Τη μέρα που πάγωσε ο ποταμός

Σταύρου Χριστοδούλου - Εκδόσεις Καστανιώτη

Το νουάρ μυθιστόρημα "Τη μέρα που πάγωσε ο ποταμός" είναι το δεύτερο βιβλίο του δημοσιογράφου Σταύρου Χριστοδούλου, με πρώτο το "Hotel National" με το οποίο απέσπασε διθυραμβικές κριτικές και κατόρθωσε να φιγουράρει στα φαβορί των Λογοτεχνικών Βραβείων.
Ένα ακόμα αξιόλογο βιβλίο Κύπριου συγγραφέα που αποδεικνύει περίτρανα ότι η κυπριακή λογοτεχνία έχει ανεβάσει ψηλά τον πήχη.

Κάποιος ενδεχομένως να αναρωτηθεί πώς από το πολιτικο-ιστορικό "Hotel National" (το πρώτο του μυθιστόρημα) οδηγήθηκε στο νουάρ.

"Η απάντηση βρίσκεται αφενός στον πλουραλισμό που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη αστυνομική λογοτεχνία και αφετέρου στο πολιτικοκοινωνικό υπόβαθρο του βιβλίου που ήταν ένα από τα βασικά μου ζητούμενα. Το γκέτο των μεταναστών, η οικονομική κρίση, η ομοφοβία και η ξενοφοβία, χρωματίζουν τον καμβά όπου αναπτύσσεται η ιστορία.

Με αφορμή πάντοτε το αστυνομικό μυστήριο -ποιος σκότωσε τον Μίλτο Αδριανό;- που λύνεται λίγο πριν από το τέλος. Αν έπρεπε πάντως να χωρέσω σε μια μόνο φράση το δεύτερό μου μυθιστόρημα θα ανέτρεχα στην αέναη πάλη ανάμεσα στο καλό και το κακό" μας ενημερώνει ο συγγραφέας.

Τον Φεβρουάριο του 1985, μια μέρα που πάγωσε ο Δούναβης, ένα αγόρι γεννιέται στο νοσοκομείο Σεντ Ρούκους της Βουδαπέστης.

Το κρύο περονιάζει τα κόκαλα, και ένας χρησμός, που ακούγεται σαν κρώξιμο, σημαδεύει τον νεογέννητο Γιάνος: "Κακός σπόρος, κακά μαντάτα". Είκοσι επτά χρόνια αργότερα, ο χρησμός επιβεβαιώνεται: ο "Γιάνος ο Ούγγρος" συλλαμβάνεται , κατηγορούμενος για δολοφονία, μια μέρα που πάγωσε ξανά ο ποταμός, το ίδιο αγόρι -γνωστός πια ως "Γιάνος ο Ούγγρος"- συλλαμβάνεται στην Αθήνα για τον φόνο του ομοφυλόφιλου ζωγράφου Μίλτου Αδριανού:

[...] Δεν ήταν προετοιμασμένος για το θέαμα που αντίκρισε. Πισωπάτησε, νιώθοντας τα πόδια του να λυγίζουν από τον τρόμο. Ο άντρας ήταν πεσμένος ανάσκελα στο πάτωμα, ακίνητος, με το πρόσωπο γεμάτο αίματα. Έδειχνε να είναι νεκρός, αλλά δεν τόλμησε να τον πλησιάσει για να το επιβεβαιώσει. Από την τηλεόραση ήξερε πως δεν έπρεπε ν' αγγίξει οτιδήποτε στον τόπο ενός εγκλήματος. "Την αστυνομία..." κατάφερε να ψελλίσει τρομοκρατημένος. Κι αμέσως έτρεξε στις σκάλες σχεδόν κουτρουβαλώντας, λες και δεν κουβαλούσε εβδομήντα χειμώνες στην πλάτη του [...]

