Γράφει η Αγγελική Μιχαλοπούλου-Καρρά|@aggeliki.mk

Ολοκληρώνοντας την πρώτη συνάντηση σχεδιαστών οπτικής επικοινωνίας πέρσι τέτοια εποχή και έχοντας μια διάθεση για απολογισμό, ήρθε στο νου μου η στερεότυπη φράση ότι "δεν είναι ο προορισμός, αλλά το ταξίδι που έχει σημασία". Σίγουρα κάτι τέτοιο είναι αληθές αλλά δεν αρκεί να αποδώσει και τις δυο όψεις του νομίσματος. Είναι κοινό μυστικό ότι ο τελικός προορισμός καθορίζει πολλές από τις λεπτομέρειες του ταξιδιού και το αντίστροφο. Κάπως έτσι ξεκίνησε και το Graphic Stories Cyprus, σαν ένα ταξίδι με συγκεκριμένο στόχο και προορισμό, που όμως στην πορεία θέλησε να εξερευνήσει νέους τόπους, να βάλει στο τραπέζι καινούργιους χάρτες και να περάσει από μονοπάτια που στη αρχή φάνταζαν δύσβατα, για τα εγχώρια τουλάχιστον δεδομένα.

Οι συγκρίσεις με την ευρωπαϊκή αλλά και τη διεθνή πραγματικότητα είναι σίγουρα αναπόφευκτες. Γιατί εκεί; Και όχι εδώ! Πότε θα δούμε κάτι να αλλάζει; Γιατί όχι και εμείς; Η εύκολη και αβίαστη απάντηση θα ήταν πως όλα είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης. Η αφοριστική όμως αυτή υπεραπλούστευση σίγουρα δεν αρκεί για να περιγράψει πλήρως την πραγματικότητα. Η οικονομική κρίση απλώς έφερε στην επιφάνεια ένα πρόβλημα που προϋπήρχε. Οι βασικοί παράγοντες που έχουν διαμορφώσει την κατάσταση που βιώνουμε σήμερα σε σχέση με τη βιομηχανία της οπτικής επικοινωνίας στην Κύπρο θα πρέπει να αναζητηθούν αλλού.

Κατά πρώτο λόγο, ένας σχεδιαστής οπτικής επικοινωνίας στην Κύπρο καλείται να υπηρετήσει ένα επάγγελμα που δεν έχει καμία ουσιαστική νομική ή συντεχνιακή υπόσταση. Ενώ στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου οι επαγγελματίες του χώρου οργανώνονται, συμμετέχουν στα κοινά, διεκδικούν και κατοχυρώνουν τα επαγγελματικά τους δικαιώματα, εδώ ο κλάδος διάγει ακόμα περίοδο χειμερίας νάρκης. Τα αποτελέσματα αυτής της αδράνειας είναι πολλαπλά. Από τη μια οι δυνάμει πελάτες δεν γνωρίζουν το αντικείμενο της δουλειάς ενός γραφίστα, από την άλλη οι ίδιοι οι επαγγελματίες αδυνατούν να διεκδικήσουν τα, έτσι κι αλλιώς, μη κατοχυρωμένα δικαιώματά τους.
Ένα δεύτερο αλλά εξίσου σημαντικό πρόβλημα έχει να κάνει με τον επαγγελματικό προσανατολισμό και τη σύνδεση με την αγορά εργασίας. Το επίπεδο της παρεχόμενης εκπαίδευσης από τα ιδιωτικά αλλά και τα κρατικά πανεπιστημιακά ιδρύματα είναι αναμφίβολα αρκετά υψηλό, όμως οι απόφοιτοι των διαφόρων κλάδων που σχετίζονται με την οπτική επικοινωνία έρχονται αντιμέτωποι με μια κορεσμένη αγορά εργασίας. Στατιστικά, το μεγαλύτερο ποσοστό των εν λόγω πτυχιούχων αδυνατούν να βρουν εργασία στον τομέα τους και είτε υποαπασχολούνται είτε εγκαταλείπουν οριστικά την ιδέα να εργαστούν ως γραφίστες. Δεν είναι μικρό το ποσοστό εκείνων που ξεκινούν να σπουδάσουν γραφικές τέχνες χωρίς ουσιαστικά να έχουν επίγνωση των ειδικών απαιτήσεων και των δυσκολιών του εγχειρήματός τους, ενώ οι ραγδαίες τεχνολογικές αλλαγές των τελευταίων ετών υπαγορεύουν και την αναγκαιότητα της συνεχούς ενημέρωσης και εκπαίδευσης που πρέπει να έχει ένας σχεδιαστής οπτικής επικοινωνίας για να μπορεί να παραμένει στις επάλξεις του επαγγελματικού του χώρου.

