Γράφει ο Γιώργος Κακούρης

Το ποίημα του Καβάφη "Che fece... il gran rifiuto", από το οποίο και οι αναφορές σε "μεγάλα Ναι" και "μεγάλα Όχι" που εμφανίστηκαν όταν οι Κύπριοι ψήφισαν το 2004 και που έρχονται στο μυαλό καθώς οι Έλληνες ετοιμάζονται να ψηφίσουν, σήμερα φαίνεται εύκολο εργαλείο ερμηνείας.

Σε άρθρο του που γράφτηκε το 1973 με τίτλο "Ψύλλοι στ' άχερα του 'Μεγάλου Ναι'", ο μελετητής Γ. Π. Σαββίδης -με αφορμή το δημοψήφισμα που προκήρυξε η δικτατορία για κατάργηση της μοναρχίας [http://bit.ly/ναι-οχι1973]- αναφέρεται στη χρήση της φράσης "ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΝΑΙ" στην ας πούμε εκστρατεία των χουντικών, με τον Καβάφη να "εμφανίζεται να πριμοδοτεί το "δεδομένο" (κόντεψα να πω "θεόδοτο") και μοναδικό υποψήφιο Σύνταγμα.

Αναζητώντας τις προθέσεις του Καβάφη όταν έγραφε πως "Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα/ που πρέπει το μεγάλο Ναι και το μεγάλο Όχι/ να πούνε", ο Σαββίδης υποδεικνύει πως ο "αντι-ήρωας" του ποιήματος είναι αυτός που λέει το "όχι". Στο κείμενο [http://bit.ly/Σαββίδης] παραθέτει ερμηνείες για να αναδείξει την πολιτική παρερμηνεία και υπονοεί τη δική του.

Εννοείται πως δεν παραλληλίζω τα τότε και τα τώρα. Το τώρα δημοψήφισμα το ζητά εκλεγμένη κυβέρνηση. Το τότε το ζήτησε μια δικτατορία. Τότε προκρινόταν το "ναι". Τώρα, το ποια επιλογή θεωρείται πως προκρίνεται από την εξουσία εξαρτάται από την οπτική γωνία του παρατηρητή. Για τους υποστηρικτές του "όχι", ΜΜΕ και κατεστημένα προπαγανδίζουν το "ναι". Για τους υποστηρικτές του "ναι", η κυβέρνηση προπαγανδίζει το "όχι". Για όλες αυτές τις ρευστές παραμέτρους, οι παρομοιώσεις είναι άτοπες - άλλωστε οι ιστορικές στιγμές δεν παραλληλίζονται μονοσήμαντα. [Και για αυτό και δεν θα μπω καν στον πειρασμό να αγγίξω το 2004].

Ο Σαββίδης στο τέλος του κειμένου παραθέτει ένα απόσπασμα από το έργο του Μπρεχτ "Αυτός που λέει ναι" ή "Αυτός που λέει όχι". Και τα λέει όλα:

"Η απάντηση που έδωσα ήταν ψεύτικη, μα η ερώτησή σας ήταν πιο ψεύτικη. Όποιος λέει Α, δεν είναι υποχρεωμένος να πει Β. Μπορεί και να διαπιστώσει πως το Α ήταν ψεύτικο... Και όσον αφορά την αρχαία μεγάλη συνήθεια, δεν βλέπω δα να έχει καμιά λογική βάση. Μάλλον χρειάζομαι μια νέα μεγάλη συνήθεια, που να την εφαρμόσουμε αμέσως τώρα - εννοώ: τη συνήθεια, σε κάθε κατάσταση, να ξανασκεφτόμαστε με νέο τρόπο".