμι του ανθρώπου όταν βρεθεί στον πόλεμο, μια και το βιβλίο παρακολουθεί σε δύο κεφάλαια τη Μικρασιατική εκστρατεία, ενώ τα απότοκά της επηρεάζουν ποικιλοτρόπως τα άτομα και το σύνολο της τότε ελληνικής κοινωνίας. Και τρίτος άξονας όσα άπτονται των εκφάνσεων της ψυχής, συνδεδεμένα με την κοινωνική Ιστορία που γράφουν οι απλοί άνθρωποι κι εν πολλοίς καθορίζει από συμπεριφορές και νοοτροπίες μέχρι τα μυθεύματα και τις παθογένειες που μας χαρακτηρίζουν ως λαό και μεμονωμένα πρόσωπα.

Το γινάτι προσομοιάζει με την αρετή και την κακία. Χωρίζεται σε δυο δρόμους

Ποια η ανάγκη υπότιτλου στο «Γινάτι»; Και τι προσδιορίζει ο ίδιος ο τίτλος;
Ο υπότιτλος καταδεικνύει τον πολυεπίπεδο χαρακτήρα του μυθιστορήματος, καθώς μέσα από τις σελίδες του, και πέρα από την περιπέτεια, το μυστήριο και τις αναλογίες εκείνης της εποχής με το σήμερα, καλούμαστε να ακολουθήσουμε έναν δρόμο προς την αυτογνωσία και τη γνώση του κόσμου με όπλο τον στοχασμό. Όσον αφορά το γινάτι, προσομοιάζει με την αρετή και την κακία. Χωρίζεται σε δυο δρόμους. Κακό γινάτι είναι η ξεροκεφαλιά, ο φανατισμός, η εκδικητικότητα, ο θυμός, η ζήλια, να θέλεις να υποτάξεις τον άλλον στον έρωτα, στη δουλειά, στην παρέα, να περνιέσαι για πιο σπουδαίος από τους άλλους, και ούτω καθεξής. Από την άλλη υφίσταται το καλό γινάτι, το δημιουργικό και γόνιμο πείσμα. Όταν λέει κανείς θα σηκώσω ξανά το κεφάλι, θα λιώσω στο διάβασμα ή στη δουλειά και θα πετύχω, θα παλέψω για την αξιοπρέπειά μου, θέτω στόχους και μοχθώ για να τους πετύχω.

Έχω τη δυνατότητα να δω το παρελθόν με πιο κρύο βλέμμα, να το κρίνω και να το αναλύσω με νηφαλιότητα, σε αντίθεση με το ζέον και πολλές φορές στρεβλά δοσμένο επίκαιρο γεγονός ή κατάσταση

Πόσο οικεία είναι η γραφή μιας ιστορίας όταν αυτή εκτυλίσσεται σε παρελθόντα χρόνο τόσο μακρινό ώστε δεν υπάρχει η βιωματική εμπειρία; Είναι πιο εύκολο ή πιο δύσκολο για σας να γράψετε υπ’ αυτή τη συνθήκη; Είναι ίσως πιο συναρπαστική η αναμέτρηση με το παρελθόν;
Απαιτείται τεράστιος μόχθος κατά τη συλλογή πληροφοριών για μια εποχή που δεν υπάρχει πια και πρέπει να αναπλασθεί λειτουργικά στη μυθοπλασία. Κι αυτό με στόχο να ζήσει παραστατικά ο αναγνώστης όσα διαδραματίζονται, αλλά και προκειμένου να κατανοήσει εκείνα τα χρόνια και να κρίνει με βάση τα μέτρα και τα σταθμά που ίσχυαν τότε κι όχι με την πρόσληψη του κόσμου που έχουμε στις μέρες μας ή με τον σημερινό τρόπο σκέψης. Όσα αντλώ ως στοιχεία μέσα από την πολύχρονη έρευνά μου έρχονται στο τέλος να λειτουργήσουν ως βιώματα. Κοντολογίς, νιώθω ότι ζούσα τότε. Πέραν αυτού και από το γεγονός ότι με συναρπάζει η περιπλάνηση σε αλλοτινές εποχές, έχω τη δυνατότητα να δω το παρελθόν με πιο κρύο βλέμμα, να το κρίνω και να το αναλύσω με νηφαλιότητα, σε αντίθεση με το ζέον και πολλές φορές στρεβλά δοσμένο επίκαιρο γεγονός ή κατάσταση. Το ίδιο ισχύει και για τους αναγνώστες.

Ποια είναι τα στοιχεία που κατά τη γνώμη σας καθιστούν επιτυχημένο ένα μυθιστόρημα; Ακολουθείτε κάποιους κανόνες ή έχετε θέσει δικούς σας όταν γράφετε;
Ξεκινώ από την αναπαραστατική δύναμη της γλώσσας, πώς ζυμώνεται και πώς απλώνεται ρυθμικά ο λόγος, πώς χτίζεται η εικόνα και πώς αφήνεις το περιθώριο στον αναγνώστη να συνοδοιπορήσει με τη δική του φαντασία. Από εκεί και πέρα ο ευρηματικός μύθος παίζει τον δικό του ρόλο, οι χαρακτήρες, το αναπάντεχο και, βεβαίως, ποια θέματα πραγματεύεται ένα μυθιστόρημα δείχνοντας εμμέσως ή συμβολικά το σήμερα. Ωστόσο, συνταγή επιτυχίας δεν υπάρχει. Κάθε βιβλίο είναι κι ένας άλλος κόσμος και κάθε φορά ο συγγραφέας διαγωνίζεται με το νέο έργο του στην ψυχή και στον λογισμό των αναγνωστών.

+ Ο Γιάννης Καλπούζος παρουσιάζει το νέο του βιβλίο την Τρίτη 8 Μαΐου στο βιβλιοπωλείο Πάργα στη Λάρνακα, την Τετάρτη 9 Μαΐου στο βιβλιοπωλείο Πάργα στη Λευκωσία (λεωφ. Στροβόλου) και την Πέμπτη 10 Μαΐου στο Public Λεμεσού. Όλες οι παρουσιάσεις ξεκινούν στις 19:00.