Του Μίμη Ανδρουλάκη
Εκδόσεις Πατάκη
Η ιστορία και η πολιτική έχουν τον πρώτο λόγο στο βιβλίο του Ανδρουλάκη. Όπως συμβαίνει πάντοτε στο λογοτεχνικό του έργο, και στο καινούργιο του μυθιστόρημα πλέκει -όπως και ο ίδιος παραδέχεται- μικρά δράματα στον καμβά της μεγάλης ιστορίας: όταν το καθημερινό, το προσωπικό και το τετριμμένο συνενώνονται με το καθολικό, το μείζον και το αναπεπταμένο για να παραγάγουν ένα αδιαίρετο και πολύ συχνά εκρηκτικό μείγμα. "Μικρά δράματα μιας ποντιακής οικογένειας που μπαίνουν στον καμβά της μεγάλης ιστορίας και ρίχνουν -100 χρόνια μετά την ποντιακή γενοκτονία- καινούργιο φως στα αινίγματα της Θεσσαλονίκης, της Μακεδονίας και της Θράκης". Μας αποκαλύπτει την άγνωστη οδύσσεια αυτής της προγιαγιάς, της χαρισματικής Παναγίας των ξεριζωμένων, της καλλονής που περιπλανήθηκε με το πλοίο του θανάτου στη Μαύρη Θάλασσα, ρίζωσε στη Μακεδονία, δημιούργησε τον μοναδικό γυναικείο οικισμό - συνεταιρισμό και αγωνίστηκε περιμένοντας... ένα τίποτα.
Ενδιαφέρουσες πραγματικές ιστορίες, τονίζει ο Ανδρουλάκης, με τη Λίνα, ένα υπαρκτό πρόσωπο της ελληνικής κοινωνίας, μια τρομερά όμορφη γυναίκα που αντιδρά με παράδοξο τρόπο στην κρίση και στη χρεωκοπία του υπερδανεισμένου συζύγου της. Χωρίζει και δημιουργεί με φίλες και συμμαθήτριές της έναν αυτοδημιούργητο επιχειρηματικό και ερωτικό κύκλο με εραστές διασημότητες, ο οποίος θα αποδειχθεί ιδιαιτέρως κερδοφόρος - κι όλα αυτά ενόσω η κρίση έχει αρχίσει ήδη να καταβροχθίζει τριγύρω τους επαγγέλματα, περιουσίες και υπολήψεις. Αυτό δεν σημαίνει πως όλα θα πάνε καλά για τη Λίνα και τις φίλες της. Οι διαψεύσεις από ανθρώπους και πράγματα θα έρθουν απανωτές, ενώ κυρίαρχη θέση στο κάδρο θα διεκδικήσει [ως ένα είδος αντιπαραβολής ή παραλληλισμού] η τουρκόφωνη γιαγιά της Λίνας. Η γιαγιά θα βρεθεί εν μέσω δεκάδων κινδύνων περνώντας τη Μαύρη Θάλασσα [έχει ξεσπάσει το ζήτημα με τους ελληνικούς πληθυσμούς του Πόντου], για να καταλήξει σώα και αβλαβής στη Μακεδονία, όπου και θα ιδρύσει έναν γυναικείο συνεταιρισμό.
Το παζλ του παρελθόντος έρχονται να συμπληρώσουν και άλλοι ήρωες [αυτήν τη φορά πραγματικά ιστορικά πρόσωπα]: από τον στρατηγό Ιωάννη Αλεξάκη που μπήκε πρώτος στη Θεσσαλονίκη το 1912, όταν η πόλη παραδόθηκε στον ελληνικό στρατό, ζητωκραυγάζοντας για την απελευθέρωσή της, και τον Ζυλ Ανρί Πουανκαρέ, τον Γάλλο μαθηματικό που θεωρήθηκε ο τελευταίος πανεπιστήμονας, μέχρι τον γενικό γραμματέα του ΚΚΕ Χαρίλαο Φλωράκη, με τον οποίο ο Ανδρουλάκης συνεργάστηκε στενά επί σειρά ετών. Το ταξίδι, όμως, από το παρόν προς το παρελθόν θα έχει και μια αντίστροφη φορά, με μια ξαφνική μετάβαση στο μέλλον και πιο συγκεκριμένα στον Ιούνιο του 2029, όταν ένα κρουαζιερόπλοιο πλησιάζει στις ακτές της Μικράς Ασίας και οι επιβάτες συζητούν επί του καταστρώματός του για την αναντικατάστατη δύναμη της ουτοπίας, για την άρνηση του ανθρώπου να απεμπολήσει το όνειρο και για την πεποίθησή του ότι οι προσδοκίες του μπορεί να οδηγήσουν σε έναν διαφορετικό κόσμο.
