Γράφει η Νάσα Παταπίου

Η αρχοντοπούλα Φιορέντζα είχε γεννηθεί στη Λευκωσία, περίπου το 1554, και καταγόταν τόσο από τη μητέρα όσο και από τον πατέρα της από δύο σπουδαίες κατά τον 16ο αιώνα οικογένειες της Κύπρου.

Το 1570 ήταν δεκαέξι ετών έφηβη και η ζωή της κυλούσε ήρεμα μέσα στο άνετο αρχοντικό της οικογένειάς της, στην πρωτεύουσα της Κύπρου. Από τις αρχές του έτους 1570, όμως, είχαν αρχίσει να γίνονται πιο απειλητικοί οι Οθωμανοί και η βενετική διοίκηση της Κύπρου άρχισε, παίρνοντας πάντοτε εντολές από τη μητρόπολη Βενετία, να προετοιμάζεται στρατιωτικά για την προάσπιση και άμυνα της πολύτιμης αποικίας της στην Ανατολική Μεσόγειο. Ήταν βέβαιο, σύμφωνα με τις ειδήσεις που απέστελλε στη Βενετία ο Βενετός βάιλος στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και στη βενετική διακυβέρνηση της Κύπρου, ότι ήταν αναπόφευκτη μια πολεμική αναμέτρηση με τους Οθωμανούς αφού προετοιμάζονταν στρατιωτικά για να επιτεθούν εναντίον της μεγαλονήσου.
Έως τότε στο αρχοντικό της έφηβης Φιορέντζας σύχναζαν υψηλά ιστάμενα πρόσωπα, αξιωματούχοι της Εκκλησίας, φεουδάρχες συγγενείς του πατέρα της και της μητέρας της καθώς και Βενετοί αξιωματούχοι. Η μητέρα της ήταν θυγατέρα ενός κόμη της Κύπρου και ο πατέρας της, ως συγγενής του Λατίνου αρχιεπισκόπου Λευκωσίας, τον εκπροσωπούσε επειδή αυτός διέμενε μόνιμα στη Βενετία. Ας σημειωθεί ότι ο Λατίνος αρχιεπίσκοπος Λευκωσίας, Καίσαρας Ποδοκάθαρος, αν και διέμενε μόνιμα στη Βενετία απολάμβανε τα εισοδήματα τα οποία προέρχονταν από τις ιδιοκτησίες της λατινικής αρχιεπισκοπής στη μεγαλόνησο.

Η Φιορέντζα ήταν θυγατέρα της Λάουρας Δενόρες, θυγατέρας του κόμη της Τρίπολης Αλβίζε Δενόρες, και ο πατέρας της ήταν ο Λουδοβίκος Ποδοκάθαρος, γιος του μεγαλοφεουδάρχη Ηρακλή Ποδοκάθαρου και μικρανεψιός των δύο Λατίνων αρχιεπισκόπων Λευκωσίας Λίβιου και Καίσαρα Ποδοκάθαρου. Με την έφηβη θυγατέρα του Λουδοβίκου Ποδοκάθαρου και τις περιπέτειές της που βίωσε στη συνέχεια, ένεκα του πολέμου της Κύπρου, θα ασχοληθούμε στο σημερινό μας δημοσίευμα. Η μόλις δεκαέξι ετών έφηβη Φιορέντζα έζησε τη φοβερή πολιορκία της Λευκωσίας, το καλοκαίρι του 1570, καθώς και την πτώση της πόλης όταν στις 9 Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους οι Οθωμανοί κατόρθωσαν να εισβάλουν και να κατακτήσουν την πρωτεύουσα.

Εκπρόσωπος του Λατίνου αρχιεπισκόπου

Ο Λουδοβίκος Ποδοκάθαρος, πατέρας της Φιορέντζας, είχε μεγάλη ισχύ εφόσον ο ίδιος εκπροσωπούσε την αρχιεπισκοπή των Λατίνων στη Λευκωσία και φρόντιζε για τις ιδιοκτησίες και τα φέουδα -που δεν ήταν λίγα- τα οποία ανήκαν σ' αυτήν. Ο πατέρας της συζύγου του Λουδοβίκου, ο κόμης της Τρίπολης Αλβίζε Δενόρες, είχε ως φέουδο την Άσσια και τη γύρω περιοχή. Ο Λουδοβίκος είχε αποκτήσει με τη Λάουρα Δενόρες πέντε θυγατέρες, των οποίων τα ονόματα μάς γνωστοποιούνται μέσα από τις πηγές μετά τον πόλεμο της Κύπρου, επειδή είχαν αιχμαλωτιστεί κατά την άλωση της Λευκωσίας. Ο Λουδοβίκος, εκτός από τη Φιορέντζα στην οποία έχουμε ήδη αναφερθεί, είχε επίσης άλλες τέσσερις θυγατέρες: τη Μαρία, την Κρέουσα, την Ιουλία και την Camilla, αλλά και έναν γιο του οποίου το όνομα μάς είναι άγνωστο.

