Οι «Γεναίτζιες» της Ιλιάδας σε μια νέα αφήγηση

Ελένη Παπαδοπούλου Δημοσιεύθηκε 15.2.2021

«Πάθη, αππωμάρες, πλοία, ελάφκια, φουμίσια, ξύλινοι αππάροι τζαι προπάντων λιλλίτσια, πολλά λιλλίτσια. Τούτη εν κουτσά στραβά η περίληψη της Ομηρικής Ιλιάδας. Μέσα σε τούτα ούλλα πού ήταν οι γεναίτζιες; Νάμπου εκάμνασιν; Τι απογίνασιν;»

Η Άρτεμις Ευαγόρου, συγγραφέας των «Cyprus Final Tastynation»(2015) και «Πνάσε ούλλα εννά παν καλά» (2019), επιδιώκει να απαντήσει στα πιο πάνω ερωτήματα στο τρίτο της βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τίτλο «Γεναίτζιες». Γραμμένο στην κυπριακή διάλεκτο, με μπόλικο σαρκασμό και χιούμορ, παρουσιάζει μια νέα οπτική γωνία στην επική και ανδροκεντρική, όπως τη χαρακτηρίζει, γνώριμη αυτή ιστορία.

«Σημαντικές γυναίκες της αρχαιότητας αφήνουν επιτέλους τον ρόλο του κομπάρσου τζι αποκτούν τον πρωταγωνιστικό ρόλο που τους αξίζει», σημειώνει η Ευαγόρου.

Πώς προέκυψε η ιδέα για αυτό το βιβλίο;

Πριν λίγα χρόνια όταν διάβαζα την Οδύσσεια στα παιδιά μου «σκάλωσα» στο σημείο που ο Τηλέμαχος επισκέπτεται τον Μενέλαο και την Ελένη στη Σπάρτη για να ρωτήσει για τον πατέρα του. Δεν ήταν ένα σημείο που είχα προσέξει ως παιδί, όμως ως ενήλικα με εξέπληξε το «γεγονός» ότι μετά από όλη την αι ματοχυσία και την καταστροφή αυτοί οι δύο ήταν σπίτι τους πιτσουνιασμένοι, σαν να μην έγινε τίποτα. Μετά από λίγο καιρό διάβασα κι ένα βιβλίο με παρόμοια θεματολογία, την «Κίρκη», που κι αυτό με οδήγησε σε ένα τρελό και ατελείωτο ψάξιμο, λίγο σαν κυνήγι θησαυρού χαρακτήρων που υποτίθεται ως παιδιά μάθαμε απέξω και ανακατωτά. Αυτά που βρήκα ήταν τόσο απολαυστικά, τόσο... «ζουμερά», τόσο απαίσια, τόσο τραγικά, τόσο συγκλονιστικά που ένιωθα ότι αν δεν τα βγάλω προς τα έξω θα σκάσω.

Γιατί στα κυπριακά;

Το πραγματικό ερώτημα είναι «γιατί όχι στα κυπριακά;». Αν η αρνητική απάντηση σε αυτό είναι επει δή στην αρχαία Ελλάδα δεν μιλούσαν κυπριακά ή γιατί ο συγκεκριμένος μύθος δεν εμπίπτει στην κυπρι ακή μυθολογία, τότε η δική μου απάντηση είναι ότι με αυτή τη λογική ο Stephen Fry και η Edith Hamilton δεν θα ‘πρεπε καν να τολμήσουν να γράψουν για μυθολογία στα αγγλικά. Επίσης, για κάποιους Κύπριους ένα κείμενο γραμμένο στην καθημερινή τους διάλεκτο (δεν μιλώ για την πιο ποιητική, φολκλορική εκδοχή της κυπριακής) πιθανόν να διαβάζεται πιο άμεσα και πιο άνετα. Δεν ισχυρίζομαι ότι ένα κείμενο στην κοινή ελληνική δυσκολεύει ή απομακρύνει έναν Κύπριο από οποιοδήποτε γραπτό, απλώς πιστεύω ότι ένα κυπριακό κείμενο θα μπορούσε ενδεχομένως να αγγίξει μια πιο οικεία και προσωπική χορδή γιατί σπάζει ένα γλωσσικό «φράγμα». Ας μην ξεχνάμε ότι κάτι τόσο απλό όπως η ντοπιολαλιά είναι βαρύτατα φορτισμένο με πολιτιστική και κοινωνικοπολιτική χροιά, οι λέξεις έχουν δύναμη και σημασία, και η διάλεκτος είναι άμεσα συνδεδεμένη και συνυφασμένη με την «ιδιωτική» μας γλώσσα, αυτήν δηλαδή που χρησιμοποιούμε καθημερινά στο σπίτι μας, με την οικογένειά μας, τους φίλους μας και τους δικούς μας ανθρώπους.