Εν κατακλείδι, το πρόβλημα δεν σχετίζεται με το ταλέντο -που υπάρχει, αν και αναξιοποίητο, εν αφθονία- ούτε με την έλλειψη θέλησης και υποδομών. Αυτό που λείπει είναι η παιδεία. Η έλλειψη παιδείας δυστυχώς σχετίζεται και με τα δυο άκρα της διελκυστίνδας, αφορά όχι μόνο τους πελάτες αλλά πολλές φορές και τους ίδιους τους επαγγελματίες της οπτικής επικοινωνίας. Δεν αρκούν η γνώση και η επαγγελματική δεξιότητα, αυτά μπορεί εύκολα κάποιος να τα αποκτήσει. Ο δύσκολος δρόμος είναι αυτός της παιδείας. Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας κάθε ανθρώπου είναι αποτέλεσμα της παιδείας του, ενώ σμιλεύονται μέσα από την επαφή του με τον συνάνθρωπο, μέσα από τη ζωή του ως μέλους διαφόρων κοινωνικών ομάδων και από τις εμπειρίες που αυτές οι επαφές έχουν να του προσφέρουν. Ο άνθρωπος, που κατά τον Αριστοτέλη είναι φύσει κοινωνικό ον, μπορεί να εξελίσσεται, να αποκτά γνώσεις και δεξιότητες μόνο μέσα από την κοινωνική του ζωή. Η παιδεία, η γνώση και η μάθηση προϋποθέτουν την υιοθέτηση ενεργών και πρωταγωνιστικών δράσεων και ρόλων που είναι έτσι και αλλιώς άμεσα συνυφασμένοι με το δημιουργικό επάγγελμα του σχεδιαστή.

Ένας γραφίστας θα πρέπει επίσης να αγαπήσει αυτό που κάνει. Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του διεθνούς φήμης Έλληνα σχεδιαστή Χάρη Τσέβη, ότι "το καλύτερο βραβείο είναι το να ξυπνάς κάθε πρωί για να κάνεις την καλύτερη δουλειά που θα μπορούσες να ονειρευτείς". Ένας δημιουργός δίνει πνοή στα έργα του καταθέτοντας κάθε φορά ένα κομμάτι της ψυχής του ως αποτύπωση του εσωτερικού του κόσμου, έτσι όσο πιο πλούσιος από συναισθήματα είναι αυτός, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα η αποτύπωση αυτή να παραμείνει ανεξίτηλη στο πέρασμα των χρόνων.

Ίσως όμως το σημαντικότερο πρόβλημα, εξαιτίας του οποίου είναι επιτακτική η εξεύρεση μιας αξιόπιστης λύσης, είναι αυτό της εσωστρέφειας. Αυτή δεν έχει να κάνει μόνο με τις συμπεριφορές μεμονωμένων ανθρώπων, αλλά με τον κλάδο ως σύνολο, από τις μεγάλες διαφημιστικές εταιρείες μέχρι τους μεμονωμένους freelancers. Σε μια τοπική αγορά εκ των πραγμάτων μικρή, που έχει να αντιμετωπίσει και άλλα προβλήματα, όπως αυτά της ρευστότητας ή της φερεγγυότητας, η εσωστρέφεια οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη συρρίκνωση. Με τα μέσα που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία, η παγκόσμια εμπορική σκακιέρα είναι πλέον προσβάσιμη από κάθε σημείο της Γης και από κάθε επαγγελματία. Η εξωστρέφεια είναι ο μόνος ενδεδειγμένος δρόμος που θα πρέπει να ακολουθηθεί για να μπορέσουμε κάποια στιγμή όχι απλά να μιλάμε για την "άνοιξη του design" στο νησί μας, αλλά να τη ζούμε παράλληλα.

Το Graphic Stories Cyprus 2015 ήταν μόνο η αρχή του ταξιδιού, ενώ η αποδοχή και τα μηνύματα από την κοινότητα παραπάνω από ενθαρρυντικά. Η αλήθεια είναι ότι στην Κύπρο υπάρχει αξιολογότατο ανθρώπινο δυναμικό και πλούσιο υπόβαθρο στον τομέα της γραφιστικής και της οπτικής επικοινωνίας, που όχι μόνο παραμένει ανεκμετάλλευτο αλλά που διψά για γνώση και δημιουργία. Πάντα πίστευα ότι οι ευχές πρέπει να εκφράζονται για να πραγματοποιούνται, και με τη δύναμη και τη θετική ενέργεια που μας έδωσε το κοινό της οπτικής επικοινωνίας συνεχίζουμε δυναμικά και για το 2016. Θεωρώ ότι η γόνιμη κριτική και αλληλεπίδραση μας βοηθά χρόνο με τον χρόνο να γινόμαστε καλύτεροι. Η δουλειά του σχεδιαστή οπτικής επικοινωνίας, η δουλειά μας, είναι ένα συνεχές ταξίδι προς τη γνώση. Μπορεί κάποιες φορές να είναι επίπονο, αλλά πάντα στο τέλος το αποτέλεσμα είναι αυτό που μας κάνει περήφανους.