Γράφει η Αγγελική ΜΚ Αθανασιάδη | @aggeliki.mk

Το κενό μπορεί να θεωρηθεί ότι όχι μόνο δύναται να ενισχύσει το μήνυμα ή την πληροφορία, αλλά εν τέλει αποτελεί και το ίδιο φορέα αυτής.

Η έννοια του κενού και η σημασία της μπορεί να θεωρηθεί ως ένα από τα σημαντικότερα αντικείμενα μελέτης όχι μόνο των τεχνών, όπως η μουσική ή το design, αλλά ακόμα και της θεολογίας, της ψυχολογίας ή των φυσικών επιστημών. Από την Αριστοτελική θεώρηση της έννοιας μέχρι τη σύγχρονη κβαντική αντίληψη περί κενού, ένα μεγάλο πλήθος μελετητών από κάθε κλάδο ασχολήθηκε με τη σημασία του και την εφαρμογή του σε σχέση με το αντίστοιχο θεωρητικό ή πρακτικό αντικείμενο του εν λόγω κλάδου.

Σύμφωνα με τον Γάλλο συνθέτη Claude-Achille Debussy, έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μουσικού ιμπρεσιονισμού, "Μουσική είναι το κενό ανάμεσα στις νότες". Η μαγεία τη παύσης, όπως συνηθίζουν να λένε οι μουσικοί, είναι αυτή που μπορεί να δώσει υπόσταση σε ένα μουσικό κομμάτι, ο κενός χρόνος ανάμεσα σε δύο μουσικές φράσεις, η αρχή του διαλόγου ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη φωνή, η εναλλαγή των ρόλων μεταξύ του σολίστ και της ορχήστρας. Είναι η εκκωφαντική σιωπή της Grande Pausa κατά την οποία όλα τα όργανα μιας συμφωνικής ορχήστρας κόβουν απότομα κάθε ήχο, σαν ξαφνικός θάνατος, σαν τη βροντή ενός κεραυνού που ηλεκτρίζει την ατμόσφαιρα και καθηλώνει τον ακροατή. Είναι ο κενός χρόνος που κάνει διακριτές τις νότες και συνθέτει το υπόστρωμα του ρυθμού και της μελωδίας, ο αέρας που χρειάζεται μια μουσική σύνθεση για να αναπνεύσει.

Την ίδια αξία έχει για το design και την οπτική επικοινωνία ο κενός χώρος. Σε αντίθεση με το υπερφορτωμένο έως ασφυκτικό στυλ της Βικτοριανής εποχής, που πολύ εύστοχα χαρακτήρισε ο Ιταλός κριτικός τέχνης Mario Praz ως "Horror Vacui", Κενοφοβία - φόβος για τον κενό χώρο, το κίνημα του Μινιμαλισμού επηρέασε και διαμόρφωσε σε σημαντικότατο βαθμό τη σύγχρονη αισθητική στον δυτικό κυρίως κόσμο και κατ' επέκταση βρήκε εφαρμογή αρχικά στην έντυπη και στη συνέχεια στην ηλεκτρονική οπτική επικοινωνία. Δικαίως η Κενοφοβία θεωρείται ως η Νέμεσης της γνωστής ρήσης, του γερμανικής καταγωγής αρχιτέκτονα, Ludwig Mies van der Rohe, "Less is More", αλλά και των αρχών της Gestalt σε σχέση με τη δυναμική και την αξία του κενού χώρου. Η τάση γεμίσματος κάθε κενού χώρου με διακοσμητικά ή άλλα στοιχεία είναι μια πρακτική που απαντάται σε διάφορες περιόδους και μορφές τέχνης, ήδη από τους αρχαίους χρόνους μέχρι και τη σύγχρονη εποχή.

Σύμφωνα με τον επίσης Γερμανό τυπογράφο Jan Tschichold ο λευκός, κενός χώρος δεν πρέπει να θεωρείται ως ένα παθητικό φόντο της σύνθεσης, αλλά ως ένα ενεργό στοιχείο αυτής. Αυτό που θα πρέπει να έχει ως βασική του αρχή ένας σχεδιαστής είναι ότι κάθε φορά που προσθέτει ένα επιπλέον στοιχείο στη σύνθεσή του, αφαιρεί ταυτόχρονα και ένα κομμάτι πολύτιμου κενού χώρου. Στη γραφιστική, η ορθή χρήση του κενού χώρου όχι μόνο καθιστά το περιεχόμενό πιο ελκυστικό, καθαρό και κομψό, αλλά βοηθά επίσης στην αναγνωσιμότητα. Εάν χρησιμοποιηθεί με έξυπνο τρόπο, βοηθά στην ιεράρχηση και διαίρεση του περιεχομένου, καθώς και στην καθοδήγηση του αναγνώστη εύκολα από το ένα στοιχείο της σύνθεσης, που μπορεί να είναι ένα κείμενο, μια ιστοσελίδα ή ακόμα και ένα διαφημιστικό φυλλάδιο, στο άλλο, καθώς τα στοιχεία αυτά είναι περισσότερο αναγνωρίσιμα και ευκολότερο να εντοπιστούν.

Κατά μια έννοια το κενό μπορεί να θεωρηθεί ότι όχι μόνο δύναται να ενισχύσει το μήνυμα ή την πληροφορία, αλλά εν τέλει αποτελεί και το ίδιο φορέα αυτής. Τι είναι όμως τελικά το κενό; Σύμφωνα με την κβαντική θεωρία, το κενό δεν είναι πραγματικά άδειο, παρά στροβιλίζεται από φευγαλέα ηλεκτρομαγνητικά κύματα και εικονικά σωματίδια που αναδύονται μέσα και έξω από την ύπαρξη και ενώ είναι εικονικά, αυτά τα σωματίδια βρίσκονται στη ρίζα όλων των παρατηρούμενων κβαντικών φαινομένων. Είμαι σίγουρη ότι το ίδιο ισχύει και για την οπτική επικοινωνία! Σίγουρα θα αστειεύεστε κύριε... Μίλτο!