Οι ιστορίες των γυναικών στο βιβλίο είναι βασισμένες σε κάποιες πηγές ή είναι δικές σου;

Οι ιστορίες είναι όλες βασισμένες σε διάφορες υπαρκτές πηγές, κυρίως στον Όμηρο, στον Ευριπίδη και στον Οβίδιο. Έχω ανακατέψει κι άλλους πολλούς όμως μέσα στο «μπλέντερ», όπως σύγχρονους συγ γραφείς αλλά και διάφορες αρχαίες παραδόσεις. Το γεγονός ότι βασίστηκα σε πολλές διαφορετικές πη- γές σημαίνει φυσικά ότι έκοψα και έραψα τη συγκεκριμένη ιστορία ακριβώς όπως ήθελα, διάλεξα ποιες πληροφορίες ήθελα να αναφέρω, πώς ταίριαζαν με αυτό που είχα υπόψη και πώς θα βοηθούσαν την εξέλιξη της ιστορίας. Τα προσάρμοσα όλα στο δικό μου ύφος, με δικούς μου διαλόγους και μικροαλλαγές οι οποίες δεν είναι αρκετά «βλάσφημες» ώστε να αλλοιώσουν την αρχική πηγή.

Στην εποχή του #metoo πιστεύεις ότι το βιβλίο έρχεται να καλύψει κάποια ανάγκη; Δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά στην αντιμετώπιση που έχουν οι γυναίκες σήμερα από αυτήν που έχουν οι γυναίκες στο βιβλίο. Γιατί δεν αλλάζει κάτι κατά τη γνώμη σου;

Δεν έγραψα το βιβλίο αυτό με καμία επαναστατική ή πολεμική διάθεση. Το έγραψα γιατί ερωτεύτηκα την ιστορία μιας γυναίκας. Όσο συνέχιζα την έρευνα, τόσο περισσότερο πρόσεχα το μοτίβο της καταπίεσης, της βίας και του μισογυνισμού. Όσο συνέχιζα να γράφω, τόσο πιο πολλές ομοιότητες έβλεπα με τη σημερινή εποχή και ίσως με κάθε «πολιτισμένη» εποχή που πέρασε μέχρι τώρα η ανθρωπότητα. Το γιατί συνεχίζουν να διαιωνίζονται οι βασικές δομές της πατριαρχίας, της υποταγής και του ελέγχου των γυναικών ανά το παγκόσμιο δεν νομίζω να είμαι ικανή να το αναλύσω αρκετά εύγλωττα και σε αρκετό βάθος, όμως στο δικό μου μυαλό συνδέεται άμεσα με τη συντήρηση ενός συστήματος που εξασφαλίζει τη συσσώρευση και την επέκταση του πλούτου και της εξουσίας, κάτι που αναφέρω έμμεσα και στο βιβλίο. Τώρα τι κάνουμε εμείς για αυτό και πώς τοποθετούμαστε ενεργά εναντίον της πατριαρχίας; Νομίζω ένα καλό σημείο εκκίνησης θα ήταν τα παιδιά μας: Με ρωτάνε συχνά «μα καλά, δεν σε ενοχλεί καθόλου η πιθανότητα να βγει κάποιο από τα παιδιά σου ομοφυλόφιλο;» και με πάσα ειλικρίνεια απαντώ ότι η σεξουαλικότητα των παιδιών μου δεν με απασχολεί καθόλου, όμως η μεγαλύτερή μου φοβία για το μέλλον των αγοριών μου είναι να μην καταλήξουν άντρες που θεωρούν ότι οι γυναίκες είναι κτήμα τους, ότι τους χρωστάνε, ότι έχουν το δικαίωμα να τις ελέγξουν, να τις εκμεταλλευτούν, να τις εκθέσουν ή να τις διασύρουν. Έχοντας πει αυτά όμως, θέλω να προσθέσω ότι δεν έχω κανένα στόχο να εκθέσω τους άντρες ή να τους παρουσιάσω κακούς και άδικους. Τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες του βιβλίου είναι απλώς άνθρωποι που έτυχε να ζουν σε ένα συγκεκριμένο σύστημα, άρα σκέφτονται και δρουν ανάλογα με τα δεδομένα που έχουν μπροστά τους. Δεν έγραψα ένα «κατηγορώ», έγραψα ένα «κοίταξε και λίγο εδώ».

Μίλησέ μας για το χιούμορ και τον σαρκασμό στη γραφή σου.

