«Χίλια Πλοία» για τη γυναικεία γενναιότητα

ΠΑΡΑΘΥΡΟ Δημοσιεύθηκε 11.11.2019

Καθώς η θεατρική σεζόν 2019-2020 βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, μια άλλη σεζόν κερδίζει εκ νέου την προσοχή μας: η ΣΕΖΟΝ Γυναίκες οδεύει στη συμπλήρωση ενός χρόνου από την έναρξή της, τον περασμένο Μάρτιο, και την ερχόμενη εβδομάδα παρουσιάζει μία από τις πιο ενδιαφέρουσες και ευθείς δράσεις της, μεταφέροντας στη σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας τα «Χίλια Πλοία» της Νάταλι Χέινς.

Μέρος ενός λογοτεχνικού κύματος που προσεγγίζει με φεμινιστικό βλέμμα τα αρχαία ελληνικά κείμενα, τα «Χίλια Πλοία» παρέχουν μια τολμηρή αφήγηση της Ιλιάδας «που ενώ είναι πανοραμική και παιγνιώδης, κάνει ένα σοβαρό σχόλιο για τον πόλεμο και τις πραγματικές συνέπειές του», αναφέρεται στην κριτική της εφημερίδας «Guardian» για το βιβλίο της Χέινς, που κυκλοφόρησε μόλις τον περασμένο Μάιο και που τώρα μεταφράστηκε στα ελληνικά από τις Μαγδαλένα Ζήρα, Ανθή Ζαχαριάδου, Μαρία-Ιόλη Καρολίδου και Χριστίνα Παπαπολυβίου, για να το αφηγηθούν 25 ηθοποιοί στη σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας.

#MeToo

Δεν είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται μια νέα αφήγηση του ομηρικού έπους ή, γενικότερα, των αρχαίων ελληνικών κειμένων. Το καλοκαίρι του 2018 κυκλοφόρησε το βιβλίο της Πατ Μπάρκερ «The Silence of the Girls» [στα ελληνικά: «Η σιωπή των κοριτσιών», εκδόσεις Αιώρα, 2019] που τοποθετεί στο επίκεντρο της αφήγησης τη Βρισηίδα, έναν δευτερεύοντα χαρακτήρα στην Ιλιάδα.

Η Μάντλιν Μίλερ φωτίζει την Κίρκη στο ομότιτλο βιβλίο της «Circe» [στα ελληνικά: «Κίρκη», εκδόσεις Διόπτρα, 2019] και τώρα η Χέινς δίνει τον λόγο στην Καλλιόπη, τη μούσα της επικής ποίησης, αυτή που ο Όμηρος επικαλείται για να πει «Άνδρα μοι έννεπε, Μούσα, πολύτροπον... [Τον άνδρα, Μούσα, τον πολυμήχανο, να μου ανιστορήσεις...]. Η Καλλιόπη απαντά στον ποιητή «και λέει πως αυτήν τη φορά θα πει την ιστορία διαφορετικά», εξηγεί η Μαγδαλένα Ζήρα, που μαζί με τις Αθηνά Κάσιου και Μαρία-Ιόλη Καρολίδου σκηνοθετούν υπό μορφή αναλογίου το έργο της Νάταλι Χέινς.

Επική... αμφισβήτηση

«Η συγγραφέας ουσιαστικά αμφισβητεί το πώς αφηγούμαστε τους ιδρυτικούς μύθους του δυτικού πολιτισμού, γιατί η Ιλιάδα είναι ένα τέτοιο, ιδρυτικό κείμενο. Είναι η βάση της τραγωδίας που με τη σειρά της είναι η βάση της σύγχρονης δραματουργίας. Στο έργο της, λοιπόν, είναι λες και φαντάζεται την Καλλιόπη να αμφισβητεί το πώς λέμε τις ιστορίες μας. Γιατί, πόσες φορές να λέμε την ίδια ιστορία, πόσες φορές να αφηγούμαστε τις ιστορίες των ανδρών, το τι γίνεται στον πόλεμο; Γιατί κάθε φορά που αρχίζει μια σύρραξη, κάθε φορά που μια πόλη πέφτει και λεηλατείται, να πρέπει να λέμε αυτήν την ιστορία με έναν συγκεκριμένο τρόπο; Πόση επική ποίηση χρειάζεται ο κόσμος;» αναρωτιέται η σκηνοθέτιδα κ. Ζήρα, η οποία ξεκίνησε τη ΣΕΖΟΝ Γυναίκες μαζί με τη συνάδελφό της σκηνοθέτιδα Αθηνά Κάσιου.

