Ο άνθρωπος είναι απόλυτα ελεύθερος στο έργο του Ντοστογιέφσκι, λέει στο ΚΥΠΕ ο Γιώργος Χρ. Κυθραιώτης, συγγραφέας του βιβλίου «Ο ανοικτός κόσμος του Ντοστογιέφσκι», το οποίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αρμός.

Ερωτώμενος αναφορικά με το τι τον ώθησε να αναμετρηθεί με το έργο του Ντοστογιέφσκι, ο κ. Κυθραιώτης εξηγεί ότι έχει μακρόχρονη επαφή με το έργο του, τονίζοντας ότι πρόκειται για έργο που είναι ανοικτό σε διάφορες ερμηνείες και δεν εξαντλείται στα όρια της εποχής που γράφτηκε. 

Αυτό το έργο, σημειώνει, γράφτηκε τον 19ο αιώνα, αλλά εξακολουθεί να συγκινεί τους αναγνώστες και να δίνει απαντήσεις στους σύγχρονους απαντήσεις, κάτι που οφείλεται στη μορφολογία και στη λογοτεχνική δομή του. «Το έργο είναι διατυπωμένο αισθητικά με τρόπο που να μην μπορεί να γίνει κλασικό. Δεν μπορεί να παγιωθεί σε τελειωτικές ερμηνείες, όπως το έργο του Ντίκενς, του Ουγκό ή άλλων κλασικών συγγραφέων», επισημαίνει ο Γιώργος Χρ. Κυθραιώτης. 

Αναφερόμενος στις αντιφατικές κριτικές απέναντι στο έργο του Ντοστογιέφσκι κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων, ο κ. Κυθραιώτης σημειώνει πως, όταν το έργο του Ρώσου συγγραφέα μεταφράστηκε στην Αγγλική και τη Γαλλική, υπήρξαν αμφιλεγόμενες αντιδράσεις – αρκετές από τις οποίες προέρχονταν και από τους σύγχρονούς του κριτικούς στη Ρωσία – γιατί η μορφολογία και η αισθητική του έργου εισήγαγαν κάτι το καινοτόμο για το μυθιστόρημα όπως αυτό είχε παγιωθεί κατά τον 19ο αιώνα. 

Όπως εξηγεί στο ΚΥΠΕ, τότε επικρατούσε ο λογοτεχνικός κανόνας του ρομαντισμού και του ρεαλισμού, σύμφωνα με τον οποίο η αφήγηση κινείται σε γραμμικό χρόνο και υπάρχει διαχωρισμός σε καλούς και κακούς χαρακτήρες. Ο Γιώργος Χρ. Κυθραιώτης εξηγεί ότι ο Ντοστογιέφσκι ανατρέπει τα στοιχεία του κανόνα, αφού καταλύει τον γραμμικό χρόνο στην αφήγηση, με αποτέλεσμα πολλές χρονικές ασυνέπειες. Τότε ο Ρώσος συγγραφέας είχε κατηγορηθεί για αδεξιότητα, προσθέτει. 

«Οι χαρακτήρες του Ντοστογιέφσκι είναι γκρίζοι, δεν είναι απόλυτα καλοί ή απόλυτα κακοί, κάτι που είναι εγγύτερα στην ανθρώπινη φύση και πραγματικότητα. Υπάρχουν ανατροπές που καθιστούν τους χαρακτήρες απρόβλεπτους», λέει ο κ. Κυθραιώτης. Επιπρόσθετα, αναφέρει ότι η εικόνα που είχε διαμορφωθεί για τον Ντοστογιέφσκι άρχισε να αλλάζει μετά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, όταν στην Ευρώπη άρχισαν να υποψιάζονται ότι ο τρόπος γραφής του δεν συνιστά αδεξιότητα.