Το 1562, ο Λουδοβίκος προσπάθησε προσκομίζοντας έγγραφα καθώς και ένα γενεαλογικό δένδρο να διεκδικήσει ως φέουδο το χωριό Παλαιχώρι, μετά τον θάνατο της Μελουζίνης de Rechense Συγκλητικού. Είχε υποστηρίξει ότι καταγόταν από τον Ιωάννη Derras του οποίου οι απόγονοι κατείχαν το Παλαιχώρι ως φέουδο από το 1455, όταν είχε παραχωρηθεί ολόκληρο το χωριό στην Έλενα de Grenier. Το φέουδο συνέχισε να ανήκει στους απογόνους του Derras έως τις 20 Ιουλίου 1562, δηλαδή έως τον θάνατο της Μελουζίνης de Grenier Συγκλητικού. Με τον θάνατο της Μελουζίνης, όπως ισχυριζόταν ο Λουδοβίκος, ένας κλάδος της οικογένειας έσβησε αλλά ο άλλος από τον οποίο καταγόταν ο ίδιος εξακολουθούσε να υφίσταται έως τότε. Τελικά όμως ούτε ο ίδιος ο σύζυγος της Μελουζίνης, Ευγένιος Συγκλητικός, αλλά ούτε και ο Λουδοβίκος Ποδοκάθαρος κατόρθωσαν να ανακτήσουν το Παλαιχώρι, το οποίο στη συνέχεια εντάχθηκε στην περιουσία του Δημοσίου. Κατά τα τέλη του 1569, ο Λουδοβίκος, όπως πληροφορούμαστε από ανέκδοτη πηγή, είχε μία υπόθεση σχετική με το Δημόσιο Ταμείο της Κύπρου. Περίπου εννέα μήνες μετά και συγκεκριμένα στις 9 Σεπτεμβρίου 1570, όταν εισέβαλαν στη Λευκωσία οι Οθωμανοί, ο Λουδοβίκος έπεφτε νεκρός από εχθρική σπάθη.

Τι απέγινε αλήθεια η οικογένεια του Λουδοβίκου Ποδοκάθαρου, μετά την κατάκτηση της Λευκωσίας από τους Οθωμανούς; Για τη δική του τύχη γνωρίζουμε αφού για τον θάνατό του αναφέρονται οι αυτόπτες μάρτυρες της πολιορκίας και άλωσης της Λευκωσίας. Ποια ήταν η μοίρα όμως της συζύγου του, των πέντε θυγατέρων του και του γιου του; To 1587 η χήρα του Λάουρα ήταν εγκατεστημένη στη Βενετία με τις τρεις από τις πέντε θυγατέρες της. Θα είχε προφανώς απελευθερωθεί από την αιχμαλωσία με λύτρα μαζί με τις τρεις θυγατέρες της Μαρία, Κρέουσα και Ιουλία. Σε έγγραφο με ημερομηνία 13 Μαρτίου 1587 αναζητούσε τις δύο θυγατέρες της Φιορέντζα και Camilla, που εξακολουθούσαν να βρίσκονται αιχμάλωτες στα χέρια των εχθρών. Μαζί με τις τρεις θυγατέρες της ζητούσε μια βεβαίωση ότι ήταν όλες κηδεμόνες της Φιορέντζας και της Camilla, που εξακολουθούσαν να είναι αιχμάλωτες, ώστε να μπορέσουν να συγκεντρώσουν χρήματα για να τις απελευθερώσουν. Επίσης, στο ίδιο αίτημά τους διεκδικούσαν κάποια κληρονομιά από συγγενείς τους, που είχαν σκοτωθεί στον πόλεμο και αυτές είχαν δικαίωμα μεριδίου από την περιουσία τους. Όπως σημείωναν ήταν επείγουσα ανάγκη να πάρουν τα χρήματα της κληρονομιάς, αλλά και να ενισχυθούν από τη Δημοκρατία της Βενετίας για να απελευθερώσουν τις δύο θυγατέρες και αδελφές. Για τον γιο της, η Λάουρα δεν κάνει καμιά μνεία και γι' αυτό θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι πολύ πιθανόν να είχε φονευθεί στον πόλεμο.

