Το Πολιτιστικό Κέντρο Αμμοχώστου φιλοξενεί από τις 27 Ιουλίου μέχρι τις 10 Αυγούστου την έκθεση «Famagusta Mind Maps». Μια σειρά «νοητικών χαρτών» που δημιουργήθηκαν, συλλέχθηκαν και αναλύθηκαν κατά τη διάρκεια της διατριβής της αρχιτέκτονος Γεωργίας Κλέφτη με τίτλο: The Mnemonic Spatial Dimensions of an Abandoned Border City: The Case Study of Famagusta, ως τμήμα μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών της στην Αρχιτεκτονική και τον Αστικό Σχεδιασμό. Την έκθεση επιμελείται η εικαστικός και επιμελήτρια τέχνης Δέσποινα Πετρίδου και πραγματοποιείται με τη στήριξη του Δήμου Αμμοχώστου, του Οργανισμού Νεολαίας Κύπρου και του Πανεπιστημίου Politecnico di Milano.
Η διπλωματική εργασία διερευνά συγκεκριμένα τον τρόπο με τον οποίο οι πρόσφυγες της Αμμοχώστου μπορούν να «χαρτογραφήσουν» την πόλη με βάση την προσωπική και συλλογική μνήμη, μετά από σαράντα εννέα χρόνια απουσίας από την πόλη τους. Ως μέρος αυτής της εκτεταμένης έρευνας, πρόσφυγες ηλικίας 55 έως 80 ετών ερωτήθηκαν και τους ζητήθηκε να σχεδιάσουν τον δικό τους χάρτη, οπτικοποιώντας τη μνήμη και τις εμπειρίες τους από τον χώρο και τον τόπο, καθώς και τα συναισθήματα που συνδέονται με αυτόν. Αυτά τα «εσωτερικά τοπία του μυαλού» στη συνέχεια αναλύθηκαν για να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με τον τρόπο ερμηνείας των πόλεων και των τόπων μέσω ενός εξατομικευμένου πλαισίου που επηρεάζεται από το πολιτικό και κοινωνικό υπόβαθρο, την προσωπική ανάμνηση και το τραύμα ενός ατόμου.
Η έκθεση στοχεύει στο να αποκαλύψει αυτές τις υποκειμενικές ταυτότητες και αφηγήσεις που έχουν τις ρίζες τους σε φυσικούς χώρους, να τις αφαιρέσει από την ιδιωτική μνήμη και να τις τοποθετήσει σε μια δημόσια σφαίρα συλλογικής μνήμης, ξεκινώντας νέες συζητήσεις. Αυτό το ερευνητικό έργο σκοπεύει επίσης στο να δημιουργήσει ένα αρχείο αναμνήσεων και αφηγήσεων για τη γεωγραφική φύση της πόλης της Αμμοχώστου μέσα από ιστορίες που παρέχονται από την τελευταία γενιά προσφύγων που είτε γεννήθηκαν, είτε έζησαν είτε εργάστηκαν στην πόλη.
Η Γεωργία Κλέφτη κατάγεται από το Παραλίμνι, αλλά είχε πάντα έντονη τη μνήμη της Αμμοχώστου μέσα από τις ιστορίες των παππούδων της οι οποίοι και οι δύο εργάζονταν εκεί πριν τον πόλεμο. «Πάντα μου μιλούσαν με αγάπη για την Αμμόχωστο, την περιέγραφαν ως τη μαγική πόλη της Κύπρου και μου μετέδωσαν αυτήν την αγάπη που είχαν. Η ιδέα γι' αυτό το πρότζεκτ προέκυψε όταν μία από τις καθηγήτριές μου μας παρουσίασε μια έρευνα για ένα ανάλογο προσωπικό της πρότζεκτ αλλά με μετανάστες στην Ιταλία στην οποία ερευνούσε πώς αυτή η ομάδα ανθρώπων αντιλαμβάνεται μια πόλη άγνωστη σε αυτούς. Ο ένας μου παππούς πάντα ζωγράφιζε όταν ήθελε να μοιραστεί μαζί μου αναμνήσεις από την Αμμόχωστο. Έτσι έκανα τη σύνδεση και εφάρμοσα αυτή τη μέθοδο σε πρόσφυγες από την Αμμόχωστο και το Βαρώσι», εξηγεί η Γεωργία.
Οι ερωτήσεις για τις συνεντεύξεις βασίστηκαν στις πέντε κατηγορίες που καθόρισε ο Αμερικανός πολεοδόμος Κέβιν Λιντς* όταν το 1960 ερευνούσε την αμερικανική πόλη και πώς την αντιλαμβάνονταν οι κάτοικοί της. Αυτές είναι οι χώροι διαβίωσης, χώροι/κόμβοι συνάντησης, φανταστικά όρια, δηλαδή σημεία στην πόλη που δεν επισκέπτονταν καθόλου, οι διαδρομές στην καθημερινότητα και ορόσημα της πόλης. Οι συνεντεύξεις και η χαρτογράφηση πραγματοποιούνταν κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης.