Γυναίκες που αγρυπνούν όταν οι άλλοι κοιμούνται και άνδρες ξεχωριστοί: ο Σπύρος με την ουτοπία της Γόβας, ο Μεγάλος Πιανίστας, ο Εβραίος Ααρών, ο "καινοτόμος", ο πρεσβύτερος Στυλιανός, ο "αστέρας", οι... ιστορίες μάς κυριεύουν με μυστική νοσταλγία, συγχρονίζονται απροσδόκητα και θέτουν στον καθένα το καίριο ερώτημα: Μπορεί να είναι μάταιη μια ζωή φιλτραρισμένη από τόσες διαψεύσεις, ματαιωμένες ελπίδες και προδοσίες;
Απόσπασμα βιβλίου
"Τα χρόνια της χρεωκοπίας δεν με άγγιξαν. Έκανα έρωτα. Ζούσα, σε αυτήν τη χαμένη δεκαετία, μια σπάνια σχέση. Ζω...". Κανονικά θα έπρεπε να απαντήσω στον συνομήλικο Μάνο: "Γιατί μου το λες; Το παρεξήγησες, δεν σε εγκάλεσα για την παράδοξη, εδώ που τα λέμε, σιγή σου αυτά τα χρόνια. Ίσως και να ήταν περισσότερο εύγλωττη από μια επιδειξιμανή αγανάκτηση. Ίσως στις σιωπηλές κουβέντες να βρίσκεται η τραγική αίσθηση". Δεν είπα ούτε μισή λέξη στον γνωστό συγγραφέα - σεναριογράφο, που σπούδασε νομικά δίχως να ασκήσει ποτέ αντίστοιχο επάγγελμα. Θυμήθηκα όμως πως όταν ξανασυναντηθήκαμε με την πτώση της χούντας, μου είχε εξομολογηθεί με στοχαστική διάθεση: "Τελικά η δικτατορία μού έκανε ένα μεγάλο δώρο: είδα σινεμά - τρεις τέσσερις ταινίες τη βδομάδα. Δεν είχα άλλη διέξοδο". Τώρα ωστόσο συνεχίζει τον μονόλογό του: "... έναν έρωτα ασυνήθιστο...". Εκείνα τα χρόνια του κόλλησαν το προσωνύμιο "Γκοντάρ". Λάτρης του εξ Ελβετίας Γάλλου σκηνοθέτη, ήταν αδύνατον να ολοκληρώσει ένα νόημα δίχως αναφορά σε ταινία του: "Ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ στην 'Κινέζα', αυτό... στο 'Η κυρία θέλει έρωτα', το άλλο...". Σήμερα είναι αγχωμένος - δεν πρέπει να φταίει η μεγάλη καθυστέρηση της πτήσης μας για τη Θεσσαλονίκη. Ένα άγριο μαγιάτικο μπουρίνι ακολούθησε το νέφος της αφρικανικής σκόνης θέτοντας εκτός λειτουργίας τα δύο αεροδρόμια. Ούτε η πρώτη πρωινή πτήση έχει αναχωρήσει και οι επιβάτες των δύο πτήσεων συνωστίζονται στις εξόδους 12 και 13. Είναι κυρίως εκδότες, ποιητές, συγγραφείς, καλλιτέχνες, επιστήμονες, δημοσιογράφοι για τη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της συμπρωτεύουσας. "Φαντάζεστε, κυρίες και κύριοι, πώς θα είναι η Ελλάδα αν χαθεί μες στην καταιγίδα ο πνευματικός της κόσμος;" αγορεύει μεταξύ σοβαρού και αστείου ένας θορυβώδης διανοούμενος. "Καλύτερη!", "Χειρότερη", ανάκατες φωνές σε κλίμα ιλαρότητας. "Ο 'πνευματικός κόσμος', κύριοι, απλούστατα δεν υφίσταται", προκαλεί την ομήγυρη ο Χρήστος, ο πλέον αντιπροσωπευτικός συγγραφέας της λεγόμενης γενιάς του '80. "Υπαγόμαστε μόνο στον ίδιο επαγγελματικό κωδικό της Εφορίας, κατά κανόνα με ανάξια λόγου εισοδήματα".
