Γράφει η Βάλια Καϊμάκη | valia@inrec.gr

Κάθε χρόνο η βραδιά της απονομής των βραβείων Όσκαρ μάς προσφέρει μπόλικο θέαμα. Το κόκκινο χαλί, τα βραδινά φορέματα, ποιος εμφανίστηκε με ποια... Και φέτος δεν απογοητευτήκαμε. Από όλα είχε. Και οι ατάκες των παρουσιαστών αλλά και των βραβευμένων πάντα καλά προβαρισμένες και όλο και πιο άνετες, πιο κουλ. Γιατί ο κόσμος έχει βαρεθεί τα στημένα.
Αγωνιούμε συνήθως για τα κλασικά: καλύτερη ταινία, πρώτοι ρόλοι. Καμιά φορά και κάποια υποδεέστερα βραβεία τραβούν την προσοχή μας, ιδιαίτερα όταν η ταινία είναι ιδιαίτερα προβεβλημένη: μουσική, ειδικά εφέ, ξένη ταινία.
Γιά να σας ρωτήσω όμως; Ξέρετε να μου πείτε μία, μία μόνο, ταινία που να βραβεύτηκε με το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ; Όχι, ε; Δεν είναι παράλογο, γιατί τα ντοκιμαντέρ ούτε εισιτήρια κόβουν, ούτε έχουν σταρ για πρωταγωνιστές. Φέτος το Όσκαρ καλύτερου ντοκιμαντέρ πήρε το "Citizenfour", μια ταινία με κεντρικό ήρωα το "καρφί" της ΣΙΑ, Έντουαρντ Σνόουντεν. Και για μία φορά, τουλάχιστον, προτείνω να το κουβεντιάσουμε, να το δούμε, να το θυμόμαστε αργότερα.
Σκηνοθέτης του "Citizenfour" είναι η Λόρα Πουατράς. Η ίδια μαζί με τον δημοσιογράφο Γλεν Γκρίνβαλντ συνάντησαν τον Έντουαρντ Σνόουντεν σ' ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στο Χονγκ Κονγκ κι εκεί τους παρέδωσε απόρρητα έγγραφα που αποδείκνυαν ότι η Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας των ΗΠΑ [NSA] παραβίαζε συστηματικά και σε μεγάλη κλίμακα τα προσωπικά δεδομένα ατόμων στις ΗΠΑ αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η Λόρα Πουατράς ετοίμαζε ήδη μια ταινία για τις παρακολουθήσεις όταν επικοινώνησε μαζί της ο Σνόουντεν, χρησιμοποιώντας το κωδικό όνομα "Citizenfour", τον Ιανουάριο του 2013. Όταν της εξήγησε ότι δεν θα απέκρυπτε την ταυτότητά του ως πληροφοριοδότη, η Πουατράς του πρότεινε να συναντηθούν και να κινηματογραφήσει τη συνάντησή τους. Η κάμερα παρακολουθεί την Πουατράς, τον Γκρίνβαλντ και τον Σνόουντεν στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν την καταιγίδα των μέσων ενημέρωσης που "μαίνεται" έξω από το ξενοδοχείο και η οποία θ' αλλάξει και τη ζωή τους αλλά και τη ζωή των πολιτών σε ολόκληρο τον κόσμο. Το ντοκιμαντέρ δεν περιγράφει μόνο τους κινδύνους που κρύβει η παρακολούθηση, αλλά βάζει τον θεατή στο κέντρο της δράσης. Κανείς απ' όσους δουν την ταινία δεν θα σκέφτεται με τον ίδιο τρόπο πια για το τηλέφωνό του, το μέιλ του, τις πιστωτικές του κάρτες, το λογισμικό πλοήγησης στο διαδίκτυο...
Με την ευκαιρία της βράβευσης της ταινίας, ο Σνόουντεν, από τη Ρωσία όπου έχει βρει σήμερα άσυλο, απηύθυνε έκκληση σε όλους να φέρουν στο φως τις απόρρητες πληροφορίες που θα πέσουν στα χέρια τους όσο το δυνατόν πιο σύντομα. "Αν το είχα κάνει και εγώ νωρίτερα, τα προγράμματα παρακολούθησης δεν θα είχαν τελειοποιηθεί τόσο, ούτε οι χειριστές τους θα ήξεραν να τα χρησιμοποιούν το ίδιο καλά. Εάν δώσεις στην κυβέρνηση μια νέα εξουσία, είναι σχεδόν αδύνατον να την πάρεις πίσω. Μην αφήσετε να γίνει κάτι τέτοιο και στη δική σας χώρα", είπε ο ίδιος σε μια διαδικτυακή συζήτηση που είχε με χρήστες με τίτλο "Ρωτήστε με τα πάντα".
Η Αμερικανίδα Λόρα Πουατράς κέρδισε ήδη το βραβείο Πούλιτζερ για το 2014 μαζί με δημοσιογράφους της "Washington Post" και του "Guardian". Είναι μέλος του δ.σ. του Ιδρύματος "Freedom of the Press" και ασχολείται εδώ και χρόνια με το θέμα των παρακολουθήσεων, θύμα τους και η ίδια.
Δείτε το ντοκιμαντέρ στον κινηματογράφο και δείτε και άλλα πολλά στο διαδίκτυο. Ο κινηματογράφος δεν αγαπά πολύ το είδος, το διαδίκτυο όμως το λατρεύει. Κάποια είναι και διαδραστικά και προσφέρουν εντελώς νέες εμπειρίες στον θεατή-χρήστη.