Γράφει η Νάσα Παταπίου

Η σπουδαία οικογένεια Verni μαρτυρείται στην Κύπρο κατά τα τέλη του 13ου αιώνα. Η οικογένεια αυτή της Κύπρου συνδέθηκε με επιγαμίες και με άλλες ισχυρές οικογένειες φεουδαρχών ή και τιτλούχων της Κύπρου κατά τη Φραγκοκρατία, αλλά και κατά τη Βενετοκρατία.

Μεταξύ αυτών των οικογενειών θα μπορούσαμε να σημειώσουμε τις οικογένειες των Τζιμπλέττη (Gibelet), Λάζε, Ιβελίνων, Babin και άλλων. Οι Verny είχαν ευεργετηθεί με φέουδα και τίτλους από τον τελευταίο φράγκο βασιλιά της Κύπρου, γιατί τον είχαν στηρίξει στην προσπάθειά του να σφετεριστεί το στέμμα από την ετεροθαλή αδελφή του και νόμιμη βασίλισσα Καρλόττα. Ο βασιλιάς Ιάκωβος επίσης είχε φροντίσει να συνδεθεί η οικογένεια Verny με επιγαμίες με μέλη της οικογένειας Costanzo, που είχαν επίσης στηρίξει και προσφέρει τις υπηρεσίες τους στον ίδιο.

Επί βασιλείας του Φράγκου βασιλιά Ιανού μνημονεύεται στις πηγές η συμμετοχή του ιππότη Ιωάννη Verny το 1426 στη μάχη μεταξύ των Μαμελούκων και των στρατευμάτων του βασιλείου, η οποία είχε διεξαχθεί στη Χοιροκοιτία. Πρόκειται για τον αυθέντη Αγριδίων και γιο του Θωμά Verny. Ο Ιωάννης Verny είχε διοριστεί τότε από τον βασιλιά διοικητής ενός λόχου ιπποτών, αλλά τελικά η ήττα του φεουδαρχικού στρατού ανάγκασε την Κύπρο να πληρώνει βαρύτατο φόρο υποτελείας στην Αίγυπτο. Ο Ιωάννης Verny τελικά παρατάχθηκε στο πλευρό του Ιακώβου, γι' αυτό ευεργετήθηκε από τον ίδιο τόσο αυτός όσο και η οικογένειά του. Ο ιππότης Ιωάννης Verny, όπως αναφέρεται στο χρονικό του Γεωργίου Βουστρωνίου, πέθανε από επιδημία όταν είχε μεταβεί στην Αίγυπτο μαζί με τον Ιάκωβο για να συναντήσουν τον Μαμελούκο σουλτάνο.

Οι Verny και τα Αγρίδια Ριζοκαρπάσου

Σύμφωνα με τις πηγές, η οικογένεια Verny κατείχε ως φέουδο τα Αγρίδια, ένα χωριό που χάθηκε στο πέρασμα των αιώνων και το οποίο ήταν οικοδομημένο σε οροπέδιο κοντά στο Ριζοκάρπασο, καθώς επίσης και στο ακρωτήριο του Αποστόλου Ανδρέα ή Δενάρετον Άκρον, όπου βρίσκεται η μεσαιωνική εκκλησία και η ιερά μονή του Πρωτοκλήτου.
Σε έγγραφο του Χαρτοφυλακίου της Αγίας Σοφίας αναφέρεται το 1297 συμφωνία μεταξύ του Αρχιεπισκόπου Λευκωσίας Gerard και του Jean Verny, ιππότη και φεουδάρχη των Αγριδίων. Στις πηγές συναντούμε αρκετά μέλη της οικογένειας Verny. Για παράδειγμα, κατά τον 13ο αιώνα αναφέρονται οι Ιωάννης και Ερρίκος Verny και στις αρχές του 14ου αιώνα οι Ιωάννης, Φίλιππος, Balian και Louis de Verny. Για τον Alvise ή Louis de Verny γνωρίζουμε ότι περίπου το 1520 είχε ετήσιο εισόδημα τετρακόσια δουκάτα.
To 1468, o τελευταίος Φράγκος βασιλιάς της Κύπρου, Ιάκωβος Β΄, είχε παραχωρήσει εκ νέου στους κληρονόμους του Louis de Verny το Ριζοκάρπασο και φαίνεται ότι στο φέουδο αυτό περιλαμβάνονταν και τα Αγρίδια, αφού γειτνίαζαν μαζί του. Με αυτόν τον τρόπο το φέουδο πέρασε στην ιδιοκτησία του Huguet de Verny, το οποίο κάποτε ανήκε στον πατέρα του Louis. Toν Οκτώβριο του 1468 ο βασιλιάς Ιάκωβος Β΄ παραχώρησε επιπλέον στον Huguet de Verny ένα βουστάσιο στο Ριζοκάρπασο καθώς και μεταγωγικά ζώα. Ας σημειωθεί εδώ ότι η κτηνοτροφία ίππων και βοοειδών αποτελούσε κι αυτή αναπόσπαστο μέρος του φέουδου, σε αντίθεση με τα άλλα ζώα τα οποία εξέτρεφαν οι ελεύθεροι καλλιεργητές της γης ή φραγκομάτοι.