Στη μακρινή Βουλγαρία

Μετά από πέντε χρόνια αφότου η μητέρα της Φιορέντζας άρχισε τις προσπάθειες μαζί με τις αδελφές της, ώστε να της παραχωρηθεί κάποια οικονομική ενίσχυση από τη Γαληνοτάτη για να την ελευθερώσει από την αιχμαλωσία, ήρθαν στο φως οι περιπέτειες της ζωής της. Ήταν δεκαέξι ετών όταν βίωσε με τους δικούς της την πολιορκία και τέλος την πτώση της Λευκωσίας. Αιχμαλωτίστηκε όπως και τόσες άλλες νέες της Λευκωσίας και στη συνέχεια κατέληξε σκλάβα στην ιδιοκτησία ενός Οθωμανού με το όνομα Spacca, που τελικά τη μετέφερε στη μακρινή Βουλγαρία, στο μέρος Sizagar. Δέχθηκε αφόρητες πιέσεις από το αφεντικό της για να αλλαξοπιστήσει και βλέποντας τι υπέφεραν οι χριστιανοί αναγκάστηκε τελικά να φτύσει τον σταυρό και να απαρνηθεί τη θρησκεία της. Έζησε με τον βάναυσο Οθωμανό, με τον οποίο απέκτησε και τρεις γιους, είκοσι δύο χρόνια. Στην καρδιά της, όπως αργότερα ομολόγησε, ποτέ δεν είχε απαρνηθεί την πίστη της και κάθε μέρα έκανε τις προσευχές της και ζητούσε να λυτρωθεί από όσα φρικτά βίωνε για τόσα χρόνια.

Κάποτε, έφθασε στη μακρινή Βουλγαρία και στο Sizagar, όπου ζούσε η Φιορέντζα, ο συγγενής της Άγγελος Ποδοκάθαρος για να την ελευθερώσει. Τον είχε στείλει η μητέρα της Φιορέντζας και, κατά καλή της τύχη, τότε έτυχε να πεθάνει και ο αφέντης της, ο Οθωμανός που την είχε κοντά του είκοσι δύο χρόνια σκλάβα. Ο Άγγελος Ποδοκάθαρος είχε προσποιηθεί ότι ήταν ο πατέρας της και έτσι μπόρεσαν και οι δύο να φύγουν μαζί και να αφιχθούν στη Βενετία. Τώρα πλέον η Φιορέντζα θα μπορούσε να επανενταχθεί στο καθολικό δόγμα (fede cattolica). Παρεμπιπτόντως αναφέρουμε ότι η οικογένεια του πατέρα της Φιορέντζας, δηλαδή οι Ποδοκάθαροι, ήταν ελληνικής καταγωγής και ορθόδοξοι, αλλά στη συνέχεια κάποια μέλη της οικογένειας ασπάσθηκαν το λατινικό δόγμα. Αξίζει να σημειωθεί ότι σπουδαίοι ορθόδοξοι ναοί της Λευκωσίας κατά τον 15ο αιώνα είχαν προικοδοτηθεί γενναία από μέλη της οικογένειας των Ποδοκάθαρων.

Μετά την απελευθέρωση της Φιορέντζας και την άφιξή της στη Βενετία, δυστυχώς, την ανέμεναν νέες περιπέτειες. Είχε κατηγορηθεί ότι είχε αλλαξοπιστήσει και ότι έζησε ως Οθωμανή μουσουλμάνα (per essere vissuta ''alla turchesca") γι' αυτό οδηγήθηκε στο δικαστήριο. Η Φιορέντζα Ποδοκάθαρου, στις κατηγορίες που της είχαν προσάψει υπερασπίστηκε τον εαυτό της, με την εξιστόρηση των περιπετειών της και των όσων βίωσε από τα εφηβικά της χρόνια όταν ήταν δεκαέξι ετών έως την απελευθέρωσή της και άφιξή της στη Βενετία, όταν είχε φθάσει πλέον στην ηλικία των τριάντα οκτώ ετών. Οι δικαστές, αφού άκουσαν τα όσα ανέφερε η Κύπρια αρχοντοπούλα Φιορέντζα Ποδοκάθαρου, συγκινήθηκαν από τα όσα είχε βιώσει και ουσιαστικά την αθώωσαν επιβάλλοντάς της μόνο μια πολύ ελαφρά ποινή.

Η Φιορέντζα, θυγατέρα του Λουδοβίκου Ποδοκάθαρου και της Λάουρας Δενόρες, φαίνεται να αποχαιρέτησε τον παρόντα κόσμο πλήρης ημερών, αφού πρώτα συνέταξε τη διαθήκη της. Άφηνε κάποια κληρονομιά στις δύο ανεψιές της Μαρία και Λουδοβίκα για τα όσα της είχαν προσφέρει τόσα χρόνια. Στη μακρά περίοδο της αιχμαλωσίας της, όπως ανέφερε παλαιότερα στο δικαστήριο, μόνη παρηγοριά της ήταν οι τρεις γιοι της, που απέκτησε με τον Οθωμανό κατακτητή της πατρίδας της. Αναρωτηθήκαμε, ωστόσο, γιατί η Φιορέντζα δεν αναζήτησε αργότερα τους τρεις γιους της, για τους οποίους επίσης δεν κάνει καμιά αναφορά στη διαθήκη της... Πολύ πιθανόν οι συγγενείς της, που φρόντισαν για την απελευθέρωσή της, να της είχαν επιβάλει να λησμονήσει ολωσδιόλου το παρελθόν...

ΛΕΖΑΝΤΑ: Άποψη του χωριού Τερσεφάνου. Ενός από τα πολλά φέουδα του παππού της Φιορέντζας, Ηρακλή Ποδοκάθαρου.