Στα «Χίλια Πλοία», η Νάταλι Χέινς δίνει φωνή σε όλες τις θνητές και αθάνατες γυναίκες που εμφανίζονται στην Ιλιάδα, την Οδύσσεια και στις τραγωδίες που σχετίζονται με τον Τρωικό Πόλεμο. Η αφήγηση δεν είναι χρονολογικά γραμμική αλλά κάθε κεφάλαιο έχει άλλη αφηγήτρια και άλλη ματιά πάνω στον πόλεμο. «Μήπως να ξανασκεφτούμε το ηρωικό ιδεώδες; Είναι στ' αλήθεια πάνω στο ομηρικό κλέος που κερδίζει μέσα από την ανδρεία του στον πόλεμο ένας άντρας που πρέπει να δομούμε τον σύγχρονο πολιτισμό; Μήπως υπάρχει ένα άλλο είδος γενναιότητας; Μήπως η γυναίκα που μένει πίσω, που δεν πάει στη μάχη αλλά έχει κι αυτή μια εμπειρία του πολέμου –αιχμαλωτίζεται, πουλιέται, μένει στο σπίτι να μεγαλώσει το μωρό μόνη της– μήπως και η δική της εμπειρία είναι γενναιότητα επίσης;» σημειώνει η Μαγδαλένα Ζήρα.

Τα «Χίλια Πλοία» θα ανεβούν στη σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας σε μια μαραθώνια περφόρμανς που θα ξεκινήσει στις 11 το πρωί της 17ης Νοεμβρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 9 το βράδυ. Είκοσι πέντε γυναίκες ηθοποιοί θα αφηγηθούν την ιστορία των «ξεχασμένων» γυναικών του Τρωικού Πολέμου και το κοινό θα μπορεί να εισέρχεται και να φεύγει από το θέατρο ανά πάσα στιγμή.

Επικές γυναίκες

Η ίδια η Νάταλι Χέινς θα είναι στο ακροατήριο εκείνη τη μέρα καθώς θα έχει προηγηθεί στις 16 Νοεμβρίου μια εκδήλωση στην παρουσία της ίδιας και της Ίντιθ Χολ, μίας από τις κορυφαίες διεθνώς μελετήτριες του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και γενικά του κλασικού πολιτισμού, από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα.

Χέινς και Χολ θα μιλήσουν για τις ηρωίδες του Ομήρου, για την κλασική παιδεία που πρέπει να είναι προσβάσιμη σε όλους, για τη σημασία που έχει η κλασική σκέψη στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά και για τη σύγχρονη πρόσληψη των αρχαίων μύθων. «Και οι δύο μιλούν συχνά για τη σημασία των κλασικών έργων σήμερα αλλά και για τους σύγχρονους καλλιτέχνες, για τη σημασία της τραγωδίας σαν βάση για τη σύγχρονη αφήγηση, για το πώς γράφουμε, πώς αφηγούμαστε, πώς δημιουργούμε τα λογοτεχνικά και θεατρικά έργα σήμερα», εξηγεί η Μαγδαλένα Ζήρα, η οποία σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και είχε καθηγήτρια την Ίντιθ Χολ όταν έκανε το διδακτορικό της στο King's College του Λονδίνου.

«Εκείνο που έμαθα από την Ίντιθ Χολ αλλά και διαβάζοντας τα βιβλία της είναι πως ίσως το πιο σημαντικό που παίρνουμε από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό είναι το πνεύμα της αμφισβήτησης και της ανοιχτοσύνης. Το ότι κανένα σύστημα δεν είναι καλό για πάντα και ότι κάθε φορά πρέπει να το επανεξετάζουμε, να το αναθεωρούμε. Είναι αυτή νομίζω η σπουδαία συμβολή της Ελλάδας στη διανόηση, δεν μπορείς να πεις 'αυτό είναι και δεν αλλάζει, μένουμε στάσιμοι, είμαστε συντηρητικοί για πάντα'. Η τραγωδία αυτό είναι. Μέσα σε αυτό το πνεύμα είναι σημαντικό να ξαναβλέπουμε αυτά τα κείμενα γιατί ναι μεν είναι πολύ σημαντικά και έχουν σπουδαία αισθητική, λογοτεχνική, εννοιολογική και φιλοσοφική αξία, αλλά πρέπει να τα εξετάζουμε ανάλογα με την εποχή στην οποία βρισκόμαστε, ανάλογα με τις συζητήσεις που γίνονται τώρα και τα θέματα που μας απασχολούν στην εποχή μας. Γι' αυτό θεωρώ ότι τα ‘Χίλια Πλοία’ ταιριάζουν με τη ΣΕΖΟΝ Γυναίκες, όπου πάντα ρωτούμε τι ιστορίες λέμε, πώς τις λέμε και ποιος ελέγχει την αφήγηση».

