Γράφει η Βάλια Καϊμάκη | valia@inrec.gr

Το μπρα-ντε-φερ ανθρώπου - μηχανής είναι μια συναρπαστική αναμέτρηση, τόσο σε πραγματικό όσο και σε φιλοσοφικό επίπεδο. Μπορεί ο άνθρωπος να κερδίσει τη μηχανή; Μπορεί η μηχανή να φτάσει τον άνθρωπο; Οι παλιότεροι θα θυμούνται τον αγώνα του πρωταθλητή Γκάρι Κασπάροφ και του σούπερ υπολογιστή της IBM, Deep Blue. Το πρώτο παιχνίδι έγινε στη Φιλαδέλφεια το 1996 με νικητή τον Κασπάροφ. Το δεύτερο έγινε στη Νέα Υόρκη, έναν χρόνο αργότερα, με νικητή τον Deep Blue. Ο πρωταθλητής ηττήθηκε και στα τέσσερα υπόλοιπα παιχνίδια. Κάνει αυτό, άραγε, τον υπολογιστή πιο δυνατό από τον άνθρωπο;

Μια διάλεξη που έδωσε πρόσφατα ο Ιωσήφ Σηφάκης, κάτοχος του βραβείου Τούρινγκ, καθηγητής στο Εcole Polytechnique Federale de Lausanne, διευθυντής του Centre de Recherche Integrative της Grenoble, πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας της Γαλλίας, υπήρξε η αφορμή για τους προβληματισμούς αυτούς. Μιλώντας στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη, ο Ιωσήφ Σηφάκης υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν ακόμα εφαρμοσμένες θεωρίες για αλάνθαστα πληροφοριακά συστήματα: "Ένας πολιτικός μηχανικός έχει πάει στο Πολυτεχνείο, έχει μάθει ορισμένες θεωρίες και ξέρει ότι εφαρμόζοντας αυτές τις θεωρίες θα φτιάξει ένα σπίτι που δεν θα καταπέσει. Ένας μηχανικός, που δουλεύει στη Microsoft μπορεί να φτιάξει ένα σύστημα στο οποίο η Microsoft να βάλει πολλά λεφτά και το αποτέλεσμα να μην είναι καλό. Σε ένα πληροφορικό σύστημα δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι το σύστημα θα δουλέψει, δεν λέει καμία θεωρία ότι 'σίγουρα με βάση αυτή τη θεωρία θα δουλέψει'. Ενώ όταν φτιάχνει κανείς ένα ασανσέρ λέει 'είμαι σίγουρος ότι αυτό το ασανσέρ δεν θα σπάσει και αν σπάσει σημαίνει ότι κάποιος έκανε κακό σχεδιασμό'".

Στην ομιλία του στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, χαρακτήρισε τους υπολογιστές "ηλίθιους" και δήλωσε ότι μπορούν να παράγουν γνώση μέχρι εκεί που τους προγραμμάτισε ο προγραμματιστής. "Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ανθρώπου και υπολογιστή; Ο υπολογιστής υπολογίζει πολύ γρήγορα και με πολύ μεγάλη ακρίβεια. Ως προς αυτό οι υπολογιστές είναι ανώτεροι από τους ανθρώπους. Οι υπολογιστές, όμως, δεν έχουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα που έχουν οι άνθρωποι. Η επανάσταση των υπολογιστών είναι όπως η επανάσταση των εργαλείων που βρήκε ο πρώτος άνθρωπος. Ο πρωτόγονος άνθρωπος βρήκε τον τροχό και τους μοχλούς. Τι έκανε με τον τροχό και τους μοχλούς; Πολλαπλασίασε τη μυϊκή δύναμή του. Τώρα οι υπολογιστές πολλαπλασιάζουν τη νοητική δύναμη, γιατί μας επιτρέπουν να λύνουμε προβλήματα, τα οποία ποτέ δεν θα μπορούσαμε να λύσουμε με το μυαλό μας. Γιατί έφτιαξαν οι Αμερικανοί τον πρώτο υπολογιστή; Γιατί είχαν προβλήματα φυσικής, ήθελαν να κάνουν την ατομική βόμβα, ήξεραν να διατυπώνουν το πρόβλημα, αλλά, αν πήγαιναν να το λύσουν με το χέρι και αριθμομηχανές χειροκίνητες, θα τους έπαιρνε αιώνες να το λύσουν. Έφτιαξαν τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Οι υπολογιστές είναι ένα εργαλείο για το μυαλό μας. Και συμπληρώνει το μυαλό μας. Υπάρχει συμπληρωματικότητα μεταξύ του υπολογιστή και του μυαλού. Το μυαλό μας είναι δημιουργικό και ο υπολογιστής κάνει γρήγορα και με μεγάλη ακρίβεια πράξεις".

Η ανάδυση των big data χρησιμοποιεί τους υπολογιστές για να μας μάθει περισσότερα πράγματα για τον εαυτό μας και για τον πολιτισμό μας. Ως big data δεν ορίζουμε μόνο τα τρισεκατομμύρια των πληροφοριών που ανταλλάσσουμε κάθε μέρα, αλλά και τις σχέσεις των ηρώων της Ιλιάδας μεταξύ τους, για να πάρουμε ένα απλό παράδειγμα.

Πιθανόν το δίλημμα να είναι ψεύτικο. Άνθρωπος και υπολογιστής δεν μπορεί να είναι απέναντι, αλλά μόνο από την ίδια πλευρά. Άλλωστε είναι βλασφημία το δημιούργημα να ξεπερνά τον δημιουργό.