Ερωτώμενος για την ποιητική του Ντοστογιέφσκι, ο Γιώργος Χρ. Κυθραιώτης αναφέρει ότι το κυριότερο θέμα που απασχολεί το έργο του Ρώσου συγγραφέα είναι η ελευθερία. Όπως εξηγεί στο ΚΥΠΕ, ο Ντοστογιέφσκι δεν βάζει όρια στο πού μπορεί να φτάσει η ανθρώπινη ελευθερία, η οποία είναι απύθμενη και απεριόριστη. 

Μόνο αυτός, επισημαίνει, «τόλμησε να δείξει τα ακραία όρια της ελευθερίας», κάτι που συνδυάζεται με τη θρησκευτική του πεποίθηση, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος είναι απόλυτα ελεύθερος ως εικόνα του Θεού. «Αν ο Θεός είναι απόλυτα ελεύθερος και ο άνθρωπος είναι εικόνα Θεού, τότε και ο άνθρωπος είναι απόλυτα ελεύθερος», τονίζει ο κ. Κυθραιώτης, τονίζοντας ότι μέσω των αρνητικών χαρακτήρων που δημιούργησε ο Ντοστογιέφσκι «φαίνεται ότι κανείς δεν μπορεί να βάλει όρια στην ελευθερία του άλλου, ούτε ο Θεός». 

Μιλώντας για τους άξονες στους οποίους στηρίζεται η κοσμοθεωρία του Ρώσου συγγραφέα, ο Γιώργος Χρ. Κυθραιώτης λέει στο ΚΥΠΕ ότι ο Ντοστογιέφσκι μεγάλωσε σε μια εποχή αναταραχής για τη Ρωσία, όπου τότε κυκλοφορούσαν επαναστατικές ιδέες, υπήρχε ιδεολογική ζύμωση σε όλα τα επίπεδα, καθώς και έντονη εισβολή του δυτικού προτύπου. 

Ακόμη, υπογραμμίζει ότι ο Ντοστογιέφσκι δεν διαμορφώθηκε μόνο από τη θρησκεία και την καταγωγή του, αλλά και αυτούς τους παράγοντες. Όπως εξηγεί, ο Ρώσος συγγραφέας συμμετείχε σε προοδευτικούς κύκλους της εποχής του, συνελήφθη από την τσαρική αστυνομία και καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά λίγο πριν από την προγραμματισμένη εκτέλεσή του ο Τσάρος τού απένειμε χάρη μετατρέποντας την ποινή του σε καταναγκαστικά έργα στη Σιβηρία για 4 χρόνια. Όλα αυτά, τονίζει ο κ. Κυθραιώτης, διαμόρφωσαν τον Ντοστογιέφσκι, μαζί με τα διαβάσματά του, αφού ήταν πολύ βαθύς γνώστης της ευρωπαϊκής φιλοσοφίας και λογοτεχνίας.

Ερωτώμενος από το ΚΥΠΕ κατά πόσο το έργο του Ρώσου συγγραφέα παραμένει επίκαιρο, ο Γιώργος Χρ. Κυθραιώτης σημειώνει ότι πρόκειται για λογοτεχνία μιας άλλης εποχής, με πολυσέλιδα έργα. «Ο κόσμος σήμερα δεν διαβάζει, είμαστε στην εποχή του διαδικτύου και της τεχνητής νοημοσύνης», προσθέτει. 

«Όταν αναζητούμε τον εαυτό μας, τη σχέση μας με τους άλλους ανθρώπους και τον Θεό, όταν αντιμετωπίζουμε έναν απροσδόκητο πόνο, τότε ανατρέχουμε στη λογοτεχνία. Αυτή είναι η αξία της λογοτεχνίας», τονίζει ο κ. Κυθραιώτης, υποδεικνύοντας ότι ο Ντοστογιέφσκι συζητά με τον πιο ολοκληρωμένο τρόπο το θέμα του ανθρώπινου προσώπου και της ελευθερίας του.

Σημειώνεται ότι το βιβλίο του Γιώργου Χρ. Κυθραιώτη «Ο ανοικτός κόσμος του Ντοστογιέφσκι» θα παρουσιαστεί στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη, στη Λευκωσία, την Τετάρτη 27 Σεπτεμβρίου, στις 18:30.