Το κύμα της ΣΕΖΟΝ

Είναι η ΣΕΖΟΝ Γυναίκες στον πυρήνα μιας τάσης στο κυπριακό θέατρο, που μεταφέρεται από τον διεθνή χώρο, για έργα που φέρνουν στο προσκήνιο τη γυναίκα; Ήδη η θεατρική περίοδος 2019-2020 παρουσιάζει ένα ενδιαφέρον δείγμα: ως ελάχιστα παραδείγματα, αυτήν την περίοδο ανεβαίνει στο Θέατρο ΑντίΛογος η «Μακρόνησος» που αφηγείται την εξορία στο στρατόπεδο ηθικής εξόντωσης και τρομοκράτησης των αντιφρονούντων της Αριστεράς στο νησί, από την πλευρά των γυναικών. Η Alpha Square ετοιμάζεται για πρεμιέρα τον Δεκέμβριο με το έργο «Φωτογραφία 51» για τη Βρετανίδα επιστήμονα Ρόζαλιντ Φράνκλιν, η οποία πρώτη φωτογράφησε το μόριο του DNA αλλά αγνοήθηκε στα βραβεία Νόμπελ γιατί ήταν γυναίκα.

«Νομίζω ότι για καιρό πολλοί έκαναν πράγματα έχοντας στο μυαλό τους γυναίκες. Αυτό που έκανε η ΣΕΖΟΝ είναι να σπάσει ένα φράγμα ώστε πια να είναι οκέι να δηλώνεις ότι κάνεις μια φεμινιστική, καλλιτεχνική δράση. Φαίνεται πως ήταν κάπως ταμπού, δεν ήταν τόσο εύκολο να πεις 'εμένα με ενδιαφέρει μέσα από τις δράσεις μου να μιλήσω για τον σεξισμό, την πατριαρχία, την καταπίεση της γυναίκας σε όλα αυτά τα επίπεδα και το δηλώνω χωρίς να το υπονοήσω'. Ίσως επειδή η ΣΕΖΟΝ έχει στη βάση της τη συνεργασία, γιατί προσεγγίσαμε καλλιτέχνες και άτομα από άλλους τομείς, ίσως αυτό έδωσε μια δυναμική, έκανε τη ΣΕΖΟΝ να ακούγεται σε διάφορους κύκλους και έβαλε τη σκέψη μιας ομαδικής δουλειάς, μέσα σε ένα πνεύμα ιδεολογικής σύμπλευσης, ότι υπάρχει κάτι που πιστεύουμε και κάπου συγκλίνουν οι δουλειές κάποιων ανθρώπων και ότι είναι οκέι να το πεις, γιατί όντως υπάρχει πρόβλημα και πρέπει να το δηλώσουμε».

• «Χίλια Πλοία», στη σκηνή του Δημοτικού Θεάτρου Λευκωσίας στις 17 Νοεμβρίου από τις 11:00 μέχρι τις 21:00. Εισιτήρια προς 12 και 7 ευρώ.

Αφηγούνται οι: Νάγια Αναστασιάδου, Νέδη Αντωνιάδη, Μαρίνα Βρόντη, Κίκα Γεωργίου, Άννα Γιαγκιώζη, Δήμητρα Δημητριάδου, Νίκη Δραγούμη, Μαργαρίτα Ζαχαρίου, Άντρια Ζένιου, Αντρούλλα Ηρακλέους, Μικαέλλα Θεοδουλίδου, Ιωάννα Κορδάτου, Μυρτώ Κουγιάλη, Ζωή Κυπριανού, Λέα Μαλένη, Μαρίνα Μανδρή, Χριστίνα Παυλίδου, Πολυξένη Σάββα, Ελένη Σιδερά, Λένια Σορόκκου, Τζωρτζίνα Τάτση, Μαρία Φιλίππου, Αντωνία Χαραλάμπους, Νιόβη Χαραλάμπους, Mυρσίνη Χριστοδούλου, Χριστίνα Χριστόφια.

• Συνάντηση με τις Νάταλι Χέινς και Ίντιθ Χολ στις 16 Νοεμβρίου στο Πολυδύναμο Δημοτικό Κέντρο [δίπλα στην Πύλη Αμμοχώστου]. Εισιτήρια προς 12 και 6 ευρώ [μειωμένο για γκρουπ]. Πληροφορίες τηλ. 99602428, 96500767.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Πρόβες και σημειώσεις για τα Χίλια Πλοία, με τις σκηνοθέτιδες και ηθοποιούς που θα αφηγηθούν το έργο. ©ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ/ΠΑΡΑΘΥΡΟ