Οι οικογένειες Costanzo και Verny

Ο τελευταίος Φράγκος βασιλιάς της Κύπρου -ουσιαστικά σφετεριστής του στέμματος από την ετεροθαλή αδελφή του και νόμιμη βασίλισσα Καρλόττα- στην προσπάθειά του να δημιουργήσει έναν κύκλο ισχυρών οπαδών γύρω του ευνόησε επιγαμίες μεταξύ των οικογενειών τους. Όπως ήδη προαναφέραμε ένα ισχυρό παράδειγμα μιας τέτοιας επιγαμίας ήταν μεταξύ των οικογενειών Costanzo και Verny. Όταν έφθασε στην Κύπρο ο Mutio, γενάρχης του κλάδου των Costanzo στην Κύπρο, και συνδέθηκε ο βασιλιάς Ιάκωβος μαζί του, γιατί είχε αντιληφθεί ότι θα μπορούσε να του προσφέρει τις υπηρεσίες του, του παραχώρησε πολλά χωριά ως φέουδα και τον διόρισε ναύαρχο του βασιλείου. Στη συνέχεια θέλησε να τον νυμφεύσει με μια γυναίκα από την οικογένεια Verny. Έτσι ο Mutio, μετά από προτροπή του βασιλιά, νυμφεύθηκε την Αγνή Verny, η οποία ήταν ήδη χήρα του Ιωάννη de Naves. Επίσης ο πολυπράγμων βασιλιάς Ιάκωβος Β΄ νύμφευσε και τον Tutio, έναν από τους γιους του Μutio, που είχε αποκτήσει με προηγούμενο γάμο με την Έλενα, θυγατέρα του Πέτρου Ποδοκάθαρου. Ακολούθως, όταν η σύζυγος του Tutio Costanzo πέθανε, αυτός δεν δίστασε να νυμφευθεί την αδελφή της μητριάς του, Ισαβέλλα Verny. Έγγραφα που ήδη έχουμε δημοσιεύσει μαρτυρούν ότι η Ισαβέλλα, θυγατέρα του Θωμά Verny, όταν παντρεύτηκε τον Tutio Costanzo έλαβε ως προίκα από τον πατέρα της τα δυο χωριά Λινού και Αθηένου. Με αυτές τις επιγαμίες οι απόγονοι των Costanzo και των Verny άφησαν τα ίχνη τους στην Κύπρο, αφού κατείχαν ως φέουδα διάφορα χωριά της Κύπρου έως το τέλος της βενετικής κυριαρχίας.

Verny και φεουδαρχικός στρατός

Τα μέλη της οικογένειας Verny, ως φεουδάρχες, δηλαδή κάτοχοι φεουδαρχικών κτήσεων ή αξιωμάτων ή ακόμη κάτοχοι χρηματικών φέουδων, ήταν υποχρεωμένοι να υπηρετούν στο φεουδαρχικό ιππικό και σε περίπτωση ανάγκης να υπερασπίζονται το βασίλειο και να πολεμούν μαζί με τον βασιλιά. Επίσης, ήταν υποχρεωμένοι να παρουσιάζονται για ασκήσεις στις γενικές επιθεωρήσεις (mostre generali) του φεουδαρχικού στρατού, οι οποίες συγκαλούνταν συνήθως ετησίως. Ανάλογα με τα φέουδα που κατείχαν είχαν υποχρέωση και σχετικής υπηρεσίας. Στη γενική επιθεώρηση η οποία είχε πραγματοποιηθεί στη Λευκωσία, στις 18 Απριλίου 1560, υπό τις εντολές του βενετού γενικού προνοητή Κύπρου Ανδρέα Duodo, απαντώνται και μέλη της οικογένειας Verny.
Στον λόχο του Tutio Costanzo, με τον οποίο ήταν συγγενείς οι Verny -αφού η γιαγιά του ήταν η Ισαβέλλα Verny- είχε λάβει μέρος με ένα άλογο ο άρχοντας Θωμάς de Verny ως κάτοχος χρηματικού φέουδου (provisionato a cavallo). Επίσης στην ίδια γενική επιθεώρηση έλαβε μέρος και ο Aurelio de Verny με ένα άλογο και εφοδιασμένος με έναν θώρακα (corsaleto).