«Μέχρι τώρα πήρα συνέντευξη από 30 ανθρώπους αλλά θα ήθελα να συνεχίσω την έρευνα μέχρι να φτάσω τους 100 για να μπορέσει να γίνει και μια στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων. Παρατήρησα ότι ένας στους δύο αναφερόταν στη μυρωδιά των πορτοκαλιών, κάτι που δείχνει πως η πόλη ήταν ανοιχτή, με περβόλια και πράσινους χώρους και πως η ζωή ήταν ευχάριστη εκεί. Μια άλλη παρατήρηση είναι ότι η τοπογεωγραφική αντίληψη στους άνδρες ήταν πάρα πολύ καλή ενώ στις γυναίκες όχι και τόσο. Τεχνικά δεν ήταν τόσο σωστές αλλά ίσως να έχει να κάνει με το ότι εκείνη την εποχή οι άνδρες οδηγούσαν. Επίσης, πολλοί ήταν συναισθηματικοί όταν αφηγούνταν ιστορίες ή μιλούσαν για τη ζωή τους εκεί, τη στιγμή όμως που σχεδίαζαν τον χάρτη ήταν πολύ ψύχραιμοι, ίσως αυτό να λειτουργούσε κάπως θεραπευτικά γι' αυτούς, ίσως να ήταν ένας τρόπος να έρθουν σε επαφή με κάποια εσωτερικά τραύματα», αναφέρει η Γεωργία όσον αφορά τις παρατηρήσεις της.
«Είναι μια έκθεση αρχιτεκτονικής που δεν βλέπουμε συχνά, έχει κάτι πολύ προσωπικό αφού πρόκειται για μια οπτικοποίηση σε χάρτες των αναμνήσεων μιας πόλης σε μια ιστορική περίοδο από τους κατοίκους που την έζησαν. Είναι ενδιαφέρον το πώς ο κάθε ένας θυμάται την πόλη και σε ποια σημεία δίνει έμφαση. Οι χάρτες έγιναν σε χαρτί A3, κάποιοι μπορεί να ένωναν 2 ή 3 κομμάτια χαρτιού Α3 ανάλογα με το μέγεθος της περιοχής που ήθελε ο κάθε ένας ή η κάθε μία να εστιάσει. Κάποιοι εστίαζαν μόνο στη γειτονιά, άλλοι στο κέντρο της πόλης ή στη θάλασσα. Στην έκθεση θα τοποθετηθούν με βάση ένα γεωγραφικό νόημα έτσι ώστε να δημιουργείται μια ιστορία. Θα έχουμε επίσης δύο χάρτες της Αμμοχώστου, ένας του 1974 και ένας όπως είναι σήμερα που θα μπορεί κανείς να παρατηρήσει τις διαφορές στην ανάπτυξη. Θα δημιουργήσουμε μια σύνδεση μεταξύ του αρχικού χάρτη και των χαρτών που δημιούργησαν οι πρόσφυγες έτσι ώστε ο θεατής να μπορέσει να προσανατολιστεί ως προς το ποιες περιοχές απεικονίζονται και κάποιος που δεν έχει επισκεφτεί ποτέ την Αμμόχωστο να μπορέσει να πλοηγηθεί και να φανταστεί πώς θα ήταν να περπατούσε στην Αμμόχωστο του τότε με βάση τις μνήμες των κατοίκων της. Στην έκθεση θα προβάλλεται επίσης ένα βίντεο-συνέντευξη που έκανε η Γεωργία με τον γλύπτη Φίλιππο Γιαπάνη του οποίου η καταγωγή από την Αμμόχωστο επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την καλλιτεχνική του πορεία. Ήταν επίσης μια ευκαιρία να ενεργοποιήσουμε το πολιτιστικό κέντρο, το οποίο δεν χρησιμοποιείται αρκετά ή όσο θα έπρεπε για τέτοιες εκδηλώσεις. Είχαμε πάρα πολύ καλή συνεργασία με την ομάδα του κέντρου και κάπως κάνουμε την αρχή με την ελπίδα να δοθεί το έναυσμα ώστε να γίνονται περισσότερες εκδηλώσεις στην επαρχία μας», αναφέρει η εικαστικός και επιμελήτρια της έκθεσης Δέσποινα Πετρίδου.
INFO
*«Famagusta Mind Maps» | Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Αμμοχώστου, Ευαγόρου 35, 5385, Δερύνεια | Εγκαίνια έκθεσης: 27 Ιουλίου 2023, ώρα 18:00 | Διάρκεια έκθεσης: 28 Ιουλίου 2023 - 10 Αυγούστου 2023 | Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα - Σάββατο: 7:30-15:30.
* Αμερικανός πολεοδόμος και συγγραφέας. Ο Λιντς συνεισέφερε στον τομέα του αστικού σχεδιασμού μέσω εμπειρικής έρευνας για τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα αντιλαμβάνονται και προσανατολίζονται στο αστικό τοπίο. Τα βιβλία του ερευνούν την παρουσία του χρόνου και της ιστορίας στο αστικό περιβάλλον, το πώς τα αστικά περιβάλλοντα έχουν επιπτώσεις στα παιδιά, και το πώς μπορεί να αξιοποιηθεί η ανθρώπινη αντίληψη για τη φυσική μορφή πόλεων και περιοχών ως εννοιολογική βάση για καλό αστικό σχέδιο. Η διασημότερη εργασία του Λιντς, «Η εικόνα της πόλης», που δημοσιεύθηκε το 1960, είναι το αποτέλεσμα πενταετούς έρευνας για τον τρόπο με τον οποίο οι χρήστες αντιλαμβάνονται και οργανώνουν τις χωρικές πληροφορίες καθώς προσανατολίζονται μέσα στις πόλεις.