"Αυτός είναι ο πυρήνας της αστυνομικής ιστορίας που νομιμοποιεί την κατάταξη του βιβλίου στη νουάρ λογοτεχνία. Η συγγραφική μου πρόθεση βεβαίως, την οποία ο αναγνώστης θα ανιχνεύσει από τα πρώτα κιόλας κεφάλαια, δεν περιορίζεται στο 'ποιος είναι ο δολοφόνος' αλλά αφορά την ανθρωπογεωγραφία της σύγχρονης Αθήνας", συμπληρώνει ο Χριστοδούλου.

Πρόκειται άραγε για ένα ακόμα "τυπικό" έγκλημα όπου εμπλέκεται το κύκλωμα της αντρικής πορνείας;
Ο δημοσιογράφος Στράτος Παπαδόπουλος ξεκινά να ξετυλίγει το κουβάρι της ιστορίας, σκαλίζοντας ζωές παράλληλες, που ενίοτε συναντώνται στο περιθώριο της νέας αθηναϊκής πραγματικότητας. Μια εξηντάχρονη χήρα που διατηρεί ερωτική σχέση με τον Ούγγρο, η γυναίκα του με την οποία έχει αποκτήσει έναν γιο, ο γόνος μιας ισχυρής πολιτικής οικογένειας που σχετιζόταν με τον ζωγράφο, ένας κρυψίνους αστυνόμος και ένας σκοτεινός τύπος του υπόκοσμου είναι τα πρόσωπα-κλειδιά σε ένα άνισο παιχνίδι συναλλαγών.

[...] "Ερασιτεχνισμό βλέπω και έναν φίλο -γιατί για μένα φίλος είναι ο Στέλιος- να αδιαφορεί για στοιχεία που αξίζει, αν μη τι άλλο, να τα διερευνήσει [...]

"Κάθε κεφάλαιο είναι η ιστορία ενός εν δυνάμει ενόχου, γεγονός που μου επιτρέπει να φωτίσω τις διαφορετικές όψεις της σύγχρονης αθηναϊκής πραγματικότητας: από το περιθωριακό μπαρ Acapulco και το μικροαστικό διαμέρισμα στου Ψυρρή, μέχρι τον μεγαλοαστικό καθωσπρεπισμό μιας ισχυρής πολιτικής οικογένειας και το παρακμιακό περιβάλλον όπου ζουν μετανάστες. Αυτό που με ενεργοποίησε ως συγγραφέα ήταν κυρίως οι σχέσεις συναλλαγής -οικονομικές, ηθικές, συναισθηματικές, εξουσίας- που στιγματίζουν τις ζωές των ηρώων μου. Ισχυρίζομαι -κι όχι τυχαία- πως σε αυτή την ιστορία 'κανείς δεν είναι αθώος' καθώς όσοι εμπλέκονται το κάνουν ενσυνείδητα και με επίγνωση του κινδύνου", μας εξηγεί ο Σταύρος Χριστοδούλου.

Μια noir μυθιστοριογραφία γεμάτη τραγικούς ήρωες, μυθοπλασία με ψήγματα αλήθειας διάσπαρτα σε όλο το βιβλίο, ήρωες που παραβιάζουν διαρκώς τα όρια των νόμων και της ηθικής, το μόνο που θέλησαν ήταν λίγη τρυφερότητα.

Κάθε ήρωας έχει τη δική του μικρή τραγική ιστορία, κανείς δεν μοιάζει αθώος, ενώ η αλήθεια κρύβεται, όπως πάντα, στις λεπτομέρειες.

Καθώς αποκαλύπτεται το μυστήριο, τα γκρίζα νερά του Δούναβη παρασέρνουν τις ιστορίες ανθρώπων που το μόνο που επιθύμησαν ήταν ν' αγαπηθούν... σπαρακτικό το τέλος...

[...] Έδειχνε σκυθρωπός. Αλλά γαλήνιος. Κανείς δεν είναι αθώος, φώναξε και βούτηξε στα παγωμένα νερά του Δούναβη.