Κορνάροι και Verny

O Λεονάρδος Donα έχει διασώσει το 1556 σε χειρόγραφό του μια σημαντική πληροφορία για τους εκμισθωτές/φεουδάρχες του Ριζοκαρπάσου, μέλη των οικογενειών Κορνάρο και Verny. Ένας κλάδος της οικογένειας Κορνάρο είχε εγκατασταθεί στην Κύπρο πολύ πριν η μεγαλόνησος περάσει στην εξουσία της Γαληνοτάτης και είχε συνδεθεί με το Ριζοκάρπασο, αφού μέλη της ίδιας οικογένειας αναφέρονται στις πηγές με την προσθήκη del Carpraso, δηλαδή του Ριζοκαρπάσου. Σημειώνουμε γύρω στο 1520 τον Audet Κορνάρο del Carpaso και γύρω στα 1540 τον Μάρκο Κορνάρο del Carpaso. O γιος του Μάρκου Κορνάρο del Carpaso, Giofredo, ο οποίος υπηρέτησε και ως βισκούντης Λευκωσίας, έπεσε από οθωμανική σπάθη υπερασπιζόμενος την πρωτεύουσα της Κύπρου το 1570. Το Ριζοκάρπασο ανήκε στον Giofredo ή Zufrin Κορνάρο και ο Alvise Vernin εκμίσθωνε κατά το ήμισυ το Ριζοκάρπασο, καταβάλλοντας ετησίως πεντακόσια είκοσι δουκάτα. Προφανώς στο φέουδο του Ριζοκαρπάσου περιλαμβάνονταν και οι αγροτικοί οικισμοί γύρω από αυτό όπως και τα Αγρίδια. Δεν είναι καθόλου τυχαίο άλλωστε ότι οι φεουδάρχες των Αγριδιών οικοδόμησαν στο φέουδό τους και έναν ναό αφιερωμένο στον Άγιο Φίλωνα, που τιμάται ιδιαιτέρως στην Καρπασία.

Ένας Verny στη Μαγιόρκα

Μέλη της οικογένειας Verny εγκαταστάθηκαν στο Castefranco της Βορείου Ιταλίας, αφού αργότερα ο Tutio, που είχε νυμφευθεί την Ισαβέλλα, όπως ήδη έχουμε σχολιάσει, είχε εγκατασταθεί εκεί και υπηρετούσε ως condotiero στα μισθοφορικά στρατιωτικά σώματα της Δημοκρατίας της Βενετίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ιστορία ενός άλλου μέλους της οικογένειας των Verny. Πρόκειται για τον Zerbin de Verny. Σε επιστολές του προς τον Φίλιππο της Ισπανίας ξεδιπλώνονται οι διαδρομές του βίου του. Με την απόβαση των Οθωμανών στην Κύπρο το 1570 ο ευγενής στρατιωτικός Zerbin de Verny, με καταγωγή από αρχαιότατη οικογένεια της Λευκωσίας και τον αυτοκρατορικό οίκο των Παλαιολόγων της Κωνσταντινούπολης, έχασε την περιουσία του και διώχθηκε από την πατρίδα του. Στη συνέχεια κατατάχθηκε στις δυνάμεις του βασιλιά της Ισπανίας και του Ιερού Συνασπισμού (Sacra Liga) και έλαβε μέρος στη ναυμαχία της Ναυπάκτου καθώς και σε άλλες επιχειρήσεις ως στρατιωτικός. Με συστατικές επιστολές του Πάπα Γρηγορίου 13ου διορίστηκε διοικητής της πολιτοφυλακής στη Μαγιόρκα με κύρια αποστολή τη στρατιωτική άσκηση σε δεκαεπτά περιοχές, έχοντας υπ' ευθύνη του περισσότερους από έξι χιλιάδες πεζικάριους και ιππείς.

Ακολούθως, ο Ζerbin de Verny είχε ενεργήσει εκ μέρους των συμπατριωτών του προς τον βασιλιά της Ισπανίας, με αίτημα να υπαχθούν στην κυριαρχία της Ισπανίας. Αργότερα, ζήτησε άδεια για να έρθει στην Κύπρο και να ξεσηκώσει σε επανάσταση κατά των Οθωμανών τους χριστιανούς κατοίκους. Φαίνεται όμως ότι οι οραματισμοί του δεν εκπληρώθηκαν. Τα ίχνη ωστόσο της οικογένειας Verny εξακολουθούν να υπάρχουν στο Castelfranco της Ιταλίας, στη Μαγιόρκα και στην Κύπρο...

Η χθεσινή ημέρα, το Σάββατο του Λαζάρου, με ταξίδεψε και πάλι στο αγαπημένο Ριζοκάρπασο. Θυμήθηκα την αναπαράσταση/δρώμενο της ανάστασης του Λαζάρου, που είχα βιώσει κατά την παιδική και εφηβική μου ηλικία παίρνοντας μέρος σ' αυτό στολισμένη με κίτρινες μαργαρίτες περασμένες σε κλωστή, γνωστές ως λαζάρους, στον λαιμό, στα χέρια, στα πόδια, στο κεφάλι... Μαζί με αυτά ήρθαν στη μνήμη μου ο έρημος εδώ και αιώνες οικισμός των Αγριδίων Ριζοκαρπάσου και η εκκλησία του Αγίου Φίλωνος, στο οροπέδιο, να αγναντεύει τη θάλασσα προς βορρά, νότο και ανατολή. Τον ναό αυτό είχαν οικοδομήσει οι Verny στο πάλαι ποτέ φέουδό τους προφανώς για να εκκλησιάζονται οι πάροικοι που εργάζονταν στα κτήματά τους. Η περιοχή αυτή τέτοια εποχή με την πλούσια χλωρίδα πρέπει να πνίγεται από μια "θάλασσα" με ανθισμένες κίτρινες μαργαρίτες ή λαζάρους...