Της Αλεξάνδρας Μαγγλή

Συνηθίζουμε να ψάχνουμε τους ήρωες στην ιστορία. Τι απορρέει όμως από την ηρωοποίηση των ιστορικών προσώπων; Συχνά ψευδείς αφηγήσεις, άκαμπτες πεποιθήσεις και ατέρμονες διαμάχες. Η Ιστορία δεν είναι μόνο αυτό που επίσημα διδάσκεται, αλλά κι αυτό που αποσιωπάται με σκοπό να ξεχαστεί. Με αυτό το δεδομένο, το θεατρικό έργο "Νίτσα" θα μπορούσε να είναι μια αποκάλυψη για την Ιστορία μας, μια διαφορετική ματιά στην εποχή της Αγγλοκρατίας. Και αυτό γιατί όντως μέσα από τη βιογραφία της Νίτσας Χατζηγεωργίου θα μπορούσαμε να μάθουμε για κάποιους από τους ρόλους που διαδραμάτισαν οι γυναίκες κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ. Παρόλα αυτά ο τρόπος που παρουσιάζεται η ιστορία της Νίτσας Χατζηγεωργίου στην εν λόγω παράσταση έρχεται να προσαρμοστεί στο πλαίσιο μιας κυρίαρχης ιστορικής αφήγησης. Πιο συγκεκριμένα, συνιστά απόπειρα αποθέωσης[0] μιας ιστορικής φιγούρας, κατά την οποία η Νίτσα αναδύεται ως μία ακόμα κουρασμένη ηρωίδα, σαν άλλη Μαρία Μαγδαληνή: μια παρεξηγημένη πόρνη που λυτρώνεται χάρη στην επιείκεια μιας ανδροκρατούμενης γραφής.

Στην παράσταση η Νίτσα Χατζηγεωργίου εξασφαλίζει μια θέση ανάμεσα στους ηρωομάρτυρες της ΕΟΚΑ, όταν επιχειρεί να αποπλανήσει και να ναρκώσει έναν Άγγλο στρατιωτικό, μόνο που τα πράγματα δεν πάνε σύμφωνα με το σχέδιο και ο αξιωματικός εκτελείται διά πυροβολισμού. Η Νίτσα, αν και δεν είναι αυτή που τραβά τη σκανδάλη, συλλαμβάνεται και μεταφέρεται στις φυλακές όπου βασανίζεται και βιάζεται. Λίγα χρόνια μετά, η τραγική της ιστορία κλείνει όταν αυτή πεθαίνει. Ένας θάνατος που στην παράσταση παραμένει ασαφής, εάν δηλαδή είναι αποτέλεσμα αυτοκτονίας ή φόνου.

Η παράσταση "Νίτσα" είναι μια αφορμή να σκεφτούμε γύρω από το πώς αναπαρίσταται σήμερα η ιστορία μιας γυναίκας, η οποία έχει περιθωριοποιηθεί από την ίδια την Ιστορία.

Σίγουρα η παράσταση δίνει έμφαση στο θάρρος της πρωταγωνίστριας. Αυτό το θάρρος όμως εκδηλώνεται μόνο κατά τη διάρκεια της συμμετοχής της στον απελευθερωτικό αγώνα. Επίσης, ο χαρακτήρας της Νίτσας βασίζεται πάνω σε μια ψευδαίσθηση εξαιρετικής μοναδικότητας: η Νίτσα είναι όμορφη, η Νίτσα οδηγεί, η Νίτσα συμμετέχει στον αγώνα, η Νίτσα φυλακίζεται... Όλα αυτά συνθέτουν xαρακτηριστικά, ιδιότητες και εμπειρίες που παρουσιάζονται ως μοναδικά, επειδή ακριβώς η Νίτσα είναι γυναίκα.

Μέσα σε αυτή τη ρητορική της μοναδικότητας, η βία που ασκείται πάνω στο σώμα της ηρωίδας περιθωριοποιείται. Στην παράσταση τα βασανιστήρια που υφίσταται η Νίτσα απλώς απαριθμούνται: μια απαρίθμηση που αποδίδεται σωματικά με τις συνεχείς πτώσεις της ηθοποιού στο πάτωμα. Ο βιασμός της Νίτσας αποσιωπάται και διατυπώνεται με μια έμμεση, σύντομη αναφορά από ένα άλλο πρόσωπο. Η αποσιώπηση αυτή γίνεται ακόμα πιο εμφανής μπροστά στο γεγονός ότι η πρωταγωνίστρια αφηγείται λεπτομερώς τη συμμετοχή και τη δράση της στον αγώνα, κρατώντας σε σιγή τη σωματική διάσταση του τραύματος.

Η απεικόνιση της πρωταγωνίστριας καταλήγει σε παραμόρφωση και εν τέλει σε ισοπέδωση της μνήμης: η Νίτσα θυμάται με λεπτομέρειες το επεισόδιο με τον Άγγλο στρατιωτικό, αλλά δεν θυμάται τη βεβήλωση του ίδιου της του σώματος. Η ακύρωση της γυναικείας μνήμης σε σχέση με τις εμπειρίες που αποτυπώνονται πάνω στο γυναικείο σώμα ενισχύει σε ένα ευρύτερο επίπεδο την αποσιώπηση της βίας ενάντια στις γυναίκες. Η παράσταση παρουσιάζει τη Νίτσα όχι μόνο να ξεχνά το τραύμα της, αλλά και να το αντικαθιστά με μια έκφραση "τρέλας". Το τετριμμένο μοτίβο της "τρελής στη σοφίτα" ["the madwoman in the attic"] δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αποδεκτή απόδοση του σωματικού τραύματος.

Η Νίτσα ισοπεδώνεται ανάμεσα στα κουρασμένα μοτίβα της τρελής, της θρυλικής ομορφιάς, ηρωίδας και αγγέλου, χαρακτηριστικά της μονοδιάστατης ιστορικής προσέγγισης στην οποία έχουμε συνηθίσει. Όλα αυτά εις βάρος μιας γυναικείας μορφής με τρόπο που για ακόμα μια φορά η Νίτσα γίνεται θύμα κατάχρησης.