Το χιούμορ και ο σαρκασμός είναι ο τρόπος με τον οποίο το μυαλό μου συγυρίζει και επεξεργάζεται ιδέες, σκέψεις και εικόνες. Μεγάλωσα με αυτά στην οικογένειά μου και σιγά-σιγά έγιναν αναπόσπαστο κομμάτι μου, έγιναν βασικά η πρώτη μου «γλώσσα», η «γλώσσα» στην οποία μπορώ να εκφραστώ, να εξηγήσω, να γράψω καλύτερα. Θα μπορούσα να συντάξω ένα σοβαρό κείμενo αλλά δεν βλέπω τον λόγο γιατί να το κάνω. Πρώτα απ’ όλα βαριέμαι αφόρητα και δεν θα ήταν κείμενο που θα εξέφραζε εμένα, την ψυχή μου. Ό,τι έχω γράψει μέχρι τώρα το έχω αγα- πήσει και το έχω φροντίσει σαν ένα μικρό παιδί και νομίζω ότι έστω και υποσυνείδητα ο κόσμος το νιώθει αυτό διαβάζοντας τα βιβλία μου. Αν έγραφα κάτι «ξένο» για μένα, πώς θα μπορούσα να του δώσω την ίδια αγάπη; Εκτός από αυτό, υπάρχουν εκατομμύρια άξια και αριστουργηματικά σοβαρά κείμενα, δεν νομίζω ότι εγώ προσωπικά έχω κάτι αξιόλογο ή αξιοπρόσεκτο να προσθέσω στο συγκεκριμένο είδος. Τουλάχιστον όχι αυτή τη στιγμή. Δεν ξέρω αν με- γαλώνοντας θα αλλάξει κάτι στον τρόπο έκφρασής μου.

Σε ποιους απευθύνεται το βιβλίο; Θα το έβλεπες να το διαβάζουν και έφηβοι παράλληλα με την Ιλιάδα;

Ναι, βεβαίως θα έβλεπα να το διαβάζουν έφηβοι και να το καταδιασκεδάζουν κιόλας, όμως όχι παράλ ληλα με την Ιλιάδα. Πρώτα από όλα δεν ακολουθώ την ίδια γραμμή αφήγησης με την Ιλιάδα, που ξεκινά με τον δέκατο χρόνο του Τρωικού Πολέμου και εξετάζει κυρίως τις μάχες, τις σχέσεις και τις συγκρούσεις μεταξύ των πρωταγωνιστών της ιστορίας, όπως αυτές των Αχιλλέα, Αγαμέμνονα, Πάτροκλου, Έκτορα κ.λπ. Το βιβλίο μου ναι, έχει μέχρι ένα σημείο ως φόντο τον Τρωικό Πόλεμο, όμως αυτό θεωρώ ότι είναι και το μόνο κοινό με το έπος του Ομήρου. Το βιβλίο μου ρίχνει πιο πολύ φως στις γυναίκες-«κλειδιά» της εποχής εκείνης, τις σχέσεις τους μεταξύ τους ή με τους άντρες της ιστορίας, πώς κινούνται στα κοινωνικά πλαίσια της εποχής, πώς αντιδρούν, τι νιώθουν, ποιοι είναι οι στόχοι τους και πώς τους επιτυγχάνουν. Άρα αν κάποιος έφηβος ή ενήλικας αναμένει να βρει στο βιβλίο μου μια μικρή περίληψη της Ομηρικής Ιλιάδας στα χιουμοριστικά κυπριακά θα απογοητευτεί. Το «Γεναίτζιες» συνιστά μια νέα αφήγηση, βασισμένη σε πηγές της εποχής, με μια μεταβολή στην προοπτική και μια γερή δόση απομυθοποίησης. Απευθύνεται σε όποιον ενδιαφέρεται να δει μια χιλιοειπωμένη ιστορία λίγο αλλιώς. Απευθύνεται στους λάτρεις της μυθολογίας αλλά και σε αυτούς που δεν σκαμπάζουν από το συγκεκριμένο είδος και απλώς θέλουν να διαβάσουν μια ζουμερή ιστοριούλα με ενδιαφέροντες χαρακτήρες, χιουμοριστικούς διαλόγους και καυστική διάθεση.

+ Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις A Bookworm Publication (https://www.facebook.com/ abookwormpublication) και μπορείτε να το προμηθευτείτε από την ομώνυμη σελίδα «Γεναίτζιες» (https:// www.facebook.com/genaitzies) στο facebook, μεγάλα βιβλιοπωλεία όπως το Σολώνειον Κέντρο Βιβλίου και το βιβλιοπωλείο Πάργα και από το Artnaldas Concept Store στη Λευκωσία.