Γράφει η Αγγελική Μιχαλοπούλου-Καρρά | @aggeliki.mk
Ο Adrian Frutiger ήταν o Ελβετός σχεδιαστής γραμματοσειρών που επηρέασε τον σχεδιασμό των γραμμάτων για πάνω από μισό αιώνα. Απεβίωσε τον Σεπτέμβριο του 2015. Κατά την πολύχρονη καριέρα του, που ξεκίνησε ήδη από τη δεκαετία του 1950, εργάστηκε αρχικά για τυπογραφικές μηχανές letterpress και φωτοστοιχειοθεσίας, ενώ μετέπειτα πέρασε με ευκολία και στην εποχή της ψηφιακής στοιχειοθεσίας. Μερικές από τις πιο διάσημες και αναγνωρίσιμες οικογένειες γραμματοσειρών του είναι οι Univers, Frutiger και Avenir. Οι τρεις αυτές οικογένειες αποτελούν ορόσημο για τις γραμματοσειρές sans-serif, ενώ εκτείνονται και στα τρία κύρια είδη αυτού του τύπου γραμματοσειρών, τη Νεογκροτέσκο, την Ουμανιστική και τη Γεωμετρική. Ο Frutiger χαρακτήριζε την ενασχόλησή του με τη δημιουργία γραμματοσειρών sans-serif ως το "κύριο έργο της ζωής του", ίσως και εν μέρει λόγω της δυσκολίας στον σχεδιασμό τους σε σύγκριση με τις γραμματοσειρές serif.
Η χαρακτηριστικότερη διαφορά ανάμεσα στα δυο είδη γραμματοσειρών, serif και sans-serif, είναι ότι οι πρώτες διαθέτουν πατούρες [serif], ενώ οι άλλες όχι. Η διαφορά αυτή είναι υπεύθυνη για μία ακόμα από τις πολλές αντιπαραθέσεις μεταξύ των σχεδιαστών οπτικής επικοινωνίας, ειδικά κατά τα πρώιμα χρόνια της σταδιοδρομίας τους. Μπορεί το Mac vs Pc να φαντάζει σαν τη μητέρα όλων των αντιπαραθέσεων, ή ακόμα το Illustrator vs Corel να μαίνεται για πάνω από μία δεκαετία, όμως το serif vs sans-serif βρίσκεται στην επικαιρότητα σχεδόν από την απαρχή της τυπογραφίας, ενώ δεν είναι και λίγες οι επιστημονικές μελέτες που έχουν ασχοληθεί με αυτό. Όπως πολλές άλλες τέτοιου είδους περιπτώσεις, έτσι και αυτή περιβάλλεται από αρκετούς μύθους, εκτός από αλήθειες.
Η κατηγορία των serif περιλαμβάνει μερικές από τις παλαιότερες γραμματοσειρές της σύγχρονης τυπογραφίας, ενώ χρησιμοποιούνται σε κάθε δυνατό μέσο, από βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά μέχρι διαφημιστικές πινακίδες και διαδικτυακούς τόπους. Συχνά χαρακτηρίζονται ως κλασικές, τυπικές και κομψές, δημιουργώντας μιαν αίσθηση σταθερότητας και συνέχειας. Μερικές από τις πιο γνωστές γραμματοσειρές serif είναι οι Times New Roman, Rockwell, Georgia και Baskerville. Σε αντίθεση, οι sans-serif γραμματοσειρές θεωρούνται περισσότερο μοντέρνες, άμεσες, φιλικές και ακριβείς, περιλαμβάνοντας μια μεγάλη ποικιλία μορφών και μεγεθών. Μερικές από τις πιο γνωστές sans-serif γραμματοσειρές είναι οι Helvetica, Arial, Futura, Avenir και Univers. Οι χαρακτηριστικότεροι ίσως από τους μύθους που αφορούν τη σύγκριση των δυο τύπων γραμματοσειρών είναι αυτοί που σχετίζονται με την αναγνωρισιμότητα των γραμμάτων σε συνδυασμό με την ευκολία ανάγνωσης των κειμένων. Σύμφωνα με κάποιους μελετητές, τα serif είναι ευκολότερο αναγνωρίσιμα και διακριτά, ως αποτέλεσμα της επαυξημένης λεπτομέρειας που περιέχουν στον σχεδιασμό τους. Από την άλλη βέβαια, σύμφωνα με κάποιες άλλες μελέτες, είναι προτιμότερη η χρήση των sans-serif σε κείμενα που αφορούν παιδιά μικρής ηλικίας που αρχίζουν να μαθαίνουν πώς να διαβάζουν ή και σε ηλικιωμένα άτομα με προβλήματα όρασης, ένεκα της απλότητας των γραμμάτων αυτών των γραμματοσειρών που τα κάνουν ευκολότερα αναγνωρίσιμα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι οι sans-serif είναι καταλληλότερες για εφαρμογές που αφορούν τα ψηφιακά ηλεκτρονικά μέσα, όπως είναι οι οθόνες και τα κινητά τηλέφωνα, ενώ οι serif για εκτυπώσεις σε χαρτί, λόγω της υψηλότερης ανάλυσης των εκτυπωτικών μηχανημάτων που μπορούν να αποδώσουν με μεγαλύτερη λεπτομέρεια ένα κείμενο. Κάτι τέτοιο βέβαια σίγουρα δεν μπορεί να ισχύει ειδικά σήμερα που η ανάλυση των συσκευών ψηφιακής απεικόνισης ξεπερνά κατά πολύ τη διακριτική ικανότητα του ανθρώπινου ματιού.
Η αναγνωρισιμότητα δεν έχει να κάνει αποκλειστικά με τον τύπο, αλλά καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό και από τη σωστή εφαρμογή του. Ένα ακόμα τυπικό παράδειγμα της σύγχυσης που αρκετές φορές επικρατεί σε σχέση με τη χρήση των serif είναι ότι η χρήση τους επιτρέπει την αύξηση της απόστασης ανάμεσα στα γράμματα για να διευκολυνθεί η αναγνωσιμότητα. Φυσικά κάτι τέτοιο μόνο ως αστείο μπορεί να ακουστεί στα αφτιά ενός σχεδιαστή με έστω και ελάχιστες γνώσεις kerning. Η συνεκτικότητα του κειμένου είναι ένα ακόμα θέμα που χωρίς τη σωστή εφαρμογή της πύκνωσης ανάμεσα στα γράμματα και τη σωστή διαχείριση του κενού χώρου δεν μπορεί να στηριχθεί αποκλειστικά στη χρήση κάποιου τύπου γραμματοσειράς. Τελικά παρά τους διάφορους μύθους που περιβάλλουν τη χρήση της μίας ή της άλλης μορφής γραμματοσειρών, υπάρχει ένα κοινό μυστικό μεταξύ των επαγγελματιών της τυπογραφίας. Η καλύτερη γραμματοσειρά είναι εκείνη της οποίας ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται το μήνυμα, που περνά μέσα από τη χρήση της και όχι το είδος της.
